همبستگی با حرکت ملی علیه تحریم‌ها

نویسنده: فرید مرجایی

بهار: اخیرا در ایران موج تازه ای برای بسیج نهادهای مدنی «ان. جی. او» ها و تشکل های مردمی به منظور مقابله با تحریم های گسترده علیه کشورمان به راه افتاده است. ابعاد مختلف تحریم های شورای امنیت و تحریم های غیرقانونی یکجانبه از طرف آمریکا، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر شئون زندگی اقشار مختلف جامعه تاثیرگذار بوده است. در این راستا آغاز یک حرکت و جنبش نوین مردمی در عرصه بین المللی ضرورت پیدا کرده است. خاطرنشان می شود که در یک سال گذشته تعدادی از نهادهای مدنی ایرانی خارج از کشور به طور خودجوش حول این اهداف فعال شدند. در این نوشتار کوتاه سعی می شود که گزارش مختصری از این فعالیت ها برای اطلاع هموطنان ارائه شود. تنظیم تحریم های گسترده، برای دول غربی یک اقدام کور در خلأ نیست، بلکه دارای هدف های استراتژیک است. در این چند سال اخیر دولت های انگلیس، فرانسه و به خصوص آمریکا بر آن بودند که با افزایش فشار تحریم ها، کشور ایران و جامعه ایران را در تنگنا قرار داده و با تفرقه افکنی به نتایجی برسند. بدین گونه که به خاطر مشکلات معیشتی برآمده از تحریم، گروه ها و تشکل های صنفی، نهادها، مردم و دولت با نفاق به نزاع با یکدیگر پرداخته و در حوزه عمومی یکدیگر را مقصر معرفی کنند. این، نوعی استراتژی بحران سازی است که تاریخ دانان با آن آشنا هستند. آن ها بر آن بودند که با ابزار تحریم، آسایش مردم ایران را برای سیاست های خودشان گروگان گرفته و درعین حال، با تبلیغات وسیع و منظورمند سپری برای استراتژی خود تهیه کنند. «گر خواهی که رد سم اسبت گم کنند، ترکمانا نعل را وارونه زن».
در این راستا، موضع دولت آمریکا این بود که تحریم ها عامل مهمی نبوده و اگر مشکلات یا سختی هایی برای مردم ایجاد شده، ناشی از سوءمدیریت دولت ایران است. آن ها هم خدا را می خواستند، هم خرما؛یعنی هم می خواهند تحریم گسترده اعمال کنند و از طرف دیگر مسئولیت سختی های ناشی از تحریم را نپذیرند و هزینه سیاسی آن را به دولت ایران منتقل کنند.
آقای دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه داری آمریکا، در چند کانال تلویزیونی ظاهر و مدعی شده که «تحریم ها «هوشمند» هستند و با دقت طراحی شده اند. اگر سختی هایی هم ایجاد شده، به دلیل سوءمدیریت دولت ایران است.» نکته ای که ایشان به بینندگان نمی گفت این بود که صدها وکیل در بنگاه های حقوقی مختلف به وسیله خزانه داری آمریکا استخدام شده اند این روند ادامه پیدا کند و شرکت ها و بنگاه های مختلفی که با ایران معاملات بازرگانی می کنند، هر لحظه ممکن است مورد بازرسی حساب داران خزانه داری آمریکا قرار گیرند. چندین «ان. جی. او»ی خصوصی به وسیله نومحافظه کاران در آمریکا تشکیل شده که دولت ها و بنگاه های بازرگانی دنیا را زیر نظر دارند؛ برای مثال یکی از این سازمان های نومحافظه کار از مردم می خواهد که به شرکت های سوییسی، یونانی و افریقای جنوبی فشار بیاورند با ایران معاملات بازرگانی نکنند یا این اواخر نامه تهدیدآمیزی به یک شرکت کشتیرانی فنلاندی نوشتند. این در حالی است که مشخص نیست چه کسی بودجه این سازمان ها را می دهد. در وهله اول بخشی از مهاجران خارج از کشور فقط به روایت تبلیغاتی وسیع آمریکا دسترسی داشتند و از این جهت به طور ناخودآگاه گفتمان آمریکایی را درباره اهداف و تاثیرات تحریم ها درونی می کنند و ناخواسته تسلیم جوسازی ها می