مغز متفکر روسیه جدید کیست؟

21 آذر ماه سال گذشته ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه در سخنرانی سالانه خود به انتقاد از سیاست های فرهنگی غرب پرداخت. پوتین در آن سخنرانی به مبانی فکری غرب حمله کرد و گفت: "غربیان به یک شکل با خیر و شر برخورد می کنند و بین آنها تفاوتی نمی گذارند."

رییس جمهور روسیه همچنین گفت که به دفاع از ارزش های سنتی خانواده متعهد است و این ارزش ها را اساس "عظمت روسیه و سنگری در برابر به اصطلاح مداراگری" می داند.

او از آنچه که "بازنگری هنجارهای اخلاقی در بسیاری از کشورهای دیگر" خواند، انتقاد کرد و گفت که "نابودی ارزش های اخلاقی از بالا نه فقط نتایج منفی برای جامعه در پی می آورد بلکه ماهیتا اقدامی غیردموکراتیک است زیرا بر مبنای مفاهیمی انتزاعی مبتنی است که با اراده اکثریت مردم مغایرت دارد."

پوتین در آن سخنرانی آشکارا سیاست های فرهنگی غرب را هدف قرار داد. او این سخنان را در زمانی ایراد کرد که دولتش مبارزه با گسترش همجنسگرایی  را در پیش گرفته بود مبارزه ای که با انتقاد برخی نهاد ها و دولت های غربی روبه رو شده بود و حتی زمزمه های تحریم مسابقات المپیک سوچی نیز مطرح شده بود.

پوتین با رویکرد تازه خود روسیه را وارد عصر جدیدی از سیاست کرد. در دوره جدید، پوتین تقابل با غرب را آشکارتر و رادیکال تر دنبال می کند. سیاست جدید روسیه در اتفاقات یک سال گذشته در قبال مسئله سوریه، بحران اوکراین و حتی پرونده هسته ای ایران نمودی آشکار دارد. پوتین و دولتش از هر تقابلی با غرب در دوره جدید استقبال می کند.

رویکردی که در تاریخ روسیه پس از فروپاشی شوروی بی سابقه بوده است. رویکردی که پوتین در پیش گرفته است تا همین چند سال پیش در داخل روسیه تندروانه تفسیر می شد، اما اکنون گفته می شود با استقبال اکثریت مردم این کشور همراه بوده است.

پوتین در دوره جدید، در راستای افکار یکی از متفکران مشهور روس حرکت می کند و به نظر می رسد این مسیر را نیز ادامه می دهد. سیاست های پوتین مستقیم یا غیر مستقیم تحت تاثیر افکار  الکساندر دوگین ایدئولوگ و تئوریسین سیاسی  است.
 

دوگین کیست؟
آلکساندر گلییویچ دوگین، فیلسوفی روسی است که به عنوان پدر نظریه "نئو-یورو-ایشیانیسم" (اروپا-آسیای نو)، یا جنبش اوراسیاگرایی نظریه ای که بعد از فروپاشی شوروی در روسیه شکل گرفته، شناخته می شود.

او ژانویه 1962 در خانواده ای نظامی متولد شد. پدرش افسر عالی رتبه «اطلاعات ارتش شوروی» و مادرش پزشک بود. در سال 1979 به «انستیتو هوانوردی مسکو» وارد شد اما موفق نشد تحصیلاتش را به انجام برساند. سابقه خانوادگی به کمکش آمد و به توصیه پدر، در قسمت اسناد «ک گ ب» به کار مشغول شد. در این مسند، علایق اصلی خود را یافت. با مطالعه اسنادی که برای خیلی ها دسترس ناپذیر بود، به تحقیقاتی درباره فاشیسم، اوراسیاگرایی و ادیان پرداخت.

او پس از فروپاشی شوروی در ایجاد یک حزب و انتشار چند نشریه همکاری کرد و به فعالیت سیاسی خود ادامه داد. او. در نشریات خود ستایشگر «نیکلای چائوشسکو»، سیاستمدار کمونیست و ملی گرای افراطی رومانی بود و با استالین همدلی داشت و هیات حاکمه چین را می ستود.

