فلسطین تنها موضوعی که اعضای "نم" بر آن اتفاق نظر دارند

دیپلماسی ایرانی: تحولات فلسطین و حملات اسرائیل به نوار غزه سرانجام کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و خاورمیانه را ودار به واکنش کرد. هرچند که تعدادی از این کشورها به صورت جداگانه اقدام به ارائه طرح هایی برای برون رفت از بحران کنونی کردند اما تا کنون هیچکدام از این طرح ها مورد توافق طرفین درگیر قرار نگرفته است. در این میان عربستان تنها به صدور اطلاعیه در این باره اکتفا کرده که به زعم کارشناسان اقدامی منفعلانه قلمداد می شود. در همین حال جمهوری اسلامی ایران به عنوان رییس دوره ای جنبش عدم تعهد تصمیم گرفت به منظور بررسی وضعیت بحرانی نوار غزه، نشست کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد را برگزار کند. نشستی که با حضور 50 هیات عضو متشکل از 7 وزیر امور خارجه، 7 کشور در سطح قائم مقام و معاون وزیر در هتل آزادی تهران برگزار شد. کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد در سال 1983 تشکل شد که طبق آیین نامه جنبش، نشست های کمیته فلسطین نیز در سطح وزرا برگزار می شود. با توجه به عضویت 120 کشور در جنبش عدم تعهد، هرچند مصوبات آن جنبه اجرایی ندارد اما آرای اعضای آن می تواند در تصمیمات سازمان ملل اثرگذار باشد. از این رو در حاشیه برگزاری نشست کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد گفت وگوی کوتاهی با  حسین دهقانی سفیر و سرپرست نمایندگی دائم ایران نزد سازمان ملل متحد پیرامون ظرفیت های این جنبش برای حل بحران فلسطین و غزه داشتیم که در ادامه می خوانید:

ظرفیت ها و ابزارهای عملی جنبش عدم تعهد برای حل مساله فلسطین چیست؟

جنبش عدم تعهد، جنبشی برای هماهنگی مواضع بین کشورهای عضو است. جلساتی هم که تشکیل می دهد بیشتر به منظور اعلام موضع بوده زیرا یک نهاد سیاسی است. این نهاد ابزار اجرایی خاصی در اختیار ندارد، مگر برگزاری نشست ها و هماهنگی میان اعضا. در برخی موارد حساس مانند مساله غزه نیز با توجه به حجم جنایت و اجماع همه کشورها بر روی آن، مواضع نزدیک به هم بوده که در نهایت به صدور قطعنامه ختم می شود. در چنین شرایطی معمولا همکاری میان کشورها در اجرای منویاتی که تصمیم می گیرند، بیشتر است. بیشتر تلاش و علاقه اعضا برای پیشبرد اهداف مطرح شده در جنبش است. اینکه تا چه حد قابلیت اجرا داشته باشد، به اهمیت موضوع برای کشورهای عضو بستگی دارد. موضوع برای هر کدام از اعضا که مهم باشد، آن کشور بیشتر تلاش خواهد کرد. برای مثال پس از تصویب قطعنامه کمیته فلسطین جنبش، کمیته هماهنگی سفرای عدم تعهد در نیویورک محورهای قطعنامه را پیگیری خواهند کرد و بر اساس آن یک سری پیشنهادها و توصیه ها خواهند داشت. پیگیری این مسایل نیز با احساس مسئولیت دولت ها در سطح ملی مربوط می شود. برگزاری این نشست نوعی یادآوری مسئولیت است. نکته ای که نباید فراموش کرد این است که یکی از ابزارهای مهم جنبش عدم تعهد، تعداد آرای آن است. 120 کشور عضو این جنبش بوده و طرح قطعنامه جنبش در مجمع عمومی یعنی داشتن 120 رای موافق که در نهایت در مجمع عمومی سازمان ملل نیز تصویب خواهد شد. البته قطعنامه های مجمع عمومی نیز لازم الجرا نیست.

