تاثیر حضور روحانی بر تعدیل سیاست آمریکا

دیپلماسی ایرانی: انتخابات ریاست جمهوری در ایران باز هم شگفتی ساز شد. مشارکت گسترده مردم در انتخابات و پیروزی نامزد اصلاح طلبان و جریان معتدل در کشور توجه جهانی را مجددا به ایران جلب کرده است. این در حالی است که موضوع سیاست خارجی و پرونده هسته ای ایران با توجه به حضور دو مذاکره کننده هسته ای و یک وزیر خارجه، به موضوع محوری انتخابات تبدیل شده بود. در مورد این انتخابات و مسائل سیاست خارجی مطرح در آن و تاثیر آن بر سیاست خارجی و پرونده هسته ای ایران و روابط ایران و آمریکا با دکتر داوود هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

انتخابات ریاست جمهوری یازدهم را از منظر سیاست خارجی چگونه ارزیابی می کنید؟

یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری که روز گذشته برگزار شد از دو جهت مهم است. اول، مسائلی که در این انتخابات در رابطه با سیاست خارجی طرح شد. با توجه به بن بست ها و تنگناهایی که ایران در حال حاضر در عرصه های مختلف به خصوص اقتصادی و سیاسی با آن روبروست، در روند مبارزات انتخاباتی شاهد بودیم که برخی از کاندیداها حتی از طیف اصولگرا روند سیاست خارجی و پرونده هسته ای ایران در سالهای گذشته را مورد انتقاد قرار دادند. در مناظره سوم تلوزیونی شاهد بودیم که آقایان روحانی، رضایی و حتی آقای ولایتی که مشاور بین الملل رهبری هستند به تندی از عملکرد آقای جلیلی در مذاکرات هسته ای انتقاد کردند. رای اندک آقای جلیلی در این انتخابات و رای بیشتر آقایان روحانی و رضایی نشان می دهد که افکار عمومی هم با انتقادات کاندیداهای دیگر نسبت به عملکرد آقای جلیلی همراه بوده است.

نکته دوم مشارکت گسترده مردم در این انتخابات است. علیرغم تمام تردیدها و نگرانی هایی که در جامعه در مورد انتخابات وجود داشت حمایت از آقای روحانی به عنوان نماینده گفتمان اصلاح طلبی و سیاست اعتدال، نشان دهنده گرایش عمومی مردم به تغییر وضع موجود است. این مسئله نه فقط به کنارگذاشتن تندروی و حذف نیروهای نخبه از عرصه داخلی مربوط می شود بلکه سیاست خارجی را نیز در بر می گیرد. سیاست خارجی ایران در هشت سال گذشته رادیکال و تهاجمی بوده است و مردم احساس می کنند که این سیاست خارجی به ضرر منافع ملی بوده و تاثیر منفی در زندگی روزمره آنها گذاشته است.

بنابراین من فکر می کنم گرایش عمومی مردم به آقای روحانی بیش از همه برخواسته از درخواست مردم برای تغییر وضع موجود است و می تواند اثر تعدیلی در سیاست خارجی و روند مذاکرات در مورد پرونده هسته ای داشته باشد. باید توجه داشت که آقای روحانی قبلا مسئولیت خطیری در پرونده هسته ای ایران عهده دار بوده اند و به عنوان دبیر شورای امنیت ملی، مدتی مذاکره کننده ایران با سه کشور اروپایی به نمایندگی از غرب بوده است. آقای روحانی، فردی آرام و میانه رو است و چنانچه در کارزار انتخاباتی خود هم بیان کرده است خواهان گفتگوی سازنده با غرب است و در صورت پیروزی ایشان، این می تواند به بازسازی چهره ایران در جامعه جهانی کمک می کند.

