چمدان خالی احمدی نژاد در سفری سمبولیک

دیپلماسی ایرانی: محمود احمدی نژاد که لقب نخستین رئیس جمهور ایران را دارد که پس از انقلاب اسلامی به عراق سفر کرده، در چند روز باقی مانده از دولت اش، برای دومین بار به این کشور سفر کرده است. همه گمان می کردند سفر وی به ونزوئلا برای شرکت در مراسم خاکسپاری چاوز که او را دوست و برادر خطاب می کرد، یا دست کم سفر چند هفته پیش به روسیه، آخرین سفر خارجی احمدی نژاد باشد که به واسطه کثرت همراهان در سفرهایش مورد انتقاد قرار دارد. اما رئیس جمهور در حال وداع با ساختمان پاستور، قصد دل کندن از سفرهای خارجی را ندارد و اگر زمان؛ مجال سفر به نیویورک یا تور آمریکای جنوبی را برای او باقی نگذاشته، دست کم در بیست و پنجمین سالگرد پذیرش قطعنامه 598 به عراق سفر می کند.

احمدی نژاد که نخستین بار در اسفند 86 به عراق رفته بود؛ بعد از ظهر پنجشنبه، پیش از عزیمت به عراق، در فرودگاه مهرآباد تهران با بیان این که روابط ایران و عراق همواره روابط استثنایی است، گفت: دو کشور دارای فرهنگ های غنی و ممتاز بوده و سوابق، دیدگاه ها و باورهای دو ملت در هم تنیده هستند؛ امروز ایران و عراق دشمنان و منافع مشترک دارند.

وی که تا دو هفته دیگر با سمت رئیس جمهور خداحافظی می کند، از سال گذشته بارها قصد سفر به عراق را داشته که هر بار بنا بر دلیلی از بیماری مقامات عالی عراق گرفته تا مشکلات داخلی، این برنامه سفر لغو شد. اما اینکه چرا احمدی نژاد در آخرین روزهای ریاست جمهوری اش به عراق می رود، موضوعی است که توجه تحلیلگران را برانگیخته و به همین دلیل جزئیات سفر وی به دقت زیر ذره بین ناظران داخلی و بین المللی قرار دارد. برخی می گویند شاید احمدی نژاد به دنبال برخی بهره برداری های سیاسی باشد و برخی دیگر نیز بر این باورند وی تنها برای اینکه سفر دیگری به خارج داشته باشد، به عراق رفته است.

احمدی نژاد آخرین سفر رسمی به عراق را در حالی انجام داد که مقامات عالی این کشور به استقبال اش نیامدند و او ناگزیر همراه با معاون رئیس جمهور عراق از روی فرش قرمز فرودگاه بغداد عبور کرد. پیش از سفر وی، برخی مقامات اعلام کردند جلال طالبانی -  همتای عراقی اش  - که سال گذشته دچار سکته قبلی شد، همزمان با حضور احمدی نژاد در عراق، در آلمان حضور دارد و نمی تواند پذیرای او باشد. به همین دلیل در برنامه سفر دو روزه احمدی نژاد اعلام شده که او با مقامات عالی عراق ملاقات می کند و به نیابت از ملت ایران به زیارت عتبات عالیات می رود و برای عزت و سعادت ملت ها و استقرار عدالت و توحید در همه جهان دعا خواهد کرد.

از آنجایی که تا دو هفته دیگر احمدی نژاد دولت را به حسن روحانی، تحویل می دهد، کمتر امیدی به تاثیر این سفر بر سیاست خارجی ایران در قبال عراق ، یا اینکه وی بتواند نقشی در مواضع تهران و بغداد در مورد سوریه داشته باشد، وجود ندارد.احمدی نژاد پس از گفت و گو با معاون رئیس جمهور عراق که به استقبال اش در فرودگاه رفته بود، بر لزوم تقویت روابط دوجانبه تاکید و موفقیت ایران را به موفقت عراق مرتبط کرد. او گفت، امنیت و پیشرفت عراق به معنی امنیت و پیشرفت ایران است.

وی  با استفاده از همزمانی فرصت ناشی از هجوم نیروهای آمریکایی به عراق – و  سرنگونی رژیم صدام حسین - با روی کار آمدن دولت اش، توانست عنوان نخستین رئیس جمهور را از آن خود کند که پس از انقلاب به عراق سفر کرده است. او از نخستین سفر به عراق برای تاکید بر فصل جدیدی از روابط برادرانه بین دو کشوری که زمانی دشمن هم بودند، بهره برد.

