توافق جامع هسته‌ای؛ نه صلح حدیبیه، نه صلح امام حسن(ع)

با آغاز مذاکرات هسته ای در دولت یازدهم با رویکردی جدیدی آغاز شد. مقام معظم رهبری نیز در سخنرانی خود در شهریور 1392 از «نرمش قهرمانانه» در مذاکرات دفاع کردند، اظهارنظرهای متعدد و متفاوتی از سوی شخصیت های سیاسی موافق و مخالف توافق هسته ای منتشر شده است.

در این میان برخی توافق هسته ای را با صلح امام حسن (ع) مقایسه کردند و برخی آن را صلح حدیبیه دانستند. افرادی هم هستند که خیلی دور نرفته و توافق هسته ای احتمالی را با تحولات در یک سال پایانی جنگ تحمیلی و پذیرش قطعنامه 598 مقایسه کرده اند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با نزدیک شدن به پایان مهلت زمان مذاکرات هسته ای جامع (سوم آذر)، فضای نقد و بررسی توافق احتمالی میان ایران و 1+5 در میان مسوولان، شخصیت ها، نخبگان و رسانه های داخلی بیشتر شده است. به نظر می آید علاوه بر اهمیت محتوای این توافق که هم چنان در حال مذاکره است و تاکنون از اذهان عمومی پنهان بوده، نگرانی های جدی ناشی از برداشت های داخلی و منطقه ای و بین المللی نسبت به این توافق از سوی مقامات و نخبگان کشور وجود دارد که برخی از آن ها را بر آن داشته است تا به مقایسه این توافق احتمالی با تصمیمات قبلی کشور یا وقایع تاریخ اسلام برای هضم بهتر این مساله در جامعه بپردازند.

خبرنگار ایسنا با توجه به تاثیرات مهم سیاسی، فرهنگی ایدئولوژیکی، اجتماعی، امنیتی، تکنولوژیکی و منطقه ای و بین المللی توافق احتمالی جامع هسته ای با برخی از صاحبنظران و کارشناسان مسایل بین الملل دراین باره گفت وگو کرده است.

یک کارشناس مسایل بین الملل گفت: شرایط امروز آنقدر سخت نیست که بخواهیم آن را با شرایط آن روز صلح حدیبیه یا پذیرش قطعنامه 598 مقایسه کنیم.

جهانبخش ایزدی، کارشناس مسایل بین الملل در گفت و گو با خبرنگار انرژی هسته ای خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) درباره مقایسه هایی که میان توافق هسته ای احتمالی با حوادث تاریخ اسلام و جنگ تحمیلی از سوی برخی شخصیت ها در یک سال اخیر صورت گرفته است و در چند هفته اخیر نیز شاهد آن بودیم، اظهار کرد: شرایط ایران برای پذیرش توافق هسته ای برخلاف آن چه تبلیغ می شود، بد نیست. امروز در شرایطی هستیم که غربی ها برخلاف سه دهه گذشته و حتی قبل از انقلاب با هیچ یک از برنامه های صلح آمیز هسته ای حال حاضر ایران مخالف نیستند و چالش تنها بر سر محدوده و سطح این فعالیت ها است؛ بر اساس توافق ژنو انجام غنی سازی در خاک ایران امری پذیرفته شده است و راکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی اراک که قابلیت تولید پلوتونیوم دارد را می توانیم با تغییراتی فنی در اختیار داشته باشیم.

این استاد دانشگاه گفت: اصل غنی سازی برای ایران پذیرفته شده است، چه با 3000 سانتریفیوژ، چه با 9000 تا که امروز تعداد سانتریفیوژهای فعال ایران است. در حال حاضر بحث بر سر محدود کردن میزان غنی سازی است و برای این که چنین اتفاقی بیافتد فرمول های مختلفی تعریف می شود. غربی ها به دنبال آن هستند که با کاهش ظرفیت غنی سازی ایران، زمان فرار ایران به سمت ساخت سلاح هسته ای مورد ادعای شان را کوتاه کنند.

وی ادامه داد: اگر ایران بتواند زمان اجرای توافق احتمالی جامع را از 10 تا 20 سال مورد ادعای غرب کاهش دهد، می تواند تاسیسات خود را متناسب با پیشرفت ها و استانداردهای روز در اختیار داشته و آن را به روز کند. در مورد لغو تحریم های یک جانبه و بین المللی معتقدم باید به سمت سناریوی منطقی و معقول رفت. سناریوی مطلوب ایران این است که کل تحریم های یک جانبه و بین المللی به کلی و یک دفعه رفع شود اما اگر بتوانیم همسو با شفاف سازی، تحریم ها را به تدریج رفع کنیم برای ایران منطقی و قابل قبول است.

