ایران مدیون مالکی نیست

دیپلماسی ایرانی: بحران در عراق همچنان ادامه دارد و چشم انداز حل این بحران نیز روشن نیست. نیوریپابلیک برای بررسی شرایط عراق سراغ ولی نصر، کارشناس امور منطقه رفته است که تسلط زیادی بر مباحث مربوط به شیعیان دارد و کتابی را نیز در مورد رقابت شیعیان به رشته تحریر درآورده است. آنچه در زیر می خوانید متن این گفت و گو است.

نظر شما در مورد نگاه جمهوری اسلامی ایران به نوری المالکی نخست وزیر عراق چیست؟

جمهوری اسلامی مدیون شخص مالکی نیست اما رویکرد متفاوتی در مورد موضوعات دارد. نوع دوستی ایران با عراق در مقایسه با روابط سراسر دوستانه ای که با بشار اسد در سوریه دارد متفاوت است. از سوی دیگر ایرانیان زیر بار منت مقتدی صدر نیز نیستند .ایرانیان منافع زیادی در عراق دارند که که شامل حفاظت از موقعیت شان و حمایت از شیعیان می شود. از سوی دیگر نگرانی ایرانیان در مورد تهدیدی که داعش متوجه اماکن مقدس در عراق می کند، بسیار مشهود است. ایرانیان بر این باورند که حفاظت از این اماکن وظیفه است. بنابراین ایران نمی خواهد که نظام عراق فروبپاشد. در صورتی که ضروری باشد ایرانیان اجازه می دهند که مالکی از قدرت کنار برود اما به نحوی این کار را انجام خواهند داد که کل ساز و کار شیعیان در عراق در معرض تهدید قرار نگیرد. بنابراین مالکی برای ایران هم یک مسئولیت است و هم یک تهدید. اما در حال حاضر او توانسته بخش شیعه عراق را در کنار هم نگاهدارد. ایرانیان نمی خواهند مالکی را با رهبر دیگری جایگزین کنند که مورد قبول سنی ها باشد. ایران با رهبری که مورد پذیرش داعش و رهبران طایفه ای قرار داشته باشد، موافقت نمی کند.

فکر می کنید چقدر زمینه مشترک بین ایران و آمریکا وجود دارد؟

فضایی وجود دارد. ایرانیان شاید به این نگاه نزدیک می شوند که عراق به رهبر جدیدی نیاز دارد. اما اگر آمریکا همچنان فریاد بزند که مالکی باید برود و بر این موضع پافشاری داشته باشد آنگاه شانس همکاری با ایران کمتر می شود. در منطقه نوعی تمایل به مقابله با اندیشه های امپریالیستی وجود دارد. آنها به خواست ما تن نخواهند داد. این موضوع از جمله مواردی است که در آن دیپلماسی بدون کلام بهتر از سخن پراکنی های علنی عمل می کند.

پس سیاست مناسب برای آمریکا در این برهه از زمان چیست؟

سیاست مناسب برای آمریکا تعامل دیپلماتیک است.

در فاصله کمتر از یک ماه مانده به پایان فرجه مذاکرات هسته ای با ایران آیا این امکان وجود دارد که ایران و آمریکا در مورد عراق همکاری کنند؟

این واقعیت که مذاکرات ایران و آمریکا پیشرفت هایی را در زمینه مذاکرات هسته ای ایجاد کرده است این امید را پدید آورده که آنها دست کم می توانند گفتمان سازنده ای در مورد عراق داشته باشند. البته این به معنی دستیابی به یک توافقنامه نیست. بر مبنای سیاست های داخلی و سیاست خارجی انقلاب باید گفت که اکنون فضای مانور ایران و آمریکا در مورد عراق بیش از گذشته است. بنابراین ایده مذاکره با آمریکا یا برپایی کنفرانس بین المللی در مورد عراق که ایران نیز در آن مشارکت داشته باشد در مقایسه با سال های قبل واقع بینانه تر است. بنابراین مذاکرات هسته ای می تواند به نوعی تعامل منطقه ای با ایالات متحده در مورد عراق منجر شود.

اما اگر مذاکرات هسته ای به خوبی پیش نرود آیا به مساله عراق آسیب می زند؟

در صورتی که ایران  و آمریکا گفت و گو با یکدیگر را متوقف کنند و پیشرفتی در این روند نداشته باشند پیامدهای آن متوجه عراق هم می شود. اکنون مساله هسته ای به محور روابط ایران و آمریکا تبدیل شده است. این مساله فضایی را ایجاد کرده است که دو کشور می توانند در آن تعامل سازنده ای داشته باشند یا نداشته باشند. ایران سیاست خود را به طور کاملا مجزا از آمریکا دنبال خواهد کرد. اما نکته قابل توجه این است که در عراق بر خلاف سوریه، سیاست مستقل ایران با آنچه که آمریکا دنبال می کند همخوانی بیشتری دارد. این در حالی است که در سوریه سیاست ایران و آمریکا کاملا متضاد با یکدیگر است.

آیا همچنان هم این سیاست در مقابل هم است؟

بله. در سوریه آمریکا از مخالفان دولت اسد حمایت می کند و ایران از بشار اسد. اما در عراق هر دو کشور با معضلی به نام داعش مواجه شده اند که اتفاقا در یک جبهه در مقابل آن قرار گرفته اند.

این مانند روابط زوجی است که تنها برای بزرگ کردن فرزندشان در کنار هم مانده اند؟

اما باید توجه داشت که در موارد دیگر ایران و ایالات متحده بدون اینکه با هم وارد مذاکره شوند روند انتخاب مالکی را تسهیل کرده اند.

پس می توان گفت ایران و آمریکا می توانند با هم همکاری کنند حتی اگر با هم وارد گفت و گو نشوند. به بیان دیگر ما در شرایطی هستیم که ایران می تواند دولت ها در عراق و سوریه را کنترل کند و این شگفت آور است؟

اینگونه است. اکنون همه در منطقه درک می کنند که سرمایه گذاری بلند مدت را کجا باید انجام دهند. ایران برای دهه هاست که روی این دو دولت سرمایه گذاری کرده است. به همین دلیل است که ایران نمی خواهد از آنها دست بکشد. از سوی دیگر ایران در عراق در مقایسه با سوریه حرف بیشتری برای گفتن دارد زیرا اکثریت جمعیت عراق شیعه هستند. سیاست ها در خاورمیانه محلی هستند و این تنها مختص به شخص مالکی نیست.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: دوشنبه 9 تیر 1393/ باز انتشار: یکشنبه 15 تیر 1393