غرب ۴.۲ میلیارد قسط نفتی ایران را از کجا پرداخت می‌کند؟

در روزهای اخیر، سر و صداهای بسیاری بابت پرداخت ۴. ۲ میلیارد دلار داریی بلوکه شده ایران که بر پایه توافق ژنو غرب قرار است در هشت قسط به ایران بازگرداند، در گرفته است. موضوع شایعاتی که برخی در خصوص عدم واریز این اقساط به حساب ایران پراکنده اند ، به یک سو؛ اما موضوع مهم تر در این میان آنکه این پول از کجا به ایران پرداخت می شود؟

به گزارش «تابناک»، هفته گذشته، برخی افراد و رسانه ها با پراکندن شایعاتی درباره واریز نشدن قسط های پول های بلوکه شده ایران ـ که قرار است بر پایه توافق ژنو به مبلغ مجموع ۴. ۲ میلیارد دلار به ایران پرداخت شود ـ حساسیتی در ذهن افکار عمومی ایجاد کرده اند؛ شایعاتی که البته نوبخت و ولی الله سیف به آن ها پاسخ دادند و امروز نیز گفته شده که قرار است، ژاپن قسط سوم را به ایران بپردازد.

اما در این میان، موضوع پرداخت شدن یا نشدن پول ایران نیست، بلکه تمرکز اصلی بر این است که این پول از کجا به ایران پرداخت می شود؟!

بنا بر آمار، اکنون حدود ۱۰۰ میلیارد دلار از دارایی های ایران ـ چه حاصل از فروش نفت و چه دیگر دارایی های بلوکه شده ایران ـ توسط غرب و بر اثر تحریم ها بلوکه شده است. بخش اعظمی از این دارایی ها، اموال و پول های به دست آمده از صادرات نفت است که طی حدود ۳۵ سال گذشته، غرب و به ویژه ایالات متحده آن ها را بلوکه کرده اند.

بنا بر این گزارش، در همان آغاز توافق ایران و ۵ + ۱ گفته می شد، قرار است، آمریکا ۱۲ میلیارد دلار از دارایی های بلوکه شده ایران در این کشور و اتحادیه اروپا نیز ۳۵ میلیارد دلار دیگر را ـ که گفته می شود حاصل تحریم های بانکی جمهوری اسلامی است ـ آزاد کند و به این ترتیب، ایران به حدود ۵۰ میلیارد دلار دسترسی یابد.

علی خرم، نماینده سابق ایران در سازمان ملل متحده در باره ۱۲ میلیارد دلار دارایی بلوکه شده ایران در ایالات متحده گفته بود: بخشی از این دارایی ها ، مربوط به حساب وزارت دفاع دولت پهلوی بود که بخشی از درآمد فروش نفت برای خرید تجهیزات نظامی مستقیم به آن واریز می شد. بخش دیگر این دارایی ها، مربوط به سفارت ایران در امریکا و حساب ویژه آن و در دست اردشیر زاهدی سفیر وقت بود که در بانکی به نام ویس کانزین قرار داشت و این نقل و انتقالات از طریق بانک عمران ـ که آن روزها بسیار فعال بود ـ واریز می شد و بخشی دیگر مربوط به اموال دولت وقت ایران بود.

وی گفته بود: ۱۲ میلیارد دلار رقمی است که کمیته پیگیری طلب های ایران از آمریکا آن را برآورد کرده بود. هم اکنون قرار است ۴. ۲ میلیارد دلار رسما از دارایی های بلوکه شده به ایران باز گردانده شود که با حساب، واریز قسط سوم در روز جاری، پنج قسط دیگر از آن می ماند؛ اما آیا این ۴. ۲ میلیارد دلار ارتباطی با دارایی های بلوکه شده ایران در آمریکا و اروپا و به شکل کلی غرب دارد؟!

پاسخ این پرسش به نظر منفی است و باید گفت، این دارایی ها که اکنون قسطی به ایران بازگردانده می شود، هیچ ارتباطی با دارایی های ایران در غرب ندارد و این امر را می توان با نگاهی به سر منشأ پرداخت این اقساط حدس زد. دو بخش از پول ایران از سوی ژاپن پرداخت شده و قرار است، قسط سوم امروز از سوی کره جنوبی پرداخت شود؛ یعنی دو مشتری آسیایی نفت ایران که در دو سال گذشته که کشور تحت تحریم شدید نفتی قرار داشته، جزو کشورهایی بودند که از این تحریم توسط ایالات متحده استثنا شده بودند.

به عبارت دیگر، می توان به سادگی حدس زد که این ۴. ۲ میلیارد دلار پول نفتی است که در دو سال گذشته در این کشور ها تلنبار شده و به ایران بازگشت داده نشده؛ به عبارتی، غرب از آزاد سازی دارایی های بلوکه شده ایران در دو سال گذشته در آسیا بهره می برد و همچنان دارایی های ایران در غرب بلوکه شده مانده و می ماند.

شاید این حدس بسیار ساده باشد؛ اما دقت در آن نشان دهنده این است که چرا بر سر پرداخت اقساط ایران، این همه سر و صدا به پا شده است. بیشتر پول های ایران در دست مشتریان آسیایی به یوان است. امروز نیز قرار است قسط سوم ایران از طریق کر ه جنوبی و با استفاده از ۵. ۶ میلیارد دلاری که در بانک های کره ای و به یوان تلنبار شده، پرداخت شود.

اساساً وارد شدن این ارز به شکل یوان به کشور برای دولت سودی ندارد؛ بنابراین، این پول نخست راهی بانک «نشنال» در سوییس شده و در آنجا به ارزهای اروپایی، از جمله خود فرانک تبدیل می شود؛ اما آیا این ارز از این بانک به ایران منتقل می شود یا خیر؟

آن گونه که مشخص است، این ارز به ایران نیز بازگردانده نمی شود و در همان بانک برای تسهیل سایر مبادلات ارزی ایران و پرداخت های بانکی مورد استفاده قرار می گیرد.
این همه به خوبی بیانگر دلایل بلند شدن سر و صداهایی است که برخی رسانه ها طی روزهای اخیر به راه انداخته اند. موضوع دارایی بلوکه شده ایران و آزاد سازی آن با توجه به تحریم های بانکی و بر قرار ماندن آن ها حتی پس از توافق، موضوعی چالشی و پیچیده و نیازمند روندهای طولانی است.

اما در اینجا باید به دو موضع توجه شود: نخست اینکه این ۴. ۲ میلیارد دلار هیچ ارتباطی با اصل دارایی های بلوکه شده ایران در غرب ندارد و از پول های نفتی است که در دو سال گذشته راهی آسیا شده؛ معنی دیگر این گزاره آن است که طی دو سال گذشته، ایران از صادرات نفت به آسیا، هیچ ارزی دریافت نکرده است.

دوم آنکه احتمالا این ۴. ۲ میلیارد دلار مستقیم وارد کشور نشده و نخواهد شد.