مذاکره در سایه محافظه کاری

دیپلماسی ایرانی: ماراتن نفس گیر مذاکرات ژنو در حالی به پایان رسید که طرفین بیش آنکه از عدم توافق گله مند باشند، بر پیشرفت های انجام شده تاکید دارند و حتی لورن فبیوس که به پسر بد مذاکرات ژنو معروف شد نیز معامله هسته ای با ایران را امکانپذیر می داند. به رغم تمامی تلاش ها برای فراهم آوردن زمینه های مثبت اندیشی، تیم های مذاکره کننده هسته ای ایران و گروه 1+5، (به ویژه آمریکا) در شرایطی برای گفت و گو های بیشتر آماده می شوند که محافظه کاران بر دور بعدی مذاکرات در ژنو سایه انداخته اند.

توافقی مقدماتی که در روزهای پنجشنبه و جمعه هفته گذشته در ژنو شدنی به نظر می رسید، از اواخر وقت جمعه و روز شنبه باز هم دور از دسترس شد. زمانی که به رغم لغو سفر محمد جواد ظریف به ایتالیا و تغییر غافلگیر کننده برنامه سفر خاورمیانه ای جان کری برای پرواز او به ژنو، زمزمه هایی از اختلاف نظرهای عمیق بین اعضای گروه 1+5، و ایران به گوش رسید. اختلاف نظر هایی بر سر پروژه راکتور آب سنگین اراک و ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی در ایران که لس آنجلس تایمز پیش از اینکه وزیر خارجه فرانسه حتی کوچکترین اشاره ای به آن داشته باشد، خبر آن را منتشر کرد. البته چند ساعت پس از گزارش این روزنامه آمریکایی که خبرنگاراش گزارش را از واشینگتن مخابره می کرد، لوران فابیوس گفت دستیابی به توافق تضمین شده نیست و سپس به این دو مورد به عنوان موضوعات اختلاف برانگیز در مذاکرات ژنو اشاره کرد.  روز شنبه در حالی وزرای خارجه، آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان برای حضور در مذاکرات هسته ای با ایران در هتل اینترکنتینانتال حضور یافتند و وزیر خارجه روسیه و معاون وزارت خارجه چین نیز در راه سویس بودند، دیگر  خبری از خوش بینی های دو روز قبل نبود. به این ترتیب سطح امیدواری ها از یک توافق به بیانیه ای مشترک کاهش پیدا کرد و سرانجام نیز کنفرانس خبری مشترک بامداد روز یکشنبه، با حضور ظریف و کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در آن اعلام شد پیشرفت هایی صورت گرفته و مذاکرات هفته آینده دنبال می شود،به همه گمانه زنی ها پایان داد.

اما در این دور مذاکرات؛ بر خلاف دور قبلی که چنین کنفرانس خبری می توانست به معنی قطع امید از توافق باشد، همچنان امیدواری زیادی به شکل گیری یک توافق مقدماتی بین ایران و گروه 1+5، وجود دارد. برای نخستین بار در جریان مذاکرات ژنو، نه تنها مقامات ایرانی و آمریکایی بارها نشست های دوجانبه و چند جانبه را در سطح عالی برگزار کردند، بلکه در یک هتل نیز اقامت داشتند که امکان رایزنی های نزدیک تر آنها را فراهم می کرد. از سوی دیگر جان کری همراه با وندی شرمن و الن ایر، سخنگوی وزارت خارجه در مذاکرات حضور داشت که اهمیت و حساسیت مذاکرات را خاطرنشان می کرد. برگزاری ناگهانی مذاکرات در سطح وزیران خارجه و تغییر برنامه سفر خاورمیانه ای کری برای ملحق شدن به روند مذاکرات هسته ای در ژنو؛ به درازا انجامیدن مذاکراتی که بنا بود دو روزه باشد و سپس چهار روزه شد، محرمانه بودن جزئیات به منظور حفظ روند گفت و گو ها از فشارهای خارجی و البته موضع گیری های همراه با مثبت اندیشی طرف های حاضر در مذاکرات هسته ای ژنو را می تواند از دیگر زمینه های خوش بینی برشمرد.

اکنون که هیجان های ناشی از افزایش غیر واقع بینانه سطح انتظار ها از مذاکرات ژنو - که به دنبال سفر غافلگیر کننده وزیران خارجه آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان و روسیه به سویس پدید آمده بود – فرو نشسته و دیگر از واکنش های عصبی ناشی از موضع گیری پاریس  خبری نیست، با نگاهی عمیق تر می توان دریافت موانع بنیادین پیش روی مذاکرات، شامل فشار کنگره بر کاخ سفید، به قوت خود باقی اند، هر چند که در طرف ایرانی نشانه هایی از تعدیل مواضع محافظه کاران به چشم می خورد.

باوجود اینکه این بار بر خلاف دور قبلی مذاکرات در ژنو، انگشت اتهام محافظه کاران داخلی به سوی تیم مذاکره کننده هسته ای ایران نشانه نرفته است، به نظر می رسد این اوباماست که با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کند. او که به دلیل تغییر برنامه سفر خاورمیانه ای وزیر خارجه اش ناچار شد شخصا با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم  اسرائیل تلفنی گفت و گو و از او دلجویی کند، حالا بار دیگر به مانع کنگره برخورد کرده است. این در حالی است که پیش از مذاکرات ژنو، مقامات دولت اوباما از جمله کری و وندی شرمن که در مذاکرات هسته ای اخیر نیز حضور داشتند، بارها به کنگره رفتند تا سناتورها را قانع کنند ، مادامی که مذاکرات با ایران در جریان است، از تصویب تحریم های بیشتر دست بردارند. اما در همان زمانی که در ژنو امیدواری ها برای دستیبای به توافقی اولیه به اوج خود رسید، سناتورهای تندروی آمریکایی در شبکه های اجتماعی اعلام کردند که مقامات کاخ سفید باید برای توضیح در مورد مذاکرات هسته ای با ایران و توافق احتمالی به کنگره بیایند.