ایزدی با بیان این که در شرایط "پیچیده" و "سخت" از لحاظ مذاکراتی هستیم، خاطرنشان کرد: به طور منطقی شبیه سازی تاریخی با مسایل روز اصولا درست نیست، چرا که عناصر زمانی و موضوعی در آن وجود ندارد. در موضوع قطعنامه 598 مساله سرزمین و تمامیت ارضی، بشریت و سرمایه های انسانی کشور و بخشی از سرزمین مان که اشغال شده بود، مطرح است. در جنگ منافع حیاتی مان در خطر بود، علاوه بر این بازیگران منطقه ای و بین المللی متفاوت بودند، نمی توان ریگان آن زمان را با اوباما مقایسه کرد. اگر این شبیه سازی ها شدنی هم باشد در چارچوب یک آموزه سیاسی "کارساز" نیستند.

این کارشناس مسایل بین الملل تأکید کرد: مسیر طی شده در بحث هسته ای می توانست با هزینه کمتری همراه باشد و در چارچوبی که برای اعتمادسازی قبل از دولت های نهم و دهم، هر چند دیریاب تعریف شده بود به نتیجه ای برسیم اما هنوز هم دیر نیست و معتقدم مساله هسته ای که امروز با آن مواجه هستیم از جنس مسائل گذشته نیست و موضوعی قابل مدیریت است.

وی در پاسخ به این که در برخی تحلیل ها این گونه است که هرگونه مذاکره با آمریکا و توافق با 1+5 نوعی شکست و از دست دادن جایگاه ایران نزد برخی کشورها و ملت های مسلمان و مستضعف در منطقه و دنیاست؟ تصریح کرد: اگر توافق به معنای باخت باشد این دیدگاه درست است، اما دیپلمات ها و مسوولان کشور به دنبال توافقی هستند که منافع ملی ما را تأمین کند و کسی هم در ایران دنبال این نیست که برنامه هسته ای را از بین ببرد. بخشی از نرمش قهرمانانه این است که در حوزه های تاکتیکی انعطاف داشته باشیم، اما در راهبرد که همان حفظ چرخه سوخت است کوتاه نیاییم. اگر ایران تحت فشارهای بین المللی ضعیف شود آن وقت خوشایند آن ملت ها و کشورها خواهد بود!

ایزدی با اشاره به مخالفت هایی که با مذاکرات و توافق احتمالی هسته ای جامع صورت می گیرد اظهار کرد: معتقدم مخالفان جدی مذاکرات هسته ای یا دلسوز و به فکر منافع ملی هستند که ضمن احترام به آن ها باید بگویم انتظار است آن ها شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زمانی کشور را به درستی تحلیل کنند یا این مخالفان کاسبان تحریم هستند که عده شان بسیار کم است که حرفی هم با آن ها نداریم.

این کارشناس مسائل بین الملل با بیان این که مساله هسته ای را موضوعی سیاسی می بینم که به ابزار فنی مجهز شده است، گفت: منویات سیاسی غرب در خلاء درباره موضوع هسته ای ایران تعریف نشده است. آن ها مستمسکی به نام موضوع هسته ای دارند که بر اساس آن تحریم های وسیعی علیه ایران را وضع کردند که نمی توان آن ها را کاغذپاره دانست. از سویی به لحاظ فنی و حقوقی در چارچوب ان.پی.تی درست یا غلط ایران را ناقض مقررات بین المللی معرفی کرده اند.

وی ادامه داد: درک ایران از ان.پی.تی بسیار متفاوت است. ما فکر می کنیم ان. پی. تی یک نهاد فنی است اما توجه داشته باشید که هیچ وقت آژانس بین المللی انرژی اتمی یک نهاد فنی تمام عیار نبوده است و در ادبیات او جملات و کلماتی را به دفعات شاهد هستیم که حاکی از مداخله این نهاد فنی در مسائل سیاسی و بین المللی است.

این استاد دانشگاه با اشاره به مخالفت ایران با هژمونی غرب و امپریالیست در منطقه و جهان خاطرنشان کرد: به خاطر همین مخالفت ها است که برنامه هسته ای ایران به عنوان موضوع بین المللی مطرح می شود، اما رشد پرشتاب پاکستان در تولید سلاح هسته ای در حالی که ان.پی.تی را امضا نکرده است نادیده گرفته می شود یا ایران را به عنوان تهدید در دنیا و منطقه معرفی می کنند. هم چنین باید منافع باندی، گروهی و سیاسی در داخل و خارج از کشور به خاطر اعمال تحریم ها را نیز در نظر گرفت.

