بغداد؛ معمای مشترک تهران- واشنگتن

پیشروی غیرمنتظره گروه تروریستی داعش (ISIS) در عراق، بار دیگر یک موضوع امنیتی ایجاد کرده است که منافع دو کشور ایران و امریکا را به طور همزمان تهدید می کند، از همین رو در محافل خبری و تحلیلی گمانه زنی هایی درباره احتمال همکاری ایران و امریکا در موضوع مقابله با داعش و سناریوهای احتمالی در این باره آغاز شده است. طرح این موضوع البته پیشینه هایی دارد. خرداد1387 ، 2  دور مذاکره بین نمایندگان ایران و امریکا در بغداد بر سر برقراری صلح در عراق برگزار شد، هر چند در نهایت درباره نتیجه این مذاکرات، اظهارنظر رسمی صورت نگرفت و برخی آن را شکست خورده قلمداد کردند، اما بعدها تحلیلگران آرامش نسبی عراق در زمان خروج امریکا از عراق را حاصل همکاری های ایران و امریکا دانستند.

تقریبا اغلب تحلیلگران با این بحث موافقند که تهران و واشنگتن پس از سال 2001 همکاری های مستقیم و غیرمستقیمی در جنگ های عراق و افغانستان داشتند و تشکیل ساختارهای دموکراتیک در این کشورها محصول این همکاری ها بوده است. به همین سبب اکنون که فضای گفت وگوی ایران و امریکا در مساله هسته یی نیز باز شده است و دیپلمات های ایرانی و امریکایی به?طور مستقیم رو در روی هم می نشینند، احتمال این مذاکره و همکاری در موضوع عراق که از اولویت های امنیتی مشترک تهران و واشنگتن محسوب می شود، افزایش یافته است. البته آقای حسن روحانی رییس جمهوری ایران نیز در نشست خبری دیروز خود به?طور شفاف از امکان چنین رویدادی خبر داد. پیش از این نیز سخنگوی وزارت خارجه امریکا خواستار تحرک بیشتر ایران و ایفای نقش سازنده تهران در بازگرداندن امنیت به عراق شده بود.

این همان بحثی است که نخستین بار رسانه های غربی از جمله رویترز، دیلی?تلگراف، گاردین و واشنگتن پست و نیویورک تایمز مطرح کردند. در حالی که تا هم اکنون امریکا و ایران در بحران سوریه در صف های مقابل قرار دارند و مقامات امنیتی ایران می گویند که امریکا موجب تقویت تروریسم در سوریه و در نتیجه خاورمیانه شده است و دامنه این بحران به عراق نیز کشیده شده است. با این حال محافل تحلیلی غرب همچنان از امریکا و شرکای اروپایی آن انتقاد می کنند که در بحران سوریه به متحدانی چون عربستان سعودی، قطر و ترکیه اعتماد کردند که موجب شکل گیری جبهه نصره و داعش شدند. این انتقادها تازه نیست و به نظر می رسد در سال 2013 نیز این انتقادها و هشدارها موجب صرف نظر امریکا از حمله به سوریه شد.

در آن زمان بسیاری از کارشناسان راهبردی امریکا و غرب هشدار دادند ورود امریکا به جنگ علیه سوریه به تقویت و استقرار گروه های تروریستی نصره و داعش منجر می شود و از سوی دیگر با به خطر افتادن منافع ایران، روسیه و جبهه مقاومت در سوریه و واکنش حتمی آنها، آتشفشانی غیرقابل مهار در خاورمیانه افروخته می شود که پایان آن مستلزم هزینه سنگینی خواهد شد و چه بسا حتی پایان آن دهه ها زمان ببرد. ضمن اینکه دیگر امکان دیپلماسی را نیز از بین خواهد برد. اینگونه بود که باراک اوباما رییس جمهوری امریکا آن زمان توپ را در زمین مجلس نمایندگان انداخت و در نتیجه با وجود اینکه جمهوریخواهان در این مجلس اکثریت را در اختیار داشتند و بر طبل جنگ می کوبیدند، حاضر به قبول مسوولیت تصویب جنگ علیه سوریه نشدند. این تصمیم در نهایت شکاف عمیق میان نگاه عربستان سعودی، قطر و ترکیه با امریکا و غرب در موضوع سوریه را شفاف تر کرد.