دوگین  براساس تئوری اوراسیا گرایی خود در سال 2002  "حزب اوراسیا" را پایه گذاری کرد و سپس ان را تبدیل به جنبش اوراسیا کرد. «جنبش اوراسیا» در برخی حلقه های نظامی روسیه و همچنین برخی رهبران مسلمان، مسیحی ارتدوکس، بودیست و یهودی روسیه حمایت می شود. برخی می گویند این جنبش مستقیما از سوی پوتین حمایت مالی می شود.

تئوری دوگین
دوگین معتقد است که روسیه به لحاظ فرهنگی به شرق تعلق دارد و باید در برابر غرب بایستد.

دوگین می گوید باید در برابر جهان تک قطبی "غربی- آمریکایی" ایستاد، او رهبر این تقابل را روسیه می داند و برای روسیه متحدانی را تعریف می کند. به همین دلیل آلتر ناتیوی به "نئو-یورو-ایشیانیسم" را مطرح می کند.  "یورو ایشیا" روسیه است و متحدانش ایران، ترکیه، چین، هند و برخی کشورهای اروپای شرقی مانند بلغارستان و صربستان است.

روسیه مد نظر او روسیه بزرگ است. شاید او به دنبال زنده کردن روسیه تزاری است.

تئوری های دوگین تا همین چند سال پیش دست نیافتنی و بسیار رادیکال توصیف می شد اما در یکسال گذشته اتفاقاتی رخ داده است که در مسیر تفکر او قرار دارد.

دوگین در تعریف اوراسیا گرایی می گوید: "اوراسیاگرایی یک فلسفه سیاسی است که دارای سه سطح خارجی، میانی و داخلی می باشد. در سطح خارجی- جهان چند قطبی است. بدان معنی که چندین مرکز جهانی تصمیم گیری وجود دارد، که یکی از آنها اوراسیاست. منظور از اوراسیا تنها روسیه نیست بلکه روسیه به همراه کشورهای شوروی سابق می باشد. در سطح میانی همگرایی کشورهای شوروی سابق در ایجاد مدل فراملی (دولت های مختلف) است. در سطح سیاست داخلی – به معنای ساختار سیاسی جامعه که به عنوان ارزش در ارتباط با حقوق شهروندی مدل لیبرال و ملی گرایی بررسی می شود. این سه سطح فلسفه اوراسیاگرایی است که بر مبنای آنها تنها یک شکل سیاست خارجی شکل می گیرد که متقاوت با جهانی شدن، جهان تک قطبی، ملی گرایی، امپریالیسم و لیبرالیسم است. پس اوراسیاگرایی به طور کلی مدل منحصربه فردی از سیاست خارجی است."

دوگین  استاد فلسفه و علوم سیاسی دانشگاه دولتی مسکو است، او در طبقه چهارم دانشکده جامعه شناسی دانشگاه مسکو، اطاقی دارد که روی درش نوشته شده است: "مرکز پژوهش های محافظه کارانه."

جمله ای که رویکرد او را نشان می دهد. ولادیمیر پوتین در آذر ماه سال گذشته در سخنرانی سالانه خود به تمجید از این رویکرد پرداخت و گفت: "محافظه کاری مانع پیشرفت کشور نمی شود اما از سیر قهقرایی و سقوط جامعه به ظلمات هرج و مرج و شرایط انسان اولیه جلوگیری می کند."

او که قبلا شخصیت چندان مطرحی نبود حالا در چارچوب گرایش های جدید روسیه، یک ایدئولوگ محسوب می شود. ریش بلند خاکستری رنگی دارد که شخصیت های داستان های کلاسیک روسی را در ذهن زنده می کند.

او به روسیه عشق می ورزد و به دنبال اتحاد کشورهای اسلاو زبان است.

نقش دوگین در بحران اوکراین
دوگین به دنبال ایجاد یک "روسیه جدید" است. این دقیقا همان عبارتی است که ولادیمیر پوتین چندی پیش و در اوج بحران اوکراین در تمجید از جدایی طلبان به زبان آورد.

هنگامی که موضوع بر سر الحاق شبه جزیره کریمه بود پوتین از این عبارت استفاده کرد. پوتین این واژه را بار دیگر در روز یکشنبه (۹ شهریور) به کار گرفت، آن هم زمانی که می خواست درباره شرق اوکراین صحبت کند.

به نظر می رسد منظور پوتین الحاق "دونتسک" و "لوهانسک" دو منطقه مورد مناقشه در شرق اوکراین به روسیه است. حتی شاید چیزی فراتر از آن الحاق ترانس نیستریا در مولداوی به روسیه باشد.