این کارشناس مسائل بین الملل گفت: راه حل مواجهه با این شرایط دیپلماسی و مذاکره است. اگرچه مذاکره به نوعی ادامه جنگ است، اما در آن فرصت گفت وگو، زمان و جلوگیری از خشونت و تهدید وجود دارد.

وی درباره احتمال توافق تا آذر ماه در حالی که برخی مقامات 1+5 از پیشرفت 95 درصدی مذاکرات خبر داد ه اند، با بیان این که در صورت تشخیص دو طرف مذاکرات می تواند بار دیگر تمدید شود گفت: ممکن است عدد و رقم هایی که امروز در مورد پیشرفت مذاکرات گفته می شود، درست باشد و این حاکی از تمایل دو طرف به پیشرفت در مذاکرات و رسیدن به توافق است. اما باید دید وزن 5 درصد باقی مانده چقدر است، ممکن است این 5 درصد بر 95 درصد سنگینی کند. معتقدم طرف غربی و ایران و سایر اطراف مذاکره برای حل موضوع هسته ای اراده ای جدی دارند و این اراده ارزشمند است و میل به توافق را تشدید می کند.

ایزدی در ادامه بر نقش مذاکرات کارشناسی میان دو طرف که بر روی جزییات کار می کنند و نیز نحوه تعامل ایران و آژانس تاکید کرد و افزود: آژانس درباره گذشته فعالیت هسته ای صلح آمیز ایران تحقیق می کند و 1+5 فعالیت های آینده را مورد توجه قرار داده است. از این رو همکاری با آژانس می تواند برای رسیدن به توافق تعیین کننده است.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این که شما فکر می کنید توافق هسته ای جامع احتمالی شبیه به کدام یک از رویکردهای تاریخی مورد اشاره در این بحث است با تاکید بر این که هرگونه توافق در شرایط امروز جامعه متعلق به زمان خود است و باید در جای خود بررسی و درباره آن تصمیم گیری شود اظهار کرد: نقطه مشترک تصمیمات درست "عقلانیت" است که در روند مذاکرات هسته ای فعلی دیده می شود.

هم چنین در این رابطه صادق زیباکلام در گفت وگو با ایسنا گفت: مقایسه توافق جامع هسته ای (احتمالی) با حوادث تاریخ اسلام و جنگ تحمیلی چه در جهت اثبات واقعیات امروز یا در جهت نفی آن بهره برداری سیاسی است.

این استاد دانشگاه در گفت و گو با ایسنا، با بیان این که بهره برداری از حوادث تاریخی و اسلامی به نفع مسایل و تصمیمات روز کشور درست نیست گفت: این که واقعیات و مسایل امروز خود را با حوادث تاریخی مثل صلح امام حسن (ع)، صلح حدیبیه، جنگ امام حسین(ع) و ... یا مسایل مربوط به جنگ تحمیلی و قطعنامه 598 مربوط کنیم، نوعی بهره برداری و فرصت طلبی سیاسی است.

وی تصریح کرد: اول این که آن چه در حوادث تاریخی اسلامی روی داده است مربوط به معصومان است و ربطی به انسان های معمولی که دارای کاستی ها و کمبودهایی هستند، ندارد. آن ها معصوم بودند از این رو چه امام حسن (ع) با معاویه صلح می کردند و چه نمی کردند یا امام حسین (ع) می جنگید و نمی جنگید، تصمیم شان مورد قبول بود. بنابراین این شبیه سازی ها و مقایسه ها از سوی موافقان و مخالفان مذاکرات و توافق هسته ای در جهت اثبات یا نفی آن درست نیست.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: باید به مساله هسته ای به طور دقیق و بر اساس هزینه و فایده نگاه کرد. باید دید در یک دهه گذشته در نتیجه پرداختن به برنامه هسته ای چه سودی برای کشور در سطوح مختلف به دست آمده است. به ویژه باید این موضوع به لحاظ اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.

زیباکلام گفت: تصمیمات امروز کشور برای مسایل مختلف از جمله موضوع هسته ای نیازمند نظرخواهی از نخبگان، مسوولان، صاحب نظران به ویژه مردم عادی است و باید اجازه داده شود این مساله به طور جدی مورد بررسی قرار گیرد.

