کشورهای عرب منطقه خود را باور ندارند
ایران فقط یک کشور نیست
نویسنده: روبرت کاپلان
دیپلماسی ایرانی: در تمامی فراز و نشیب های تعامل با ایران به یک واقعیت قابل توجه رسیدگی کافی نشده است: اقدامات دولت ایران در مسائل خارجی پویاتر و موثرتر از دیگر کشورهای مسلمان منطقه خاورمیانه است. ایران هزاران سانتریفیوژ ساخته است؛ نیروهای حزب الله را در لبنان و نیروهای شیعه داوطلب مردمی را در عراق آموزش داده و تجهیز کرده است و از نیروهای شیعه در یمن حمایت می کند و موفق شده است رئیس جمهور درگیر جنگ در سوریه را تاکنون سر پا نگه دارد. در مقایسه با ایران، ترکیه و جهان عرب کشورهایی هستند که در خواب به سر می برند. کشورهای مسلمان منطقه به دنبال واکنشی مناسب هستند، اما حتی اگر اقدامی انجام دهند به اندازه ایران تاثیرگذار نخواهند بود. چرا اینگونه است؟ راز اقدامات دولت ایران برای تاثیرگذاری بیشتر چیست؟
ایران فقط یک کشور نیست!
ایران از تمدنی غنی بهره مند است. رقبای اهل تسنن ایران در منطقه به یک کشور مستقل تبدیل شده اند و عمدتا در تاریخ بخشی از یک کشور دیگر و یا مستعمره بوده اند. در حقیقت، الگوی تشکیل کشور در خاورمیانه شکست خورده است و مزیت ایران بر دیگر همسایگان خود این است که مقامات این کشور در سطوحی بالاتر و پایین تر از موقعیت قدیمی این کشور عمل می کنند.
کشور نوین ایران وارث تمدن سرزمین پارس است (در گذشته ایران را پرشیا یا پارس نیز می نامیدند). سرزمینی که از زمان مادها و پارت ها، هخامنشیان، ساسانیان گرفته تا قاجار و پهلوی، محدوده فرمانروایی و نفوذ آن از دریای مدیترانه تا آسیای میانه می رسید. سرزمین پارس اولین قدرت بزرگ جهان محسوب می شد و حتی می توان گفت اقدامات کنونی ایران در دیدگاه های ژئوپولتیک پیشینیان در این سرزمین ریشه دارد. کشورهای عرب بسیاری در منطقه وجود دارند، اما تنها یک کشور پارسی وجود دارد؛ کشوری که در گذشته با منابع مالی گسترده، فرهنگ غنی و سازمان های سیاسی بر همسایگان عرب کنونی تسلط داشته است. برای از بین بردن نفوذ ایران در کشورهای همسایه همچون عراق، به رژیمی متخاصم همچون رژیم صدام حسین نیاز است و در غیر اینصورت کشورهای اطراف به شرایط عادی خود باز می گردند: به شدت تحت نفوذ ایران خواهند بود.
در عین حال دولت ایران از مزایای یک دولت انقلابی برخوردار است و ایدئولوژی مخصوص به خود را بر مبنای شفافیت تفکرات انقلابی ارائه کرد. اما ارتش عراق و دیگر نیروهای پیرو سنت های گذشته در منطقه خاورمیانه نمی توانستند به صورتی تاثیرگذار عمل کنند و دلیل اصلی این است که برخی اعراب به استثنای چند مورد، به طور حقیقی کشورهای خود را باور نداشتند و از این رو هیچگاه قدرت ارتش کشورهای خود را باور نکردند. برای نمونه می توان به شکست اعراب در مقابل اسرائیل در جنگ سال های 1956، 1967 و 1973 اشاره کرد.
ناتوانی در درک این جنبه پویا در ریشه اقدامات ایران دلیل اصلی این مسئله محسوب می شود که چرا برنامه های گسترده و پرهزینه آمریکا برای آموزش ارتش عراق عملا بی فایده بودند. ممکن است ارتش ایران نیز با مشکلات مخصوص به خود مواجه باشد، اما سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و نیروهای دریایی به راحتی نیروی زمینی را تقویت می کنند. سپاه پاسداران که پس از انقلاب اسلامی ایران تشکیل شد، بر مبنای ایدئولوژی مقاومت فعالیت می کند.
تمدن ایران نشان دهنده زبان، فرهنگ و ارزش های غنی و از سوی دیگر، دولت انقلابی نشان دهنده اتحاد در این کشور است. ایران انقلابی از مجموع این دو شاخصه تشکیل شده که هیچکدام از آنها را نمی توان در کشورهای عرب منطقه یافت.
موفق ترین کشورهای عرب منطقه کشورهایی تحت سلطه پادشاهی هایی هستند که سلطنت در آنها به دیگر اعضای خانواده منتقل می شود که از نمونه آنها می توان به عربستان سعودی، اردن و مغرب اشاره کرد؛ اما دولت های حاکم در این کشورها نیز در ایجاد صلح اجتماعی و امنیت چندان موفق نبوده اند. هیچ ایدئولوژی انقلابی و نوینی در این کشورها وجود ندارد که بتواند جلب نظر کند؛ عربستان سعودی همان ایدئولوژی های وهابی را دارد، اما ریاض توانایی کنترل طرفداران ایدئولوژی مذهبی خود را ورای مرزها ندارد و این تفاوت اصلی این کشور با ایران است.
برای نمونه، ایران الگویی برای آموزش نیروهای خارجی در لبنان، سوریه و عراق در نظر گرفت که با برنامه های بیشتر کشورهای عرب به طور عمده تفاوت داشت. در حقیقت، تنها نیروهای ویژه ارتش آمریکا چنین قابلیتی در آموزش نیروهای خارجی در سرتاسر جهان دارند. این گروه از نیروهای آمریکایی موسوم به «کلاه سبزها» گروه عملیاتی ویژه هستند و توانایی های آنها در دیگر بخش های ارتش به ندرت قابل مشاهده است. اما ایرانی ها به شیوه ای موثر و گسترده به آموزش نیروهای خارجی می پردازند؛ ایجاد قدرت نظامی در سرتاسر خاورمیانه توانایی و قابلیت اصلی آنهاست همانطوری که قابلیت ارائه ایدئولوژی های انقلابی در مرکز تمدن جهانی توانایی ویژه آنها محسوب می شود. مشکل اصلی در حقیقت قدرت فرهنگ موروثی ایرانی ها نیست، بلکه مشکل ضعف قابل توجه اعراب منطقه است.
منبع: ریل کلیر ورد / ترجمه و اقتباس: طلا تسلیمی
نظر شما :