تنش ها می تواند در فضای آرام حل شود

دیپلماسی ایرانی: در ماه های آخر دولت دهم، شاهد تنش هایی میان ایران و کویت بودیم. این تنش را می توان در بیانه هایی که از سوی برخی مجامع صنفی منتشر شد، مشاهده کرد. از جمله اینکه دست کم 9 جامعه مصرفی در کویت با انتشار بیانه ای اعلام کرده اند در اعتراض به پشتیبانی جمهوری اسلامی از حکومت سوریه ، محصولات ایرانی را تحریم می کنند. گام بعدی در این کمپین اعتراضی، حذف نیروی کار ایرانی و لغو اقامت ایرانیان در کویت عنوان شده بود. در عین حال موضوع فلات قاره همواره یکی از مسایل مورد اختلاف ایران و کویت بوده است. گرچه پیش تر پیشنهادهایی از سوی دو طرف مطرح شده بود ولی مورد قبول طرف های مذاکره مقابل قرار نگرفت. اینک پس از روی کار آمدن دولت اعتدال و موافقت نامه ژنو روزنه هایی از بهبود روابط میان ایران و کویت مشاهده می شود. گرچه پس از دیدار محمدجواد ظریف با همتای کویتی خود و همچنین امیر کویت و معاون وزیر امور خارجه کویت اعلام کرد که مساله فلات قاره همچنان مورد اختلاف این دو کشور است، اما در نهایت او در جمع خبرنگاران گفت درصدد هماهنگی و تفاهم با دوستانمان در ایران بر اساس اصول قانونی هستیم تا بتوانیم به حل این موضوع بپردازیم. از سوی دیگر کویت به عنوان یک کشور استراتژیک هم به لحاظ مذهبی وهم به لحاظ اقتصادی برای ایران به حساب می آید. بنابر آمار اعلام شده نزدیک به 30 درصد از جمعیت این کشور شیعه هستند، هرچند که خود شیعیان این کشور معتقند جمعیتشان 40 درصد از کل جمعیت است. در عین حال کویت یکی از کشورهای مهم عضو اوپک محسوب می شود. ارزش پولی این کشور در مقابل ریال ایران بسیار زیاد است. تعداد ایرانیان نیروی کار و مقیم در این کشور نیز قابل توجه است. تمامی این موارد موجب شده است تا رابطه با کویت از اهمیت خاصی برای ایران برخوردار شود. در همین رابطه دیپلماسی ایرانی با صباح زنگنه، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی و خاورمیانه درباره چالش های کنونی در رابطه با کویت و چگونگی رفع آنها و همچنین آینده روابط ایران و کویت به گفت و گو نشسته است که در ادامه می خوانید:

با توجه به چالش های پیش آمده میان ایران و کویت و اقداماتی که برخی نهادهای صنفی کویتی مبنی بر حذف نیروی کار، لغو اقامت ایرانیان و تحریم کالاهای ایرانی انجام داده اند. آیامی توان شاهد بهبود روابط میان ایران و کویت باشیم؟

به نظر می آید این گونه اقدامات، اقدامات مقطعی و سطحی باشد. درعین حال نیز می تواند نتیجه یک تحول منطقه ای، فشار از یک کشور دیگر یا احیانا تنش ها و بحران هایی که در جاهای مختلف مانند مصر اتفاق می افتد، باشد. اما بعید است چنین اقداماتی برآمده از سیاست های کلی کشور کویت باشد. ایرانی ها سال های زیادی و حتی دهه ها در کویت زندگی کرده و نقش جدی در ساختن کویت جدید داشتند. ایرانی ها حتی نقش کلیدی در دفاع از کویت در مقابل حمله صدام ایفا کردند. از این رو بعید است که این کشور، تمامی سوابق تاریخی و اجتماعی مثب را فراموش کرده و سیاستش را مبتنی بر آزار ایرانیان مقیم کویت قرار بدهد. نکته دیگر آن که زمانی که فضای جهانی تغییر می کند و ایران نیز در یک موقعیت جدید قرار می گیرد. کشورهای منطقه موقعیت جدید را لمس خواهند کرد و درصدد بر می آیند که سیاست های سازنده تر و گسترده تری را در رابطه با ایران در نظر بگیرند.

مساله دیگر اختلاف بر سر موضوع " فلات قاره " میان ایران و کویت بوده که همواره کویت نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و گفته این مساله همچنان محل اختلاف دو کشور است. تا چه حد می توان امیدوار به حل مساله فلات قاره ای با کویت باشیم؟

کشورها در تقسیم مرزهای خود به ویژه مرزهای آبی که حتی دارای منابع انرژی باشد، حساسیت نشان می دهند و این مساله بیشتر جنبه حقوقی و فنی دارد. محاسبه مرز آبی، قوانین منطقه ای و قوانین صادره از مجلس همگی در این مضوع دخیل هستند. به همین دلیل در یک فضای آرام، سالم و با نگاه تاثیرگذاری این منطقه، کشورها باید نسبت به حل این مساله اهتمام ورزند.

کویت از جایگا قابل توجهی میان کشورهای عربی برخوردار است. تا چه میزان نزدیکی در روابط با کویت می تواند اثرگذار بر عکس العمل ها و صدور بیانه هایی باشد که شورای همکاری خلیج فارس در مقابل ایران در نظر می گیرند؟

کویت، کشور با سابق دموکراسی متناسب با نظام خودش و با ترکیب جمعیتی خاصی است، که همه اینها در تاریخی که این کشور از روابطش با ایران و سایر کشورهای منطقه دارد، تعریف می شود. با این حال وزنی کویت در منطقه دارد می تواند به اندازه ثقل سیاسی اش در این شورا اثرگذار باشد.

ترکیب جمعیتی شیعیان این کشور عمدتا از ایران، عراق، عربستان و بحرین هستند، طبق آخرین سرشماری که در کویت در سال 2001 انجام گرفته شیعیان جمعیتی 30 درصدی را در کویت تشکیل می دهند که خود شیعیان معتقدند حداقل جمعیت شیعیان در کویت 40 درصد است، با این همه وجود این تعداد جمعیت شیعه می توانند تعریف جدید در روابط نزدیک میان ایران و کویت ایجاد کند؟

یکی از ترکیب های جمعتی مناسب در منطقه که می تواند روابط مسالمت آمیزی از زندگی را ارائه کند، شیعیان در کویت است.  البته اگر این فضا زمانی توسط افراطیون خدشه دار شود آثار سوئی بر جای می گذارد که همه قشرها از جمله شیعیان را در برخواهد گرفت. به دلیل حضور شیعیان در پایگاه های اجتماعی مختلف جامعه کویت و ایستادگی شیعیان در مقابل تهاجم قبایل عربستانی و حمله صدام حاکمان این کشور روابط نزدیکی با شیعیان کویت دارند.

موضوع دیگر جایگاه استراتژیک کویت به لحاظ انرژی و اقتصادی است. آیا ایران می تواند از کویت به عنوان شریک استراتژیک اقتصادی بعضا جایگزین امارات استفاده کند؟

هر کشوری تعریف و جایگاه خودش را دارد. کویت در چهار دهه قبل توانسته بود نقشی که اکنون امارات بازی می کند را در روابط تجاری اش با ایران بازی کند. اما اکنون از چنین نقشی برخوردار نبوده و در حال حاضر امارات ایفاگر این نقش است. در نهایت شاید کویت بتواند در حوزه سرمایه گذاری و پروژه های طرفین مشارکت بهتری داشته باشد.

کویت به عنوان یک کشور موثر عربی تا چه اندازه می تواند تسهیل کننده روابط ایران با دیگر کشورهای عربی و همچنان حمایت از مذاکرات ایران در فعالیت های هسته ای باشد؟

در حال حاضر نمی توان گفت که کویت بتواند تاثیر مستقیمی بگذارد. در عین حال این که خود مذاکره کنندگان نقش مستقیم دارند. کویت و سایر کشورها می توانند فضا سازی مثبت یا منفی ایجاد کنند اما نمی توانند در پیشرفت مذاکرات به وخصوص مذاکرات هسته ای نقشی ایفا کنند.

انتشار اولیه: پنجشنبه 14 آذر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 19 آذر 1392