شدند. ولیکن در این میان تعدادی از گروه های ایرانی – با سلیقه های متنوع سیاسی یا فرهنگی– موضع قاطعانه گرفتند که نمی توان نسبت به تحریم ها و تاثیرات آن بر جامعه ایران بی تفاوت بود و سکوت کرد. نباید آن روایت ها و رویکردها را پذیرفت و تسلیم جوسازی های کشورهای تحریم کننده شد. این نهادهای مدنی در یک فرآیند معنوی به آن رسیده بودند که خصومت پشت تحریم را نمی توان در قالب تقدیرات و سرنوشت بپذیرند یا نظاره گر آن باشند، بلکه باید به گونه ای کنشگر شوند. مسلما کنش و حرکت در هر سطحی، توانمندی را جایگزین ذهنیت می کند. بعضی از این گروه ها سعی کردند حتی الامکان خود را با قوانین تحریم، جزییات و تبعات تحریم ها بیشتر آشنا کنند. بسیاری از اقدامات تجارتی تحت نظام تحریم، تخلف و غیرقانونی محسوب می شود. در همین رابطه به دلیل نداشتن اطلاعات لازم و کافی چند شهروند ایرانی تبار در آمریکا ندانسته برای ارسال وجوهات پول به ایران دادگاهی شدند. در تورنتو کانونی به نام «ائتلاف فعالان صلح کانادایی- ایرانی» شکل گرفت؛ آن ها در جلساتی به معضل تحریم های اعمال شده به جامعه ایران پرداختند. اعضای این کانون بعد از تماس مستقیم یا بازدید از ایران، گزارش هایی از تاثیر تحریم ها به جامعه مهاجران ارائه دادند. در قدم بعدی، گروه «ائتلاف فعالان صلح کانادایی- ایرانی» موفق شدند فیلم حرفه ای به زبان انگلیسی تهیه کنند. در این فیلم کوتاه از رییس اوباما پرسیده می شود که شما چگونه از پرورش کودکان آمریکایی صحبت کرده، درعین حال تحریم های بی سابقه ای را به اقشار مختلف جامعه ایران تحمیل می کنید؟ این کلیپ به صورت جرقه ای در عرض چند روز هزاران بیننده داشته و در کل، بحث تحریم جایگاهی تازه پیدا کرد و بعد از آن که بانک «تورنتو– دومینیون» در کانادا مشکلاتی را برای حساب بانکی بعضی از شهروندان ایرانی ایجاد کرد، این گروه فعالان به اعتراض جمعی علیه این بانک برخاستند. گروه دانشجویان «هوار» در شهر نیویورک نیز برای مقابله با مسئله تحریم به فعالیت های موثری تحت عنوان «تحریم: جنگ خاموش» دست زدند. این تشکل مدنی، آکسیون و تئاتر خیابانی را برای چند روز در مقابل ساختمان مرکزی سازمان ملل در نیویورک برگزار کرد. با طرحی از ساناز سهرابی، آن ها با پخش هزاران کپسول همراه با نوشته های کوتاه، مسئله تاثیر تحریم را بر توزیع و دسترسی به دارو به عرصه نمایش گذاشتند. وقتی یکی از فروشگاه های شرکت کامپیوتری «اپل» در آمریکا به بهانه ترس از تخلف قانون تحریم از فروش لپ تاپ به یک شهروند فارسی زبان ممانعت ورزید، گروه «هوار» در داخل مرکز تجارتی شرکت «اپل» در نیویورک دست به تظاهراتی زد که فیلم آن در فضای اینترنتی در دسترس همگان قرار گرفت. گروه «مادران صلح ایران» با نوشتن نامه هایی به بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل و دکتر مارگارت چان، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، درباره خشونت ساختاری برآمده از تحمیل شبکه تحریم ها توضیحاتی را گوشزد کردند. در این باره، داوطلبان جنبش ضدتحریم در خارج از کشور با ترجمه و انتشار این نامه ها مسئله را در حوزه وسیع تری مطرح کردند. گروه کسمی (کمپین ضدتحریم و اقدام نظامی علیه ایران) در شهر لندن که با گروه های صلح و ضدجنگ همکاری می کند، در سخنرانی ها، مقالات، رسانه ها و برنامه های مختلف آموزشی درباره تحریم های بی سابقه علیه ایران اطلاع رسانی کرد. گروه کسمی با نهادهای خیریه در ایران همچون