واژه روسیه جدید که پوتین تاکنون حداقل دو بار از آن استفاده کرده است به افکار دوگین باز می گردد.

دوگین سالهاست که معتقد است کریمه باید به روسیه بازگردانده شود اتفاقی که اسفند ماه سال گذشته با مقاومت پوتین در برابر غرب به واقعیت بدل شد. او می گوید شرق اوکراین نیز باید به روسیه ملحق شود.

عده ای معتقدند که دوگین از حامیان فکری جدایی طلبان اوکراین است. عده ای هم می گویند درباره اتفاقات اخیر اوکراین به ولادیمیر پوتین مشورت داده است. او در پاسخ به این سوال که با جدایی طلبان در تماس است؟ گفته است که "آنها دوست او هستند." و در پاسخ به این سوال که آیا کرملین با او مشورت می کند و آیا با پوتین ملاقات کرده؟ گفته است " این یک مسئله خصوصی است و به آن پاسخ نخواهد داد."

گفته می شود در روی میز کار او در میان کتاب ها و فنجان های قهوه نیمه خالی، لوله ای از روبان راه راه سیاه و نارنجی رنگ که شورشیان شرق اوکراین برای نشان دادن وفاداری شان به روسیه آن را بر سر لوله های تفنگ خود می بندند، دیده می شود.

دوگین معتقد است که جنبش جدایی طلبان در شرق اوکراین "روح روسی" را بیدار کرده است. او این جنبش را "بهار روسی" نامیده است. از نگاه او ایگور استرلکوف رهبر شورشیان شرق اوکراین تجسم این بیداری است.

دوگین تیرماه سال جاری از ولادیمیر پوتین خواست که برای "حفظ اقتدار معنوی روسیه" در شرق اوکراین دخالت نظامی کند.

او از سال ۲۰۰۸ و زمان جنگ روسیه و گرجستان خواستارالحاق کریمه به خاک روسیه بود. در آن زمان او به ناحیه مورد اختلاف اوستیای جنوبی سفر کرد و در کنار نیروهای نظامی و یک واحد موشک انداز عکس گرفت.

جایگاه ایران در تئوری دوگین
تئوری اوراسیا گرایی دوگین جایگاه مهمی را به ایران اختصاص می دهد. او ایران را یکی از مهمترین متحدان روسیه در جنگ علیه جهان "تک قطبی غربی – آمریکایی" می داند.

او درباره نقش ایران در تئوری خود می گوید: «از نقطه نظر جهان چندقطبی، در تئوری اوراسیاگرایی، ایران نقش کلیدی دارد. ایران شامل همگرایی اوراسیاگرایی نمی شود و تنها کشورهای حوزه شوری سابق در این گروه وارد می شوند. ایران یک تمدن خاص، یک کشور قدرتمند و مستقل است که باید محترم شمرد. این اتحاد را باید حفظ کرد، ما نباید یک همگرایی مشترک با ایران را فرض کنیم، ایران در حوزه همگرایی اوراسیاگرایی نیست، بلکه ایران شریک روسیه در جهان چندقطبی است. منافع استرات‍ژیک ما در آسیای مرکزی و به طور کلی حوزه منطقه ای به طور کامل همپوشانی دارند. به این ترتیب جایگاه ایران در مدل اوراسیاگرایی چند قطبی مرکزی است و در این مدل، تهران نزدیکترین شریک مسکو است. البته شراکت با ترکیه، چین و هند نیز پیش بینی شده است.»

دوگین سال 91 به ایران سفر کرد و با متفکران ایرانی از جمله مصطفی محقق داماد، غلامرضا اعوانی، غلامحسین ابراهیمی دینانی و... دیدار و گفت و گو کرد. او همچنین در نشست ها و سخنرانی هایی نیز حضور پیدا کرد.
 

او معتقد است که روسیه قاطعانه با هرگونه حمله نظامی غرب به ایران مقابله می کند و در راستای همین سیاست، روسیه از سوریه نیز حمایت خواهد کرد، و تا پایان از منافع استرات‍ژیک ایران حفاظت خواهد نمود. این مساله بسیار مهم است، چرا که اقدام نظامی علیه ایران امنیت مرزهای روسیه را نیز تهدید می کند.

منبع: فرارو