آیا می توان در مورد ایران مطمئن بود؟

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا با شتابی بی سابقه توافق هسته ای مقدماتی با ایران را امضاء کرد که از حدود دو هفته قبل به اجرا در آمده است. اکنون آمریکا به همراه 5 عضو دیگر گروه 1+5، در مسیر مذاکره برای دستیابی به توافق نهایی با ایران قرار دارد. اوباما گشایش انجام شده در مورد ایران را یک دستاورد بارز در دوران ریاست جمهوری اش توصیف می کند و با افتخار اعلام می کند که دیپلماسی راه اثبات ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای ایران را هموار کرده است.

اگر تصور کنیم که مذاکرات با ایران به سرانجام می رسد و توافق نهایی نیز حاصل می شود، باز هم یک پرسش باقی می ماند و آن است است که آیا ایران به این توافق پایبند می ماند. چگونه می توان باور کرد که مقامات تهران ناگهان از توافق هسته ای دست نمی کشند و به مسیر سابق باز نمی گردند؟ از سوی دیگر چقدر می توان مطمئن بود که سرویس های جاسوسی به موقع، تغییر مسیر ایران را ردگیری کنند؟

گزارش شورای علوم دفاعی پنتاگون که اخیرا منتشر شده، حاکی از آن است که آژانس های جاسوسی آمریکا هنوز به طور کامل برای ردگیری تغییر مسیر برنامه های هسته ای کشورهای خارجی به سوی تولید سلاح، مجهز و ساماندهی شده نیستند. از سوی دیگر این سرویس ها بیشتر در کشف برنامه ها و تاسیسات گسترده تر کارایی دارند و در مورد شرکت های کوچک و ذخایر محدودتری از مواد هسته ای مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ایی، کارآمدی خود را به اثبات نرسانده اند.

پس از جنگ اول خلیج فارس، جامعه اطلاعاتی آمریکا از پی بردن به اینکه چقدر برنامه های هسته ای عراق پیشرفت کرده و این کشور در آستانه هسته ای شدن است، شگفت زده شد. پس از جنگ دوم خلیج فارس، سیا سعی کرد اشتباه خود را جبران کند اما باز هم در روند اشتباهی گام گذاشت. سیا با اعتماد به نفس مدعی شد صدام حسین تسلیحات هسته ای تولید کرده است، اما پس از حمله به عراق، تسلیحات هسته ای در این کشور کشف نشد. حتی تاسیسات غنی سازی کره شمالی هم تا زمانی که پیونگ یانگ خودش این برنامه ها را علنی نکرد، از سوی آژانس های جاسوسی آمریکا مورد شناسایی قرار نگرفته بود. نمونه های مشابهی از فقر اطلاعاتی سرویس های جاسوسی آمریکا در مورد تاسیسات هسته ای سوریه نیز وجود داشته است.

رابرت گیتس، وزیر دفاع سابق آمریکا در کتاب خاطرات خود می نویسد:این یک نقطه ضعف برای آژانس های جاسوسی آمریکاست. مساله راکتور هسته ای سوریه و فقر اطلاعاتی سرویس های جاسوسی آمریکا در مورد آن موجب شد که گیتس از جورج بوش سئوال کند که او چگونه می تواند به برآوردهای اطلاعاتی آژانس های جاسوسی مطمئن باشد و اعتماد داشته باشد که به موقع از انحراف برنامه های هسته ای ایران یا دیگر کشورها مطلع می شود.  

اما تعبیر این نقطه ضعف در ارتباط با برنامه های هسته ای ایران چیست؟به نظر می رسد اوباما تجربه سرویس های اطلاعاتی آمریکا در مورد عراق و سوریه را جدی نگرفته است. ایران 10 برابر سوریه وسعت دارد و بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی نمی توانند به موجب توافق مقدماتی ژنو سر زده به هر سایت هسته ای در ایران سرک بکشند.

گستره دسترسی بازرسان در توافق نهایی یکی از موضوعات مهم است. اما به نظر نمی رسد آمریکا و متحدان اش قادر باشند مقامات تهران را برای بازرسی های نامحدود از همه سایت های هسته ای در خاک ایران، قانع کنند. به این ترتیب توانایی جامعه اطلاعاتی آمریکا برای شناسایی موارد نقض توافق و رویکرد تسلیحاتی در برنامه های هسته ای نیز محدود می شود.

برای بیش از 20 سال، ایران به توافقنامه های امنیتی آژانس بین المللی انرژی اتمی عمل نکرده، تاسیسات هسته ای محرمانه را توسعه داد و به دنبال منحرف کردن غرب در مورد فعالیت های هسته ای اش بوده است. از سوی دیگر تهران اخیرا به توافق هسته ای با جامعه بین المللی دست یافته که به موجب آن می تواند برنامه های هسته ای اش را ادامه دهد. با توجه به سابقه عملکرد آژانس های جاسوسی آمریکا، احتمال نقض توافقنامه و تغییر مسیر فعالیت های هسته ای ایران وجود دارد و در نهایت این تهران است که به هدف خود دست می یابد.

منبع: ویلکی استاندارد / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10