در همین حال محافل راهبردی امریکایی همزمان با آغاز مذاکرات هسته یی ایران، از لزوم تغییر رویکرد امریکا به متحدان خود در خاورمیانه گفتند؛ راهبردی که با واکنش ریاض مواجه شد. به هر حال صرف نظر از فعل و انفعال های دیگری که در این بین رخ داد، آنچه حائز اهمیت است این است که اکنون این نگاه در غرب عمیق تر شده است. به نحوی که اغلب محافل اکنون خواستار تحرک بیشتر امریکا در موضوع مقابله با داعش در عراق با محوریت همکاری ایران هستند. حتی در این زمینه با طرح ادعای حضور نیروهای سپاه قدس، سپاه پاسداران ایران در عراق، خط تبلیغاتی خود را بر جلب توجه جهانی به همکاری ایران با ارتش عراق در مقابله با تروریست ها قرار داده اند. هر چند قبلا در بحران سوریه نیز این رسانه ها گزارش هایی علیه حضور ایران در سوریه منتشر می کردند.

این ادعایی است که از سوی منابع امنیتی ایران رد می شود اما با این حال می توان این تغییر جریان تبلیغاتی را از سوی دیگر موید برحق بودن ادعاهای ایران درباره خطر تکفیری ها در منطقه محسوب کرد. اما نکته مهم تر این است که این خبرها با هدف نیابتی جلوه دادن جنگ عراق علیه داعش به جنگ ایران و عربستان سعودی برای توفق بر منطقه است، که در کل به نفع ثبات و امنیت منطقه نیست. هم در اصول کلان سیاست خارجی ایران و هم در رویکرد اعلامی سیاست خارجی دولت اعتدالگرا هدف وحدت شیعه و سنی است و توصیف بحران های اخیر و حتی دهه های قبل به جنگ میان شیعه و سنی به نفع اسلام، منطقه و هیچ یک از کشورها نبوده، بلکه موجب سوءاستفاده های دشمنان اسلام است. کما اینکه ایران در بحران کنونی عراق، قدرتنمایی گروه تروریستی داعش و سایر گروه های تکفیری را به زیان صلح و امنیت بین المللی دانسته و خواستار واکنش بین المللی به داعش شده است.

گمانه زنی های محافل خبری و تحلیلی

خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام عالیرتبه ایرانی گزارش داد که این احتمال وجود دارد که ایران و امریکا برای کمک به حکومت عراق برای مقابله با تروریست های وابسته به «دولت اسلامی عراق و شام » با یکدیگر همکاری کنند.

شبکه خبری «سی ان ان» به نقل از یک مقام بلندپایه عراقی در بغداد مدعی شد جمهوری اسلامی ایران سه واحد از سپاه پاسداران را به عراق اعزام کرده است. اما سخنگوی وزارت دفاع امریکا در کنفرانسی خبری به خبرنگاران گفت نمی تواند گزارش رسانه ها در مورد حضور نیروهای ویژه ایران در عراق را تایید کند. جان کربی همچنین بر اهمیت نقش ایران در منطقه تاکید کرد و گفت: « ما نه فقط در این مورد، بلکه همواره، روشن کرده ایم که ایران باید یکی از شریکان مسوول در منطقه باشد.»

نشریه امریکایی وال استریت ژورنال نوشت: هواپیماهای بدون سرنشین امریکا طی یک سال گذشته با انجام عملیات تجسسی بر فراز آسمان عراق از تحرک های داعش و پیکارجویان مخالف دولت عراق اطلاعات جمع آوری کرده اند. در صورت صحت خبر وال استریت ژورنال، اکنون امریکا می تواند با در اختیار گذاشتن اطلاعاتی که جمع آوری کرده است، به بغداد برای رویارویی با تروریست های داعش کمک کند.

دیلی تلگراف با توجه به حملات داعش در عراق به سران غرب به ویژه اوباما توصیه کرد برای مقابله با بحران های منطقه با جمهوری اسلامی ایران، به عنوان با ثبات ترین کشور منطقه، تعامل کند.

کریستین ساینس مانیتور از احتمال «اتحاد» ایران و امریکا برای مبارزه با تروریست ها در عراق نوشت. این پایگاه خبری-تحلیلی می نویسد با اعلام حکم جهاد از سوی مورد احترام ترین روحانی شیعه عراق (آیت الله سیستانی)، به نظر می رسد تهدید تبدیل شدن بحران عراق به منازعه یی گسترده در سراسر منطقه وجود دارد؛ اما این امر همچنین می تواند سبب برقراری یک همکاری غیرمعمول میان ایران و امریکا شود که در زمینه مقابله با پیشروی تروریست ها در عراق از منفعت مشترکی برخوردار هستند.

اندیشکده بروکینگز: مشخصا، هر نوع ورود و فعالیت پرسنل نظامی ایران در خاک عراق قابل توجه خواهد بود. خطر تروریسم در عراق متوجه امریکا و ایران است.

الجزیره: امریکا در حال نظاره مداخله ایران در عراق است. مقامات امریکا پیشروی داعش در عراق را خطرناک می دانند.

منبع: روزنامه اعتماد- نویسنده: عفیفه عابدی