هواپیمای حامل احمدی نژاد 7 سال بعد و در پایان عمر دولت دهم در حالی باز هم در فرودگاه بغداد فرود آمد که سفر وی مقارن با سالگرد پذیرش قطعنامه 598 از سوی جمهوری اسلامی ( 27 تیر 67) بود. احمدی نژاد همانگونه که در آغاز عمر دولت اش گفته بود، روز پنجشنبه نبز بار دیگر از توسعه روابط برادرانه سخن گفت.

با این حال مشاور نوری المالکی، نخست وزیر عراق، اعلام کرده است که سفر احمدی نژاد جنبه سمبولیک دارد و در جریان این سفر قراردادی امضاء نخواهد شد. این در حالی است که تلویزیون دولتی ایران پیش از اینکه احمدی نژاد تهران به به مقصد بغداد ترک کند، اعلام کرد وی امیدوار است این سفر همکاری اقتصادی دوجانبه را که هم اکنون 13 میلیارد دلار در سال برآورد می شود، تقویت کند. تهران می گوید قصد دارد تفاهم نامه صادرات روزانه 25 میلیون متر مکعب گاز به عراق را نهایی کند. هر چند عراق ، بازار بزرگی برای محصولات ایرانی شامل خودرو، تولیدات ساختمانی و مواد غذایی مانند رب گوجه و بستنی به شمار می رود اما همچنان ترکیه در پروژه های اقتصادی عراق، حرف اول را می زند.

اما سمبولیک بودن حضور احمدی نژاد در بغداد زمانی نمایان تر شد که او در مقابل خبرنگاران در فرودگاه بغداد به ذکر چند جمله کوتاه اکتفا کرد و اشاره ای به سوریه نیز نداشت و در ضمن به هیچ پرسشی نیز پاسخ نداد.

این در حالی است که ایران، حامی اصلی بشار اسد در سوریه به شمار می رود و برخی گزارش ها حاکی از آن است که الگوی نزدیکی مقامات بغداد با جمهوری اسلامی در زمینه موضع گیری عراق در قبال سوریه نیز صادق است.

اما هواپیمای احمدی نژاد درحالی غروب پنجشنبه در فرودگاه بغداد در در گرمای بالای 40 درجه به زمین نشست که بیشتر هواپیماهای ایرانی که این روزها در این فرودگاه به زمین می نشینند، نه حامل مسافران ایرانی، بلکه حامل بسته هایی برای سوریه هستند. از سال گذشته بارها و بارها هواپیماهای ایرانی به مقصد سوریه، برای بازرسی در بغداد فرود آمده اند. آمریکا از مقامات عراقی خواسته این هواپیماها را بازرسی کند ، چرا که بیم تسلیحاتی بودن محموله ها وجود دارد. بغداد نیز به رغم مخالفت و هشدارهای تهران این دستور را اجرا می کند.

در واقع ایران و عراق که تجربه جنگی 8 ساله را در روابط خود دارند، با توجه به تشابه های مذهبی و فرهنگی ، پس از سقوط صدام حسین در جهت تقویت روابط دوجانبه حرکت کرده اند. شماری از مقامات کنونی عراق، سال های تبعید خود در دوران صدام حسین را در ایران سپری کرده و حتی به زبان فارسی نیز آشنایی دارند. اما هنوز هم گروه هایی در عراق، نفوذ فزاینده ایران در کشورشان با با دیده تردید می نگرند. این گروه های عمدتا سنی به دولت شیعه راق در مورد نزدیکی بیش از اندازه به ایران هشدار می دهند. شاید به همین دلیل است که بغداد نیز با وجود نارضایتی تهران به بازرسی هواپیماهای ایرانی ادامه می دهد تا به نوعی توازن را ایجاد کند.

به هر ترتیب بعید به نظر می رسد سفر احمدی نژاد، بتواند تغییر ملموسی در محاسبات دخیل بر روند تصمیم گیری ها در روابط دوجانبه ایجاد کند. احمدی نژاد در سال 86، وامی یک میلیارد دلاری را برای مقامات بغداد سوغات برد و ده ها قرارداد همکاری امضاء کرد.  اما این بار چمدان رئیس جمهور در حال وداع چندان پر و پیمان به نظر نمی رسد و مقامات عالی بغداد نیز ترجیح می دهند به جای احمدی نژاد، خود را برای استقبال از رئیس جمهور جدید ایران آماده کنند که همه در انتظار عصای جادویی او در روابط تهران با جامعه بین الملل هستند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی /10