نشست مخالفان دلار در تهران

دیپلماسی ایرانی: ائتلاف بولیواریایی خلق های آمریکای ما - ALBA TCP- که اتحادی است به منظور معاهدات تجارت بین الملل میان کشورهای آمریکای لاتین - آمریکای مرکزی، جنوبی و کارائیب- به پیشنهاد رئیس جمهوری کوبا و ونزوئلا در 14 دسامبر 2004 به وجود آمد. این ائتلاف به عنوان یک مکانیزم سیاسی - اقتصادی شروع به فعالیت کرد. اکنون ده سال از تشکیل این سازمان می گذرد و کشورهای آمریکای لاتین در دهمین سالگرد تاسیس آن به بیان دستاوردها، چالش ها و راهکارهای حل چالش های پیش رو به خصوص در حوزه مسایل اقتصادی و فروش نفت، به دور از پترو دلارها – به صورت مستقل و آزاد- به منظور دست یافتن به قیمتی منطقی می پردازند.

اتحادیه پتروکارائیب نیز در سال 2005  به ابتکار هوگو چاوز، رئیس جمهور ونزوئلا، برای فروش نفت به کشورهای فقیر منطقه با شرایط آسان شکل گرفت. بر اساس این مکانیزم امکان بازپرداخت بهای نفت خریداری شده در مدتی 25 ساله با بهره یک درصد از جمله این شرایط است و در این راستا بسیاری از کشورهای کارائیب به این نهاد پیوستند و با ونزوئلا ائتلاف انرژی تشکیل داده اند. بر اساس موافقتنامه پتروکارائیب کشورهای این منطقه می توانند تا 185 هزار بشکه در روز نفت با شرایط آسان خریداری و حتی با محصولاتی چون شکر، برنج و موز بهای آن را مستهلک کنند. سازمان پتروکاراییب روز 29 ژوئن 2005 - 9 تیر 1384- با هدف همکاری در زمینه نفت و انرژی میان 14 کشور حوزه دریای کارائیب تاسیس شد ولی با تغییر اساسنامه آن، امروز 19 کشور منطقه در دریای کارائیب و امریکای جنوبی عضو آن هستند. به بهانه دهمین سالگرد تاسیس آلبا تی سی پی، کنفرانس همکاری های بین المللی در حوزه انرژی توسط مرکز مطالعات عالی بین المللی در دانشگاه تهران برگزار شد.

آلبا تی سی پی، در مقابل نظام تجارت آزاد

به گزارش «دیپلماسی ایرانی» به گفته هامبرتو وینوئزا رودریگز، سفیر جمهوری اکوادور در تهران آبا به دنبال این است که تجارت آزاد را مورد سوال قرار دهد. تجارت آزادی که به گفته او بر اساس هژمونی آمریکا و به طور مشخص نئولیبرالیسم و امپریالیسم بر کشورهای آمریکای لاتین تحمیل شده است. از این رو آلبا نقطه عطفی در مقابله با این هژمونی است. نوتپ زامبرانو کنترراس، سفیر جمهوری بولیواری ونزوئلا در تهران نیز با تاکید بر این مساله بیان می کند کشورهای آمریکای لاتین توانستند با ایجاد سازوکاری به یک استراتژی اقتصادی- سیاسی دست یابند و روشی را ابداع کنند که فشار امپریالیسم را کم کند.

آلبا و پتروکارائیب یک نظام چند قطبی را به وجود آورده است. هرچند سفرای کشورهای عضو آلبا تی سی پی بر سازوکار ایجاد شده توسط کشورهای آمریکای لاتین به منظور ایجاد نظام اقتصادی - سیاسی واحد در مقابل نظام اقتصادی- سیاسی تجارت آزاد تاکید می کنند، اما پرسش این است که چگونه این مفاهم بر هژمونی آمریکا غالب شده و و چه پیامی می تواند برای کشورهایی که منابع انرژی دارند، داشته باشد؟ ابومحمد عسگرخانی، رئیس مرکز مطالعات عالی بین المللی دانشگاه تهران، در این باره می گوید: آلبا دارای محدودیت هایی است؛ از جمله مشکلات بودجه ای و همچنین و ساختار آلباست. این سازمان تنها بر روی یک حوزه تمرکز نداشته و حوزه های دیگری از جمله فناورهای نوین را مدنظر قرار داده است.

قضیه پترو دلارها و راه حل پول رایج دیگر

زمانی که سیستم «پترو دلار» در سال 1975 شکل گرفت در آن سال ریچارد نیکسون، رئیس جمهور آمریکا از عربستان سعودی خواست تا نفت خود را به دلار بفروشند، متعاقب این حرکت دیگر کشورهای عضو اوپک هم به فروش نفت خود با دلار آمریکا پرداختند و در مدت کوتاهی تقاضا برای دلار آمریکا افزایش یافت و کشورهایی نیز به استقراض دلار از آمریکا روی آوردند. این سیستم به صورت خودکار به بالا رفتن ارزش دلار در جهان منجر شد و آمریکایی ها توانستند اجناس مورد نیاز خود را با تخفیف بسیار بالا از کشورهای دیگر وارد کنند. این روند و تمایل به برتری دلار هنوز هم ادامه دارد، به گونه ای که در سال 2010، زمانی که استراوس کان، رئیس سابق صندوق بین المللی پول خواهان جایگزینی ارزی جهانی به جای دلار شد، بلافاصله به اتهام تجاوز جنسی راهی دادگاه و زندان و صد البته از کار برکنار شد. این مساله موجب شد تا اتحادیه و ائتلاف های اقتصادی – سیاسی از جمله سازمان همکاری های اقتصادی (اکو)، آلبا تی سی پی و اوپک، به دنبال راه حلی برای جایگزینی دلار در معاملات خود باشند. ابومحمد عسگرخانی به ایجاد واحد پولی دیگر اشاره کرده و با بیان اینکه آینده متعلق به پترو دلارهاست، بیان می کند باید بر سیستم پولی مناسبی متمرکز شد که بتواند مبادلات را نه از طریق دلار، بلکه از طریق پول رایج مشترک انجام دهد. در حال حاضر نزدیک به 30 هزار بانک در سطح بین المللی فعالیت می کنند که متعلق به پترو دلارهای آمریکاست. در این راستا سفیر ونزوئلا در تهران به محدودیت های همکاری در حوزه انرژی اشاره می کند. او می گوید: «باید در ابتدا به دنبال قیمت منطقی برای فروش نفت به کشورهای مصرف کننده بود، تا به آنها آسیبی وارد نشود. به دنبال رابطه ای که هر دو طرف سود ببرند. از این رو ایجاد بانک جنوب که بتواند قیمت نفت و انرژی را منطقی کند، قابل توجه است. از طرفی همکاری آلبا با ایران و کشورهای آسیای میانه که در زمینه انرژی قوی هستند، حائز اهمیت است.» اورخان زینلف، مدیر انرژی، مواد معدنی و محیط زیست اکو نیز به این اشاره می کند که مساله پترو دلارها در دستور کار این نهاد قرار گرفته است.

همکاری اکو و آلبا برای عکس العمل مشترک

کشورهای عضو آلبا تی سی پی بر این عقیده اند که ظرفیت های همکاری خوبی میان این ائتلاف با اکو به عنوان سازمان همکاری اقتصادی در منطقه آسیای میانه وجود دارد. سفیر ونزوئلا بر این عقیده است که کشورهای آلبا و اکو می توانند آزادی و استقلال در زمینه خرید نفت داشته باشند. گرچه ابومحمد عسگرخانی نیز بر همکاری های مشترک با در نظر گرفتن منافع مشترک میان اکو و آلبا تاکید می کند، اما معتقد است که اعضای این نهاد اقتصادی، سازوکاری را برای کنار زدن تحریم ها در نظر بگیرند. به گفته او در حال حاضر بندی در اساسنامه های این دو نهاد وجود ندارد که کشورهای تحریم شده، - ایران و کوبا- بتوانند تحریم ها را به منظور همکاری های مشترک انرژی کنار بزنند. او به عکس العمل مشترک از سوی اعضای آلبا و اکو اشاره کرده و بیان می کند، این ادبیات از میان اعضای دو کشور خارج شده است، بنابراین نیاز به ادبیات مشترک است.

اورخان زینلف نیز به اساسنامه این نهاد اقتصادی اشاره می کند و می گوید: «اکو دارای اساسنامه ای است که اعضا نه تنها باید همکاری های مشترک، بلکه باید عکس العمل مشترک نیز داشته باشند.» با این حال مساله انرژی و یافتن راه حلی برای همکاری های مشترک میان اکو و آلبا و همچنین عکس العمل های مشترک در مقابل نظام اقتصادی آمریکا و اروپا در زمینه نفت، موضوعی است که هم کشورهای اکو و هم آلبا و پتروکارائیب بر آن تاکید می کنند.

انتشار اولیه: دوشنبه 10 آذر 1393 / انتشار مجدد: شنبه 15 آذر 1393