ایران و ترکیه در مسیر تعامل

اسدالله اطهری

اعتماد : به نظر می رسد که روابط دو کشور ایران و ترکیه با تغییر دولت ها دچار تحول شده است. عناصر ثابتی وجود دارد که روابط بین ایران و ترکیه را شکل می دهد. از مهم ترین این عناصر مساله همسایگی این دو کشور و پرونده های مشترک بین آنهاست. روابط تاریخی چه در زمینه فرهنگی و اقتصادی و چه در زمینه امنیتی و اعتماد متقابلی که بین دو کشور وجود دارد، اهمیت این روابط را بیشتر و بیشتر کرده است. روابط رو به گسترش دو کشور به ویژه پس از اینکه حزب عدالت و توسعه بر سر کار آمده است و اتخاذ سیاست تنش زدایی با همسایگان باعث شده که روابط بین ایران و ترکیه بیش از پیش افزایش یابد. همچنین همکاری های مشترک این دو کشور در پرونده های مهم از جمله پرونده عراق، کردها، میانجیگری ترکیه در مذاکرات هسته یی، نقش استانبول در مذاکرات ایران و غرب و بهار عربی و مسائل جدید به وجود آمده در منطقه از جمله مسائل امنیتی سوریه و مساله طارق الهاشمی و ناامنی های عراق باعث گسترش این روابط شده است.

دولت جدید ایران سیاست گشایش و تعامل با نظام بین المللی را مطرح کرده و با ایالات متحده بویژه در بحث هسته یی مستقیما به مذاکره پرداخته است. لازم به ذکر است که ترکیه نخستین کشور مسلمانی است که وزیر امور خارجه ایران به آنجا سفر و در پاگواش درباره خلع سلاح و امنیت منطقه یی و جهانی سخنرانی کرده است. انتخاب این کشور انتخاب مهمی از سوی دکتر ظریف بوده و گویای این نکته است که ترکیه آنقدر مهم بوده که در بین کشورهای خاورمیانه به عنوان نخستین کشور برای سفر وزیر امور خارجه کشورمان انتخاب شده است. اکنون نیز همکاری بین ایران و ترکیه درباره پرونده های مفتوحه در منطقه است. یکی از مهم ترین این پرونده ها مساله سوریه است که تنها با همکاری این دو کشور می تواند رفع شود. مساله مهم این است که نگاه دو کشور به مذاکرات ژنو 2 چگونه باید باشد و قطعا باید به دنبال راه حل های سیاسی در خصوص پرونده سوریه باشند نه راه حل های نظامی. در سایر پرونده های منطقه یی نیز مانند ثبات در عراق به ویژه در شمال این کشور و مسائلی که ممکن است تمامیت ارضی هر دو کشور را با تهدید جدی مواجه کند باید به تبادل نظر بپردازند. همکاری هایی در زمینه انرژی، اقتصاد، مرزی، انتقال گاز ایران به اروپا و همکاری های بین ایران و ترکیه در سطح منطقه ظرفیت هایی است که در رابطه دو کشور باید مدنظر قرار گیرد.

همزمان با سفر دکتر ظریف به ترکیه که چند تن از مقامات امریکایی نیز در آنجا حضور دارند، دو کشور می توانند با هم در حل و فصل مسائل منطقه یی گام های محکمی بردارند.

گذشته نشان داده است هر زمان که ایران و ترکیه در سطح خاورمیانه با هم همکاری کرده اند، همیشه ثبات و امنیت به منطقه برگشته است. باید خاطر نشان کنیم که ترک ها بعد از امحای مشکلات با همسایگان به سوی نوعثمانی گری و هژمونی منطقه یی حرکت کرده اند.

مداخله نظامی در سوریه، اجازه دادن به القاعده برای ورود به این کشور، دخالت در مسائل عراق و پرونده طارق الهاشمی، مسائل مربوط به کردها، مسائل مربوط به میانجیگری بین سوریه و اسراییل، گشایش درها به روی اسراییل و... نمونه هایی از این نوع رویکرد را نشان می دهد. اما در نهایت دیدند که تنها کشور ایران است که نسبت به رژیم ها و دولت ها با ترکیه صادق است و ترکیه نباید به دنبال مسائل مربوط هژمونی باشد بلکه باید همکاری و همگرایی با ایران را در زمینه های سیاسی، اقتصادی و امنیتی در دستور کار خود قرار دهد و در نتیجه این روابط هیچ یک از دو کشور ایران و ترکیه نباید زیر سلطه قرار بگیرند.

یقینا این دو کشور می توانند با همکاری یکدیگر پرونده های منطقه یی را حل و فصل کنند. هردو کشور از ظرفیت هایی برخوردارند که نیاز به ظرافت هماهنگی راهبردی دارد که اکنون این امر با به قدرت رسیدن دولت جدید در ایران که بخش اعظمی از جامعه مدنی و وجدان خصوصی ایرانی هاست و به تبع آن روی کار آمدن دیپلمات های ماهر امکان پذیر است و در شرایطی که کشور ترکیه به دلیل ناامنی مرزها با عراق و سوریه تحت فشارهای اقتصادی شدیدی قرار دارد قطعا با گسترش روابط بین تهران و آنکارا می تواند در مسیر جبران گام های موثری بردارد.