تاثیر این انتخابات را بر مذاکرات هسته ای چگونه ارزیابی می کنید؟

همانطور که اطلاع دارید مسئله هسته ای در حال حاضر به مهم ترین محور فشارهای غرب بر ایران تبدیل شده است. عدم موفقیت مذاکرات هسته ای آثار بسیار منفی در عرصه های دیگر به خصوص اقتصادی و مالی و حتی سیاسی گذاشته است. انزوای سیاسی ایران در جهان و منطقه یکی از مهم ترین عوارض این روند است. آقای روحانی در مسئله هسته ای مسئولیت مهمی داشته اند و رویکردی متفاوت از آقای جلیلی در مواجهه با پرونده هسته ای دارند. آقای روحانی همانند آقای هاشمی نگرشی متفاوت از نگرش حاکم در مورد سیاست خارجی و رابطه با آمریکا و بحران های منطقه ای به خصوص بحران سوریه دارد. این رویکرد منجر به تعدیل در سیاست خارجی ایران خواهد شد. ایشان یکی از شعارهای تبلیغاتی خود را به همین مسئله اختصاص دادند و بارها اشاره کردند که «چرخ سانتریفیوژ وقتی خوب است بچرخد که چرخ مملکت و اقتصاد  و زندگی مردم هم بچرخد». بر این اساس ایشان بر این باور است که باید همسویی و هماهنگی در همه عرصه های کشور وجود داشته باشد و نباید پیشرفت در یک عرصه موجب نارسایی در عرصه های دیگر شود. بنابراین آقای روحانی برای حل معضلات و نابسامانی های کنونی در سیاست خارجی کشور است ناگزیر است که توجه خود را به معطوف به حل مسئله هسته ای کند. آنچه واضح است این است که با توجه به مشکلات شدید اقتصادی در کشور هر کسی که رئیس جمهور ایران شود یکی از مشغله هایش حل معضلات اقتصادی و معاش مردم است و این مسئله به بحث تحریم ها و فشارهای جهانی مربوط می شود که حل همه این مسائل نیز در گرو حل مسئله هسته ای ایران است.  

شما به مسئله تحریم ها اشاره کردید. آیا می توان امیدوار بود که تحریم های اعمال شده علیه ایران با توجه به تغییرات سیاسی در ایران برداشته شوند؟

ما دو دسته تحریم علیه ایران در حال حاضر داریم. تحریم هایی که شورای امنیت علیه ایران اعمال کرده است که بیشتر به مسائل و محدودیت های نظامی، هسته ای و موشکی مربوط می شود ولی بخش دیگر تحریم ها تحریم های یک یا چند جانبه است که از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا و هم پیمانانشان علیه ایران اعمال شده است. هرگونه گشایشی در پرونده هسته ای ایران می تواند پیامد های مثبت نسبی در تحریم های شورای امنیت و یا تحریم های یکجانبه غرب داشته باشد. البته نباید این مسئله را امری ساده انگاشت و انتظار داشت که تحریم ها یک شبه برداشته شوند.  خصوصا تحریم های یکجانبه که باید در تعاملی با غرب و به ویژه آمریکا برداشته شوند. نباید از خاطر دور داشت که ضربه اصلی بر پیکره اقتصاد ایران به واسطه همین تحریم های یکجانبه خورده شده است. لغو تحریم های شورای امنیت نیز نیازمند روند پیچیده و طولانی است و همه اعضای دائم شورای امنیت باید به این مسئله رای مثبت بدهند که مجددا در آنجا مسئله آمریکا مطرح می شود. به هر حال مسئله برداشتن تحریم ها یک پروسه زمان بر و طولانی است که باید گام به گام به پیش رود. هرچند در کوتاه مدت نمی توان انتظار داشت که این تحریم ها برداشته شوند ولی روند حرکت و مسیر سیاست خارجی ایران می تواند به سمتی برود که روز به روز این تحریم ها کاهش یابند.

آیا رئیس جمهور شدن آقای روحانی می تواند بر روابط ایران و آمریکا نیز تاثیر بگذارد؟ موضع آمریکا در قبال این تحول در ایران چگونه خواهد بود؟

بدون تردید تاثیر خواهد گذاشت. البته نباید این واقعیت را از نظر دور داشت که در عرصه سیاسی داخلی و به خصوص در مراکز مختلف تصمیم گیری در ایران نظرات مختلفی در این باره وجود دارد. اما به نظر من با توجه به رویکردهای دولت اوباما، دولت آمریکا با توجه به واقعیت های روز سیاست خود را تعدیل می کند. از سوی دیگر آقای روحانی همانند آقای هاشمی نگرشی متفاوت از نگرش حاکم در مورد سیاست خارجی و رابطه با آمریکا و بحران های منطقه ای به خصوص بحران سوریه دارد. این رویکرد منجر به تعدیل در سیاست خارجی ایران خواهد شد. در طرف دیگر، آمریکا هم ملزم می شود تا حدودی مواضع قبلی خود را نسبت به ایران تغییر دهد. من تصور نمی کنم که استراتژی آمریکا برخورد با ایران باشد و یا تصمیمی برای تغییر نظام سیاسی در ایران اتخاذ شده باشد. بنابراین آمریکا با توجه به تصورات و تحولات و تعدیل ها در سیاست داخلی ایران و و بازتاب آن در سیاست خارجی، رویکرد خود را در قبال ایران تغییر خواهد داد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: یکشنبه 26 خرداد 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 29 خرداد 1392