جنگ سرد ایران و امریکا پایان می‌یابد؟

دیپلماسی ایرانی: مجموعه 1+5 که شامل پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل یعنی ایالات متحده امریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین به علاوه آلمان می شود بیش از هر زمانی در بیست سال اخیر به توافق مرحله ای با ایران برای حل اختلافات بر سر برنامه هسته ای اش رسیده اند. در صورتی که چنین توافقی حاصل شود، صفحه تازه ای گشوده خواهد شد که نه تنها ارتباط مستقیم بر روابط ایران و امریکا می گذارد بلکه تاثیری شگرف بر ژئوپولتیک منطقه خاورمیانه نیز خواهد گذاشت.

بر کسی پوشیده نیست که سال ها است میان باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا با آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم انقلاب ایران پیام هایی رد و بدل می شود. در این میان حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران فاصله ها را با کاخ سفید کوتاه کرده است. بسیار روشن است که در ایران حرف آخر را رهبر معظم انقلاب ایران می زند. وی در طول سال های گذشته مخالف سرسخت سیاست های یک جانبه گرایانه امریکا در خاورمیانه بوده است. اما با این حال وی اجازه داده است که ایران و امریکا بر سر پرونده هایی خاص از موضع عزت و سربلندی با یکدیگر مذاکره کنند.

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که دو طرف تلاش های تازه ای را برای دور شدن از دوران خصومت گذشته آغاز کرده اند اما هیچ مشخص نیست که این تلاش ها به سرانجامی برسد. امریکا به ایران در منطقه نیاز دارد و می خواهد از ظرفیت های آن استفاده کند و ایران نیز به امریکا برای رسیدن به اهداف اصلی اش در منطقه و در پرونده هسته ای و پایان دادن به تحریم ها نیازمند است.

باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده گفته است که به هیچ وچه اجازه نمی دهد ایران به بمب هسته ای دست یابد چرا که چنین اتفاقی باعث ایجاد رقابت تسلیحات هسته ای در منطقه خواهد شد و این مساله می تواند موازنه های سیاسی در منطقه را کاملا دگرگون کند. اما روحانی و کشورش تاکید دارند که باید به انرژی صلح آمیز هسته ای به موجب معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای دست یابند. ایران بارها تاکید کرده است که تلاش هایش برای رسیدن به تکنولوژی هسته ای صرفا اهداف صلح آمیز دارد و به هیچ وجه به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای نیست.  

مذاکره کنندگان ایرانی و شش کشور جهانی ظرف روزهای آینده در ژنو پشت میز مذاکره می نشینند تا ضمن کاهش تحریم های اعمال شده علیه ایران به توافقی بر سر برنامه هسته ای ایران برسند. از هم اکنون کشورهای مختلف خاورمیانه نگرانی خود را از این توافق بیان داشته اند. اسرائیل که در راس طرف های فشار برای عدم توافق در مذاکرات قرار دارد همچنان نسبت به وقوع "خطایی فاحش" در مذاکرات هشدار می دهد. عربستان نیز کاخ سفید به ریاست اوباما را متهم کرده است که به مصالح هم پیمانانش در منطقه توجه نمی کند. توماس فریدمن چند روز پیش در نیویورک تایمز نوشت: "ما تنها وکیل مدافع برای مذاکره و رسیدن به توافق با حفظ مصالح اسرائیل و هم پیمانانمان در خلیج فارس نیستیم."

اگر موفقیتی برای تلاش ها برای حل اختلافات برنامه هسته ای ایران نوشته شده باشد، می ماند فاصله بسیاری که در پی جنگ سرد میان ایران از سال 1979، بعد از انقلاب اسلامی، با امریکا باقی مانده است. ایرانی ها حمایت امریکا از کودتای 1953 به سود محمد رضا پهلوی را هنوز فراموش نکرده اند. نزد امریکایی ها نیز هنوز بحران گروگان گیری در سفارت کشورشان در تهران فراموش نشده است. به رغم همه اینها دو طرف به یکدیگر برای حل مشکلات و بحران هایی که خاورمیانه را در نوردیده است، نیاز دارند، به ویژه در افغانستان، عراق، سوریه، یمن و لبنان، برای رسیدن به این هدف دو طرف باید نگاه ها به یکدیگر را عمیقا تغییر دهند. دیگر برای امریکا می تواند ایران "محور شر" نباشد و برای ایران امریکا "شیطان بزرگ". با همه این احوال باز هم ایران و امریکا در چیزی از روابط دوست و دشمنی نه "هم پیمانی" به سر خواهند برد.

منبع: النهار/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11