شاید موضع گیری هایی تند کنگره در دو روز پایانی مذاکرات در ترکیب با مواضع پاریس و تل آویو بود که حتی از صدور بیانیه ای مشترک بین ایران و گروه 1+5، نیز جلوگیری کرد و آنگونه که گفته می شود به نهایی شدن پیش نویس طرحی در بین اعضای گروه 1+5، انجامید که برای طرف ایرانی قابل پذیرش نبود. اکنون در شرایطی که هیات های مذاکره کننده هسته ای ایران ، آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان به منظور رایزنی های بیشتر به پایتخت های شان بازگشته اند، کنگره به تهدیدی برای دور بعدی مذاکرات هسته ای تبدیل شده که اواخر هفته آینده در ژنو برگزار خواهد شد.

باوجود اینکه وزیر خارجه آمریکا پس از کنفرانس خبری ظریف و اشتون در ژنو، در جمع خبرنگاران تاکید کرد، آمریکا به متحدان اش متعهد است و به هیچ وجه ورود ایران به باشگاه هسته ای را نمی پذیرد، اما سناتورهای آمریکایی همچنان نگرانند که کاخ سفید به توافقی با ایران دست یابد که نگرانی های کلیدی در مورد برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی را از بین نمی برد. کری عصر امروز(چهارشنبه) نشستی محرمانه با اعضای کمیته بانکداری سنا دارد تا همانگونه که کاخ سفید هشدار داد، مانع تصویب بسته جدید تحریم ها شود که می تواند روند مذاکره با ایران را به چالش بکشد.

از سوی دیگر کری به همراه جو بایدن، معاون رئیس جمهور؛ وندی شرمن، مذاکره کننده ارشد هسته ای آمریکا و دیوید کهن، دستیار خزانه داری آمریکا قصد دارند رهبران دمکرات کنگره را برای حمایت از روند دیپلماتیک قانع کنند. اما کنگره همان جایی است که لابی اسرائیلی نفوذ زیادی دارد و با توجه به نوع برخوردهای اخیر کری با نتانیاهو که حتی از قرار گرفتن در کنار وی در مقابل دوربین رسانه ها نیز خودداری کرد، فشار لابی اسرائیل بر کنگره به طور چشمگیری افزایش می یابد. همچنین، سناتورهای تندروی آمریکایی مانند لیندسی گراهام و جان مک کین که پس از ظاهر شدن فبیوس در نقش پسر بد ماجرا، فریاد زنده باد فرانسه سردادند، همچنان بر این باورند که اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران، حتی زمانی که مذاکرات ادامه دارد، اقدام صحیحی است. این گروه از نئوکان های آمریکایی به این تئوری اعتقاد دارند که باید فشار را همواره افزایش داد تا طرف مقابل، تسلیم شود. آنها می گویند دولت آمریکا می خواهد امتیازهای زیادی به ایران بدهد و در مقابل دریافتی های اندکی از جمهوری اسلامی داشته باشد که در نهایت به پیشرفت هسته ای تهران و ورود آن به باشگاه هسته ای منجر می شود. سناریویی که به گفته آنها پیامد های جدی و خطرناک برای منطقه و جهان به همراه خواهد داشت. به همین دلیل به رغم هشدار کاخ سفید در مورد تصویب تحریم های بیشتر، سناتور رابرت منندز، رئیس دمکرات کمیته روابط خارجی سنا ، می گوید او و همفکران اش برای تصویب بسته جدیدی از تحرمی ها تلاش می کنند.

در همین حال برخی سناتورها نیز می گویند از پیامدهای تصویب تحریم های بیشتر برای میز مذاکرات آگاه هستند اما این تحریم ها در صورت تصویب از سه تا شش ماه اجرایی نیم شوند و یه این ترتیب کاخ سفید زمان خواهد داشت تا مذاکره  با ایران را پیش ببرد.

هرچند اجرای تحریم ها به امضاء باراک اوباما نیاز دارد، حتی اعلام تصویب تحریم های بیشتر نیز در زمانی که مذاکرات ادامه دارد، می تواند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد. از هم اکنون نیز برخی مقامات تهران در مورد تصویب تحریم هایی که قرار است صادرات نفتی ایران را به صفر برساند و تاثیر آن بر روند مذاکرات هشدار داده اند.

از آنجایی که کنگره کمتر از ده روز دیگر و پیش از فرارسیدن تعطیلات روز شکرگزاری، تشکیل جلسه می دهد،  مذاکرات هفته آینده ایران و گروه 1+5، نقش تعیین کننده ای در مورد سرنوشت بسته تحریم های جدید ایفا می کند. شاید برخی سناتورهای آمریکایی با توجه به پیش رو بودن انتخابات به دنبال دریافت امتیازهایی برای خود از طریق سخت گیری بر ایران باشند. اما کنگره یا فرانسه که در این دور از مذاکرات در نقش پلیس بد ظاهر شد، تنها موانع پیش روی حل مجادله هسته ای ایران نیست. پرونده ای پیچیده و چند وجهی که مانند روابط 34 سال اخیر ایران و آمریکا مملو از بی اعتمادی است و بدون تردید سیاست های هشت سال گذشته نقش پررنگی در وخیم تر کردن آن داشته است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی /10