حسرت یا حسادت اعراب به ایران هسته‌ای

دیپلماسی ایرانی: اگر اسرائیل از نتیجه بخش بودن مذاکرات هسته ای ایران و غرب خشمگین می شود، باورپذیر است. این رژیم به دنبال حمله نظامی به تاسیسات هسته ای ایران بود و تلاش می کرد جامعه جهانی را با این خواسته خود همراه کند، اما اکنون می بیند که به این خواسته نرسیده و قدرت های جهانی متشکل از امریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه، چین به علاوه آلمان با ایران توافق نامه مهمی را امضا کرده اند و محمد جواد ظریف را در خاک غرب در کنار خود قرار می دهند و با او عکس می گیرند. شاید بتوان گفت تا کنون سابقه نداشته است که کشوری به دلیل برنامه هسته ای اش متحمل تحریم های سنگین شود اما بعد با او توافق شود که هم برنامه هسته ای اش را داشته باشد و هم تحریم ها علیه آن لغو شود. اما چرا عربستان خشمگین است؟ این صحیح است که ریاض تهران را در نفوذ منطقه ای رقیب خود می بیند و تصور می کند که ایران برای آن در محیط پیرامونی اش و حوزه نفوذی اش؛ عراق، یمن، کویت، بحرین، سوریه، اردن و غیره مزاحمت ایجاد کرده است، اما این را نیز همیشه شاهد بوده ایم که عربستان تا چه اندازه در مجامع بین المللی محافظه کار بوده و هیچ گاه مواضعی سرسختانه خلاف موج جهانی به ویژه غرب و امریکا اتخاذ نکرده است. پس چه شده که عربستان از رسیدن توافق با ایران در ژنو خشمگین است؟ آیا غیر از این است که توافق جامعه جهانی با ایران بر سر برنامه هسته ای اش خطر جنگ را دور می کند، از اصطکاکات منطقه ای می کاهد، نظارت بیشتر سازمان جهانی انرژی اتمی بر تاسیسات هسته ای ایران را افزایش می دهد و در حل دیگر پرونده های منطقه ای کمک می کند؟ پس چرا باید عربستان از این فرصت استفاده نکند و در صف مخالفان با توافق هسته ای با ایران بایستد؟

فارغ از مسائل اقتصادی و این که عربستان با کشورهای اروپایی و امریکایی قراردادهای کلان نظامی و اقتصادی دارد و انتظار دارد که آنها در اتخاذ مواضعی در قبال ایران یا هر پرونده دیگری که به نوعی عربستان در آن دخالت دارد، نظر مساعد ریاض را نیز جلب کنند، به نظر می رسد مسائل سیاسی دیگر یا شاید بتواند گفت مسائل ایدئولوژیک نیز در این موضوع دخالت دارند.

برای روشن شدن موضوع چند نمونه می آوریم. طلال بن عبدالعزیز، برادر ملک عبدالله، پادشاه عربستان که از حکومت حاکم بر این کشور خود را کنار کشیده است، قبل از حمله امریکا به عراق در سال 2003 در مصاحبه ای با شبکه خبری الجزیره گفت: «همان طور که تجربه نشان داده است، ورود به عرصه تکنولوژی هسته ای خط قرمز جامعه جهانی و غرب است و دولتمرد عاقل آن کسی است که وارد این وادی نشود و به فکر دست و پنجه نرم کردن با غرب نیفتد تا نه جامعه جهانی برای آن مزاحمت ایجاد کند نه آن کشور برای جامعه جهانی زحمتی شود.»

پسر همین شخص، ولید بن طلال ثروتمند عربستانی است که بسیار دوست دارد او را "مورداک" اعراب بدانند و اتفاقا روز شنبه در بحبوحه مذاکرات هسته ای ایران با 1+5 در ژنو اظهارات تندی علیه ایران بر زبان راند و تهدید کرد در صورت رسیدن به توافق میان ایران با 1+5 عربستان حق خود می داند که به سمت دستیابی به سلاح هسته ای حرکت کند.

در سال 2006 هنگامی که معمر قذافی، دیکتاتور مخلوع لیبی تاسیسات هسته ای خود را بار کشتی کرد و به امریکا و انگلیس فرستاد و دست خود را بالا برد و گفت که در برابر اراده جامعه جهانی تسلیم شده و مایل است به جمع جامعه جهانی باز گردد، به صراحت گفت: «من نمی خواهم به سرنوشت عراق دچار شوم، صدام حسین اشتباه کرد و با جامعه جهانی بر سر چیزی درگیر شد که روشن است اجازه استفاده از آن را به او نمی دهند.»