محک، بهنام و انجمن حمایت از قربانیان سلاح های شیمیایی به طور غیرمستقیم تماس برقرار کرد که درباره احتیاجات مقطعی آنان اطلاع رسانی کند. در زمان واقعه زلزله تبریز، بنیاد خیریه رازی در نیویورک در یک کمپین موفق شده بود که مقدار چشمگیری دارو به ایران ارسال کند. نماینده گروه کسمی در نیویورک برای مشورت و اعلام همکاری با بنیاد خیریه رازی درباره مسئله تحریم و محدودیت ها تماس برقرار کرد. کمیته دوستی ایرانی – آمریکایی از سال 2004 با برگزاری برنامه های سخنرانی و تماس با سازمان های صلح و ضدجنگ علیه تحریم ها فعالیت داشته است. فعالیت این گروه های داوطلبی با استفاده از شبکه های اجتماعی و مجازی در شکستن انحصار گفتمانی آمریکا درباره تحریم موثر واقع شد. امسال نیز رییس جمهوری اوباما پیام نوروزی ای خطاب به مردم ایران صادر کرد. در آن پیام وی شعر زیبایی از حافظ را با ترجمه انگلیسی قرائت کرد. ولی امسال تعداد زیادی از ایرانیان در فضای مجازی، بلاگ ها و وب سایت های مختلف به آن پیام به زبان های فارسی و انگلیسی پاسخ دادند. ایرانی تبارها نوشتند آقای اوباما، فراموش نکنید حافظ منتقد عصر خود، منتقد قدرت و مخالف دو رویی و ریا بود. اگر حافظ امروز در بین ما بود، قطعا از سیاست های ظالمانه قدرت ها انتقاد می کرد. شهروند دیگری نوشت هر سالی که شما با ظرافت پیام نوروزی داده و شعر عرفانی هدیه می کنید، حلقه تحریم ها تنگ تر می شود، باید به خود آیید وی نوشت، عاشق شو
ار نه روزی/ کار جهان سر آید ناخوانده نقش مقصود از کارگاه هستی). در این مقطع روزنامه گاردین با انتشار مقاله ای درباره تاثیر تحریم های گسترده بر کمبود داروهای خاص، سکوت رسانه ای غرب را شکست. مدت کوتاهی بعد از انتشار مقاله گاردین، گزارش نهاد تحقیقاتی وودرو ویلسون در دانشگاه پرینستون نیز تایید کرد که تحریم عامل اصلی مشکلات گرانی، ارز و کمبود بعضی مواد است؛ به عبارت دیگر گفتمان غالب درباره تحریم شکسته شد. شایان ذکر است اکثر افراد و تشکل های مدنی ایرانی، تمرین و آموزش کلاسیک نداشتد، ولی به دلیل شرایط اضطراری، خود در عمل پی بردند که یک کمپین موثر علیه تحریم با یک تحلیل آکادمیک یا بحث وسیع انتزاعی متفاوت است. یعنی این که، محتوای پیام اصلی یک کمپین نمی تواند پراکنده، متنوع، متناقض، تردیدآمیز یا مبهم باشد بلکه پیام درباره نفی تحریم باید مشخص، متمرکز بر یک موضوع واحد و با لفظی صریح و مصمم بوده باشد. در ضمن، در پروسه عمل و فرآیند این فعالیت ها، نهادهای داوطلبی - مدنی خارج از کشور برای همکاری با نهادهای مختلف در داخل ارتباط و دیالوگی هرچند محدود را آغاز کرده اند و امید است که در آینده این ارتباط به طور گسترده تر تعقیب شود. در یک کمپین نمی توان الزاما به همه اهداف رسید، ولی از طرف دیگر بدون شروع یک کمپین نیز پیشرفت و نتیجه ای مثبت حاصل نمی شود. طبیعی است که هر جامعه ای همواره با مشکلات، اختلافات و چالش هایی جدی روبه رو است، ولی با ایجاد فضایی دموکراتیک و همبستگی ملی می توان به مقابله با آن ها پرداخت و نه تمسک به عوامل هژمونیک جهانی. اکثر ناظران اذعان دارند که آمریکا از سیستم تحریم (و رسانه ها) به عنوان اهرمی برای سیاست مداخله جویی استفاده ابزاری می کند. ماه آینده شصتمین سالگرد کودتای 28 مرداد 1332 خواهد بود. یکی از پیام های اصلی دکتر مصدق و نهضت ملی شدن صنعت نفت آن بود که با اتکا به نهادهای مردمی و دینامیسم درونی باید با مشکلات و بحران ها مقابله کرد.