تا چه حد از طرفیت کشورهای عضو برای حل اختلافات میان کشورهای منطقه و حاشیه خلیج فارس استفاده می شود تا بتوان شاهد هماهنگی بیشتری میان اعضای جنبش بر سر مساله ای مانند فلسطین باشیم؟

هیچ ابزاری برای حل اختلاف میان اعضا در موارد مورد چالش وجود ندارد. زیرا " نم " _ جنبش عدم تعهد _ تنها بر روی مواردی که اجماع وجود دارد، اعلام موضع می کند. در موارد اختلافی " نم " ورود پیدا نمی کند. در موارد بسیار دشوار مانند سوریه نیز خیلی سخت می توان موضعی از طرف " نم " صادر کرد. زیرا عده ای مخالف بوده و اجازه اعلام موضع نمی دهند. شاید بتوان گفت تنها موضعی که تقریبا همه بر روی آن اجماع نظر دارند، فلسطین است. البته در این باره نیز چند عضو بسیار غربی هستند که مشکل ایجاد می کنند.

برخی از کشورها نسبت به مساله فلسطین اقداماتی به صورت جداگانه انجام دادند. اما هیچ طرح واحدی از سوی کشورهای اسلامی به خصوص از سوی جنبش عدم تعهد ارائه نشد. حال جنبش چگونه می تواند اقدام به ارائه طرحی واحد در مساله غزه کند؟

این کار صورت گرفته است. طی یک ماه گذشته پنج بیانیه در نیویورک صادر شده که حتی عربستان و قطر نیز آن را امضا کرده اند. " نم " بر روی مساله فلسطین موضع مشترک دارد. این بیانیه ها و قطعنامه ها نشان می دهد که خواسته های ما چیست و آن را چگونه پیگیری می کنیم. البته بخشی از آن هم به کشورهای خاورمیانه مربوط می شود. وانگهی فلسطینی ها آن گونه که از کشورهای عربی انتظار داشتند در قبال مساله غزه واکنش نشان بدهند و کمک های سیاسی یا اقتصادی یا انسانی داشته باشند، محقق نشد. صدور قطعنامه بر روی این کشورها نیز فشار می آورد تا مقداری جدی تر بوده و احساس مسئولیت کنند. ولی متاسفانه تا الان درک مناسب صورت نگرفته است.

تا چه حد نم سعی کرده به سمت ارایه یک طرح جامع در قبال فلسطین پیش برود؟

موضع نم، در قضیه فلسطین مشخص است. "نم" از طرح هایی که مانع ادامه درگیری شود حمایت می کند. اینها قابلیت هایی است که جنبش دارد.

با توجه به اینکه نم به نوعی سازمان ملل ثانی تلقی می شود، تا چه حد می تواند از این ظرفیت برای فشار بر روی شورای امنیت بهره ببرد؟

" نم " گروهی تحت عنوان نم در شورای امنیت دارد که متشکل از 5 یا 6 کشور است. اعضای این کشورها به عنوان اعضای غیر دائم در شورای امنیت حضور دارند. معمولا یکی از اعضای این گروه نیز از کشور عربی است که امسال اردن عضو آن است. این گروه مواضع نم را در شورای امنیت منعکس می کند. اما واقعیت آن است که مسایل حساس در شورای امنیت،  در اختیار 5 عضو دائم است و کشورهای ناظر نمی توانند چندان اثرگذار باشند. با توجه به گذشت یک ماه از تحولات فلسطین و قطعنامه ای که اتحادیه عرب تهیه کرده و مورد تایید عدم تعهد و سازمان کنفراس اسلامی _  OIC _ نیز هست اما شورای امنیت حتی در این باره مذاکره ای نکرده است.

انتشار اولیه: سه شنبه 14 مرداد 1393  / انتشار مجدد: 20 مرداد 1393