وی یک بار در یکی از سخنرانی های خود در مجمع عمومی سازمان ملل نیز به انتقاد از برنامه هسته ای ایران پرداخته بود و گفته بود: «ایران با پیگیری برنامه هسته ای اش فقط خود را در جامعه جهانی منزوی کرده است. در حالی که کشورهای جهان به سمت تشکیل اتحادیه ها پیش می روند، ایران با اصرار بر برنامه هسته ای اش خود را در جامعه جهانی پیش از پیش به انزوا کشانده است.»

معمر قذافی در سال 2011 بعد از قیام خونین ملت لیبی زیر خشم ملت آزادی خواه لیبی به شدیدترین شکل ممکن کشته شد.

کمی به عقب تر بازگردیم؛ عراق در سال 1991 و بعد از اخراج از کویت توسط نیروهای امریکایی و متحدان عرب و غربی اش به سمت تکنولوژی هسته ای رفت. این مساله چنان دردسری برای حکومت وقت عراق به ریاست صدام حسین ایجاد کرد که حتی تسلیمش در برابر اراده غرب راه به جایی نبرد و دیدیم که بر سر عراق چه آمد. صدام حسین در سال 2002 حتی در اتاق خواب کاخ هایش را به روی بازرسان آژانس گشود اما با این وجود آنها باز هم می گفتند کافی نیست، به بغداد اعتمادی نیست.

حقیقت این است که جامعه جهانی هیچ گاه به جامعه عرب اجازه نداده است که حتی به فکر تاسیسات هسته ای بیفتد. در زمان انور سادات، رئیس جمهوری اسبق مصر هنگامی که وی پیشنهاد ساخت رآکتور هسته ای در کشورش را داد با چنان واکنش تندی از سوی جامعه غربی به ویژه اسرائیل مواجه شد که از ترس در گرفتن جنگی جدید در مصر از ساخت آن منصرف شد. حتی در زمانی که حسنی مبارک، متحد اسرائیل و امریکا در راس قدرت بود، مصر اجازه نداشت به فکر ساخت رآکتور هسته ای حتی برای اهداف صلح آمیز بیفتد.

هنگامی که سوریه در سال 2008 گام های اولیه برای ساخت رآکتور هسته ای را برداشته بود، در حالی که هنوز دیوارهای ساختمان مربوطه کاملا ساخته نشده بود، اسرائیل به کمک سازمان امنیت امریکا، سی آی ای، این ساختمان را بمباران کرد.

امریکا و اسرائیل در یک نکته متفق القولند، اعراب حق برخورداری از تکنولوژی هسته ای را ندارند و در صورتی که به این سمت حرکت کنند با واکنش شدید غرب و اسرائیل مواجه خواهند شد.

عربستان در سال 2010 اعلام کرد قصد دارد برای تامین انرژی تاسیسات هسته ای دایر کند. چند ماه بعد از اعلام این خبر قرارداد تسلیحاتی 25 میلیارد دلاری عربستان با امریکا متعقد شد. روزنامه لبنانی السفیر در آن موقع نوشت، امریکایی ها به اطلاع عربستانی ها رسانده اند که فعلا این تسلیحات را خریداری کنند و به تکنولوژی هسته ای فکر نکنند، چرا که اسرائیل از این کار خشنود نیست.

شکی نیست که ایران و عربستان در یک رویارویی غیر مستقیم به سر می برند. عربستان با ایران در عراق، سوریه، لبنان، یمن، کویت، مصر، اردن و بحرین و حتی پاکستان و افغانستان در یک رقابت و ریارویی تمام عیار است. در حالی که به روشنی می بیند به رسمیت شناختن انرژی هسته ای صلح آمیز برای کشورهای عربی تا کنون ممنوع بوده، این بار جامعه جهانی پذیرفته است که حق ایران در برخورداری از تکنولوژی هسته ای را به رسمیت بشناسد. عربستانی که خود را نماینده جهان عرب در غیاب مصر می داند، آیا طبیعی نیست که بر این اساس از توافق ایران با 1+5 در ژنو خشمگین باشد؟  

انتشار اولیه: دوشنبه 4 اذر 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 7 اذر 1392