وی مهمترین وظیفه نخبگان، رسانه ها، دانشگاهیان و حوزویان را اظهارنظر درباره مساله هسته ای و توافق احتمالی جامع دانست و گفت: نباید این طور باشد که صرفا عده معدودی در کشور در این باره صحبت کنند و شاهد شکل گیری یک دیالوگ مثلا بین آقای ظریف و آقای رسایی باشیم بلکه ضرروی است همه در این بحث مشارکت کنند، چرا که مساله مربوط به همه است. اگر سکوت شود این مساله و تصمیم درباره آن به سرنوشت تصمیماتی از جمله قطعنامه 598 یا بیانیه الجزایر بعد از آزادی گروگان های آمریکایی منجر می شود که همچنان بعد از سه دهه ناگفته ها و ابهامات زیادی درباره انها وجود دارد. معتقدم باید سعی کرد در تصمیمات کشور از تصمیمات حکومتی و دولتی صرف خارج شویم و برای تصمیماتمان پشتوانه قوی از سوی مردم، نخبگان و سیاسیون داشته باشیم.

زیباکلام تاکید کرد که از هرگونه توافقی که به ثبات و بهبود وضعیت اقتصادی و ایجاد آرامش منجر شود، استقبال می کنم.

هم چنین فواد ایزدی در گفت وگو با ایسنا با بیان این که درس گرفتن از تاریخ کار خوبی است، چرا که بسیاری از مسایل امروز ناشی از اقدامات بشری در گذشته است گفت: اما این درس گرفتن باید صحیح و به دور از برداشت های شخصی و گروهی باشد.

وی ادامه داد: نباید تاریخ را مستمسک تحلیل های نادرست یا بهانه ای برای پوشاندن شکست ها و ناکامی های مان قرار دهیم. معتقدم ارجاع به تاریخ هم خوب است هم بد، بستگی دارد از چه منظری مورد توجه و بهره برداری قرار گیرد.

این کارشناس مسایل بین الملل با اشاره موضوع پذیرش قطعنامه 598 یا انعطاف هایی که در تاریخ اسلام صورت گرفته است، گفت: در این موضوعات یک نقطه مشترک وجود دارد و آن این است که طرف مقابل در این مقاطع آمادگی رسیدن به یک توافق با طرف دیگر را داشته است و در نهایت در کنار برطرف کردن دغدغه های خود به حل دغدغه و تامین خواست طرف دیگر نیز توجه داشته است. امری که در بحث هسته ای در طرف 1+5 دیده نمی شود.

ایزدی تصریح کرد: به عنوان مثال در بحث قطعنامه 598 یکی از مهم ترین دغدغه های ایران این بود که متجاوز در جنگ شناخته و معرفی شود و این خواسته در قطعنامه مشخص بود و امام (ره) با آن موافقت کرد، اما مشکلی که در مذاکرات هسته ای وجود دارد این است که طرف مقابل امتیازاتی می خواهد که به شدت برنامه هسته ای صلح آمیز ایران را محدود می کند، اما حاضر نیست امتیازات متوازن با آن را ارایه کند.

وی با بیان این که مشکلی در دادن امتیاز نیست، به شرطی که در کنار امتیاز دادن، امتیاز گرفتنی هم در کار باشد اظهار کرد: مساله این است که در بحث هسته ای اگر مثل لیبی برنامه هسته ای مان را هم برچینیم باز هم آن ها دست از لجاجت برنمی دارند و دغدغه ایران که لغو کامل تحریم های صادر شده هسته ای و غیرهسته ای است، پاسخ داده نمی شود.

این استاد دانشگاه گفت: کشورهای 1+5 و آمریکا اعلام کرده اند که تحریم های هسته ای صرفا محل مذاکره است و در مرحله اول این تحریم ها تعلیق می شود نه لغو. در حالی که خواسته دولت و مذاکره کنندگان لغو تحریم هاست. علاوه بر این تحریم های نفتی و بانکی به جز بحث هسته ای در مسایل دیگر از جمله حقوق بشر و تروریسم نیز وجود دارد.

ایزدی در ادامه با بیان این که احتمال رسیدن به توافق تا 3 آذر ماه کم نیست، اظهار کرد: در حوزه هایی که ایران بیش ترین دغدغه را دارد، مثل لغو تحریم های بانکی و نفتی ادبیاتی که نشان دهد طرف مقابل قصد دارد این تحریم های را بردارد، دیده نمی شود.