محبیان: تندروهای داخلی سرباز دشمن نشوند

«سخت، کند، جدی» اینها کلماتی هستند که روزهای گذشته میان دیپلمات های هسته ای ایران و قدرت های جهانی در هتل گران قیمت و 5 ستاره کوبورگ وین رد و بدل شدند تا چند گام به امضای توافق نامه نهایی بر سر پرونده هسته ای ایران نزدیک شوند. چهارمین دور از مذاکرات سه روزه ایران و 1+5 پس از توافق ژنو بعداز ظهر روز جمعه با دیدار مسئولان هیئت های مذاکره کننده ایران و 1+5 به پایان رسید.

به نوشته ابتکار، این نخستین نشست جدی ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به همراه آلمان و اتحادیه اروپا پس از توافق ژنو است که به توافق نامه نهایی و جامع میان ایران و غرب پرداخته و به آن ورود کرد. ایران و گروه کشورهای 1+5 تنها تا پایان تیرماه سال جاری، زمان تعیین شده برای اجرای توافق ژنو، فرصت دارند که توافق نهایی را اعلام و پای آن را امضا کنند، در غیر اینصورت این زمان برای بحث و بررسی های بیشتر باید تمدید شود.

این دور از مذاکرات سه روزه وین در حالی برگزار شد که طرفین مذاکره کننده باید به جزئیات تمامی موضوعات مورد نظر و طرح شده از ابتدای مذاکرات هسته ای در مهر ماه سال گذشته تاکنون با هدف حل و فصل نهایی آن می پرداختند و از این بابت با چالش های فراوانی در مسیر اختلاف نظرات موجود مواجه شدند.

عباس عراقچی، مذاکره کننده ارشد ایرانی و معاون ظریف بعدازظهر روز جمعه و پس از پایان مذاکرات در جمع خبرنگاران داخلی حاضر شد و به صراحت از گسترده گی اخنلافات موجود میان ایران و 1+5 گفت و تصریح کرد: بحث های خوبی داشتیم اما پیشرفتی در نگارش متن نداشتیم که البته به نظرم این مسئله طبیعی است.

آنطور که عراقچی به خبرنگاران گفت این دور از مذاکرات شاهد هیچ پیشرفتی نبوده اختلاف نظرات بسیاری بر فضایی که مقامات آمریکایی آن را کند و جدی ارزیابی کرده بودند، حاکم بود. اکنون اما همه نگاه ها در انتظار دور بعدی مذاکرات است، مذاکراتی که شاید ایران و 1+5 بتوانند از سد اختلافات عبور کنند و گام به گام به تنظیم و نگارش نهایی توافق جامع نزدیک شوند.

در این بین، «امیر محبیان» استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل ایران در گفت وگویی به ارزیابی کلی فضای مذاکرات و راهبردی که احتمالا مذاکره کنندگان ایرانی باید در مذاکرات بعدی در پیش بگیرند پرداخت. وی در این باره، گفت: تیم مذاکره کننده باید که برخلاف انتظارات، گذشت زمان به نفع هیئت ایرانی است، آن هم در شرایطی که موقعیت ژئوپلوتیکی منطقه به نفع ما در حال تغییر است.

مذاکره کندگان ایران و غرب در مذاکرات اخیر وین به دیوار اختلافات برخوردند، گذشتن از فضای سخت و کند مذاکرات و نزدیک شدن دیدگاه های طرفین ممکن است؟ به چه نحوی؟

همیشه گفته اند که شیطان در جزئیات نهفته است؛ پس از عبور ایران و غرب از کلیات مسائل فی مابین، اکنون گفت وگوهای ایران و 1+5 وارد فاز عملیاتی و نگارش توافق نامه شده است که طبعا می تواند نقطه آغاز چالش های حقوقی باشد. به نظر می رسد اگر تاکنون بر سر کلیات توافقاتی اجمالی صورت می گرفت، اکنون زمانی است که طرفین باید با توان حقوقی خود به صحنه بیایند تا نگارش متنی قدرتمند را که کمترین آسیبی برای خود و در عین حال بیشترین منفعت را داشته باشد، تنظیم کرد.

به نظر شما باید تدابیر و اقدامات خاصی با توجه به حجم اختلافات اندیشیده شود؟

بله؛ تیم مذاکره کننده هسته ای باید از این به بعد مذاکرات کارشناسی را از متخصصان عالی حقوق بین الملل با وسواس کامل لغوی و حقوقی تشکیل دهد زیرا هر کلمه که نگارش شود علاوه بر بار معنایی تعهدات حقوقی بسیاری نیز به دنبال دارد؛ به عبارتی دیگر اکنون نتیجه گیری از توان دیپلماتیک هیات مذاکره کننده در قالب های حقوقی به رسمیت شناخته می شود و به هیچ وجه نباید فشارهای احساسی یا روانی بر کارشناسان وارد شود؛ زیرا هرگونه فشار روانی از نیروهای خودی به سمت کارشناسان در حوزه مذاکرات فنی نه تنها کمکی به تیم هسته ای ایران نیست بلکه کمک بی اجر و مواجب به رقیبی است که منتظر اغتشاش ذهنی کارشناسان و کسب امتیاز است. از همین رو وزارت خارجه باید در دو فاز عمل کند: نخست فاز تبلیغاتی است که بر اساس آن باید فشار روانی گسترده ‎ای را به طور حساب شده به رقیب خود وارد کرده و آنها را در نگارش متن وادار به تساهل کند. ثانیا پشت هر حرکت حقوقی باید ده ها کارشناس خبره حقوقی قرار بگیرد و تهران چه پیش و چه پس از مذاکرات کلمات و عبارت را مورد آنالیز قرار داده و جلوی هرگونه ابهامی را بگیرد، مگر ابهامی که به نفع و سود ما باشد.

پیش بینی شما از ادوار بعدی مذاکرات چیست؟ کندی جای خود را به سرعت می دهد؟

پیش بینی آینده مذاکرات دشوار است و به گمان من مذاکره کنندگان کار حرفه ای خود را انجام داده اند و اکنون باید طرف غربی از خود انعطاف نشان دهد؛ این انعطاف پذیری می تواند برخی از مشکلات موجود را کاهش دهد. از سوی دیگر مذاکره کنندگان ما باید آماده بازی های روانی از جمله اتخاذ تاکتیک لبه پرتگاه باشند که بر اساس این تاکتیک، آنها باید مذاکرات را دائما و به ویژه وقتی که غربی ها سختی می ورزند به لبه پرتگاه ببرند تا آنها از ترس قطع مذاکرات از سوی ایران، امتیاز دهند. نباید نگران بود زیرا برخلاف تصورات گذشت زمان به نفع ما است و شرایط ژئوپلوتیکی منطقه نیز به نفع ما در حال رقم خوردن است. غربی ها این موضوع را می دانند و لی باید به آنها بگوییم که ما میدانیم و آنها هم باید بدانند که ما میدانیم.

مذاکرات تمدید می شود یا تا پایان تیر ماه توافق نهایی حاصل می شود؟

احتمال تمدید مذاکرات از پایان آن در ضرب الاجل تعین شده بر اساس توافق ژنو بیشتر است و باید گفت که سیاست عرصه امکان است.

نحوه مواجه دولت با تندروی های داخلی در فضای مذاکرات آینده را چطور می دانید؟

تندروهای داخلی تا زمانی که فضای کلی را بر هم نزنند و در چارچوب های نظام حرکت کنند فضای بازی را برای مذاکره به وجود اورده اند ولی اگر از چارچوب ها خارج شوند در خوش بینانه ترین حالت سرباز دشمن خواهند بود.