بی اعتمادی، نقطه اشتراک پرونده هسته ای با روابط ایران -آمریکا

دیپلماسی ایرانی: امشب محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران با جان کری، همتای آمریکایی خود ملاقات می کند. هرچند این دیدار در چارچوب نشست گروه 1+5، انجام می شود، اما این بی سابقه بودن ملاقات رسمی وزرای خارجه ایران و آمریکا در 34 سال گذشته است، که تمامی توجه ها را به خود جلب کرده است. پیش از این بنا بود وزیران خارجه آمریکا،  انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نشستی کوتاه، مساله هسته ای ایران را بررسی کنند. اما کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از دیدار اخیر خود با ظریف درحالی که از انرژی وزیر خارجه ایران به وجد آمده بود به خبرنگاران گفت، ظریف نیز در نشست پنجشنبه شب شرکت می کند.

این نشست در شرایطی برگزار می شود که حسن روحانی و باراک اوباما، روسای جمهور ایران و آمریکا در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل از تلاش دیپلماتیک برای حل مساله هسته ای سخن گفته اند. هرچند روحانی حتی به طور تصادفی نیز با اوباما برخورد نکرد اما از زمانی که دولت تشکیل داده همواره از علاقمندی به بهبود روابط با جامعه بین المللی سخن گفته است.

روحانی در گفت و گو با دیوید ایگناتیوس، خبرنگار واشینگتن پست گفته است که باید پرونده هسته ای ظرف مدت 3 ماه یا نهایتا 6 ماه حل شود. به گفته رئیس جمهور جدید و میانه روی ایران برای حل این موضوع چند ماه و نه چند سال مطرح است. این در حالی است که در یک دهه گذشته ، دیپلمات ها ایرانی از یک سو و دیپلمات ها در آمریکا، اروپا، چین و روسیه از سوی دیگر همواره به دنبال راهی برای خروج از این بن بست بوده اند و البته تا کنون این تلاش ها ناکام مانده است.

اکنون این پرسش مطرح است که آیا بحرانی که ظرف مدت بیش از یک دهه ایجاد شده را می توان سه یا شش ماهه حل کرد؟ برخی با اشاره به تاریخ 34 ساله بی اعتمادی در روابط ایران و آمریکا و پیچیدگی ها و موانع موجود،تاکید دارند که بهبود روابط در کوتاه مدت میسر نیست. حال آنکه در پرونده هسته ای نیز علاوه بر پیچیدگی ها، سطح بی اعتمادی بالایی وجود دارد. از سویی دیگر پرونده هسته ای ایران تنها یک موضوع قانونی یا پرونده ای مروبط به علم و فناوری نیست و ابعاد منطقه ای و بین المللی جنبه سیاسی آن را بسیار تقویت کرده اند.

هرچند روحانی می گوید حل مساله هسته ای در چند ماه امکانپذیر است، آنگونه که ظریف در صفحه فیس بوک خود نوشته، نباید از نشست امشب انتظار زیادی داشت. این در شرایطی است که تاریخ نشست بعدی نیز حدود یک ماه دیگر تعیین شده است. فاصله این دو نشست با یکدیگر و اظهارات روحانی ، گمانه زنی ها را در خصوص وجود کانال های پشت پرده برای دستیابی به راه حلی برای مساله هسته ای ایران تقویت کرده است. توافقی که به موجب آن غنی سازی با سطح پایین در ایران دنبال شود و در مقابل راهی برای تعدیل نگرانی های بین المللی بر سر برنامه های هسته ای ایران پیدا شود.

اوباما در سخنرانی روز سه شنبه خود خاطرنشان کرد حق بهره مندی ایران از انرژی صلح آمیز هسته ای را به رسمیت می شناسد. اما تا کنون هیچگاه از به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی در ایران که مورد تاکید تهران است، سخن نگفته است. در مقابل روحانی می گوید انرژی هسته ای در ایران بومی شده و جهان باید حق غنی سازی را برای ایران به رسمیت بشناسد.

برخی مقامات دولت اوباما و کارشناسان بین المللی بر این باورند ، موافقت با سطح پایینی از غنی سازی در ایران، راهی مقرون به صرفه برای دول غربی است تا از طریق آن محدودیت هایی در فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایجاد کنند. اما بسیاری در کنکره آمریکا و لابی اسرائیلی، ادعا می کنند حتی ادامه غنی سازی 5 درصدی در ایران نیز می تواند خطرناک باشد.

با این حال مارک دابویز، که از حامیان اعمال تحریم ایران در بنیاد دفاع از دمکراسی هاست در گفت و گو با لس آنجلس تایمز خاطرنشان کرده که سخنرانی اوباما راه را برای غنی سازی بومی در ایران باز گذاشته است. از سوی دیگر کری، که قرار است امشب پای میز مذاکره با ظریف بنشیند، دست کم تا زمانی که سناتور بود، با انجام عملیات غنی سازی در سطح پایین موافق بود. او در می 2011، به روزنامه فایننشال تایمز گفت: می تواند اجازه غنی سازی با خلوص پایین را به ایران داد اما تحت نظارت گسترده سازمان های بین المللی. وزیر خارجه کنونی آمریکا در آن زمان بر این باور بود که این راهی برای از بین بردن خطر جنگ است و از سوی دیگر ایرانیان از حق بهره مندی از انرژی صلح آمیز هسته ای برخوردارند.

حتی در صورتی که کری همچنان بر این باور باشد، او و اوباما با مانع تراشی تندروها مواجه خواهند بود. از سوی دیگر روحانی نیز همواره زیر ذره بین محافظه کاران و منتقدانی قرار دارد که هنوز هم با گذشت 8 سال از وی  به دلیل موافقت با تعلیق غنی سازی - در زمانی که هدایت مذاکرات هسته ای بر عهده اش بود – شکایت دارند. به نظر می رسد بخش قابل توجهی از مجلس شورای اسلامی و کنگره آمریکا دست کم در یک مورد اتفاق نظر دارند و آن معامله بر سر غنی سازی در ایران است. در این بین مخالفت تل آویو نیز به نظر پایان ناپذیر می رسد و نتانیاهو ادامه فعالیت های غنی سازی در ایران را تهدیدی برای موجودیت اسرائیل می داند.

در میان اعضای دایم شورای امنیت، روسیه بیش از دیگران مایل به موافقت با فعالیت های غنی سازی در ایران است. انگلیس و آلمان نیز در صورتی که آمریکا تصمیم بگیرد با انجام برخی از فعالیت های غنی سازی در ایران موافقت می کنند. اما در این بین موضع فرانسه از دیگران سرسختانه تر است.

رابرت آینهورن که تا ماه می، بخشی از حلقه داخلی دولت در تیم مشاوران اوباما در مورد ایران بود، می گوید: می توان با بخشی از عملیات غنی سازی در ایران موافقت کرد اما این روند نیازمند بازرسی ها و نظارت گسترده است. از سوی دیگر گری سیمور، نیز که تا ماه فوریه در تیم کوچک مشاوران اوباما بود، بر این باور است دولت آمریکا هنوز خط مشی مشخصی در این زمینه ندارد، چرا که ایرانیان با هیچ محدودیتی موافقت نخواهند کرد.

هرچند برخی گمانه زنی ها در خصوص موافقت ایران با توقف غنی سازی 20 درصدی در قابل دریافت برخی امتیازها شامل لغو تحریم ها در رسانه های داخلی و خارجی مطرح می شود اما از نگاه روحانی، ساده ترین راه برای حل مساله هسته ای ایران، به رسمیت شناختن حق غنی سازی برای کشور است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10