وقتی نخست وزیر قطر اعراب را عصبانی کرد

دیپلماسی ایرانی: امسال سومین سالی است که دیپلماسی ایرانی یادداشت های سرکیس نعوم، نویسنده و روزنامه نگار مشهور لبنانی را که ماحصل سفر هر ساله وی به امریکا است، با هماهنگی او ترجمه و منتشر می کند. یادداشت هایی که در پی دیدارهای او با مقام های امریکایی در واشنگتن و نمایندگی های جامعه جهانی در نیویورک نوشته شده اند و به دلیل به روز بودن آنها اهمیت خاصی دارند. همانند همیشه نعوم نامی از مصاحبه کننده نمی آورد اگر چه سمت او را ذکر می کند، و به رویه همیشگی اش مصاحبه اش بیش از آن که مصاحبه باشد، گفت وگو و بحثی خواندنی است.

نعوم در مقدمه امسال یادداشت های خود آورده است: در طول 15 سال شاید هم بیشتری که هر سال در ماه مارس به واشنگتن سفر می کنم و نزدیک به پنج هفته ای را که هر سال در آن جا می گذرانم، به اداره های مختلف امریکایی و مراکز پژوهشی متنوع و صاحب نامی که ارتباطات بسیاری با سیاست خارجی و داخلی امریکا دارند، سر زده ام. امسال نیز به عادت هر ساله نزد همه آنها رفتم و به نیویورک که بعضی ها به آن لقب جهان داده اند، نیز سر زدم. با مقام های عالی رتبه نهادهای بین المللی چه اعضای سازمان ملل، چه دیپلمات های کشورهای مختلف و چه پژوهشگران مشهور مراکز پژوهشی فعال در ایالات متحده نیز دیدار کردم و همانند همیشه با برخی از چهره های ذی نفوذ در نهادهای امریکایی و حتی صهیونیستی هم دیدار کردم و به گفت وگو نشستم. در سلسله جدید از یادداشت هایم درباره شرق و غرب جهان عرب و همچنین تحولات خاورمیانه و کشورهای حوزه خلیج فارس، همچنین ایران اسلامی و ترکیه به طور مفصل خواهید خواند. البته افغانستان و پاکستان و کشوری که به تازگی تهدیدی برای امنیت ملی امریکا شده، یعنی کره شمالی نیز از قلم نینداخته ام. درگیری های فلسطینی – اسرائیلی را نیز فراموش نکرده ام.

در این جا هفتمین بخش از سلسله نوشته های جدید سرکیس نعوم را می خوانید:

از سومین مقام عالی رتبه سابق امریکایی که در اداره های مختلف فعالیت کرده بود و نقشی بارز در حل درگیری های فلسطینی عربی – اسرائیلی داشت، پرسیدم: آیا مصر وارد دوران آشوب خود خواهد شد؟ جواب داد: «شاید، بعضی ها در مصر امیدوارند که ارتش دخالت کند و جلوی آشوب را بگیرد. اما ارتش مصر تا کنون دخالت نکرده است.»

نظر دادم: برای این که همان هایی که الآن خواستار دخالت آن هستند چند هفته بعد علیه ش تظاهرات می کنند. حرفم را تصدیق کرد و گفت: «مردم در مصر رفته رفته می روند که حسنی مبارک را فراموش کنند. شاید اخوان المسلمین را مسئول آن چه در مصر می افتد، می دانند. با گذشت زمان (یک سال شاید هم بیشتر) نظامی ها دخالت خواهند کرد، بعد از این که ببینند قدرت سیاسی یا مردمی از بین رفته است. مصر در تنگنای اقتصادی جدی ای به سر می برد. قیمت نفت، بنزین و نان واقعا گران شده است، کما این که نایاب هم شده اند. مرسی و اخوان نمی خواهند که مذاکرات با صندوق بین المللی پول برای دریافت 4 میلیارد دلار امریکا قبل از انتخابات مجلس موفق باشد. چرا؟ برای این که شرایط صندوق بین المللی پول مردمی نیست. با توجه به این که هیچ کس هم نمی داند که انتخابات چگونه و کی برگزار می شود. برای همین اوضاع در مصر روز به روز پیچیده تر می شود.»

پس از او به سراغ دیپلمات بازنشسته اما همچنان فعال در مراکز مختلف در امور خاورمیانه رفتم که همچنان با بسیاری از قضایای بحران خاورمیانه درگیر است. در ابتدا از او درباره ترکیه پرسیدم، گفت: «در ترکیه علوی ها و کردها هستند که نتوانستند آن چه در سوریه می خواستند را عملی کنند. آنها می دانند که اعراب و سوری ها و سنی ها کلا دنیا از سوریه ناامید شده است. برای همین حتی عربستانی ها و مصری ها که نقشی مهم در سوریه داشتند از آنها ترسیده اند. شاید در آینده، پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و امریکا بخواهند که ترکیه در سوریه دخالت کند، به ویژه اگر تحولاتی دراماتیک رخ دهد که نیاز به چنین دخالتی باشد. سلاح شیمیایی خط قرمز است، اوباما گفت، اگر اسد از آن استفاده کرد، یا اگر در دست هم پیمانان اسد، در راس آنها حزب الله افتاد، یا در دست دشمنان او از هر نوع که باشند، بیفتد اقدام خواهد کرد. قطعا امریکا دخالت تظامی در سوریه نخواهد کرد. شاید کمک های انسانی یا ابزارهای مرتبط با ارتباطات که مورد نیاز مخالفان است به آنها بدهد. اما نیروی نظامی به روی زمین پیاده نخواهد کرد. به هر حال اکنون توانسته اخبار عراق را از صفحه نخست روزنامه های امریکایی غیب کند. کشورهای عربی به ویژه کشورهای عرب خلیج فارس خواستار دخالت نظامی هستند حالا چه از طریق امریکا چه به واسطه شورای امنیت شبیه آن چه در لیبی رخ داد. آنها در نمونه آخر موفق شدند. اما در سوریه به دلیل استفاده روسیه و چین از حق وتو در داخل شورای امنیت شکست خوردند. شاید روزی شورای امنیت بتواند یک تصمیم جدی در رابطه با بحران سوریه بگیرد. امارات متحده عربی به امریکا گفت که شما در سال گذشته با دخالت نیروهای عربستانی و اماراتی در بحرین مخالفت کردید، اگر همچنان با این مساله مخالف هستید ما هم در برابر دخالت نظامی تان در سوریه می ایستیم. اعراب، در راس آنها کشورهای عربی خلیج فارس درباره موضوع سوریه بسیار تند هستند. اما بر سر آن هم اختلاف دارند. قطر و ترکیه یک طرف هستند، اردن و عربستان و امارات طرف دیگر. اختلاف آنها شاید بر سر نقش اخوان المسلمین در داخل سوریه و خارج از آن باشد. بندر بن سلطان به امریکایی ها گفت: حمد بن جاسم، نخست وزیر قطر فکر می کند کیست؟ آیا فکر می کند که ژنرال شوراتزکف، فرمانده نیروهای امریکایی – بین المللی برای آزادی کویت از اشغال صدام حسین است؟ جلویش را بگیرید که حدش را نگه دارد. یکی از دلایل تردید امریکا در سوریه ناتوانی مخالفان در انجام امور در قالب یک تیم است. همچنین دستورالعمل های مختلفی وجود دارد که نزد بسیاری از اعضا متناقض هستند. موشک های پاتریوت ناتو در مرزهای ترکیه با سوریه هستند. اما آیا این مساله سبب می شود تا منطقه امنی نزدیک مرز سوری ایجاد شود؟ چگونه؟ فعلا که اعمال چنین چیزی بسیار سخت است. شاید بعدا. با توجه به این که عربستان و اردن و دیگران کارهایی را در جنوب سوریه آغاز کرده اند شاید وضعیت "آنتی اسدی" علیه او به طور ثابت و مستقر ایجاد شود.»

پرسیدم: نظرت درباره مصر چیست؟ جواب داد: «جمایعت اخوان المسلمین مشکل مصر نیست بلکه مشکل مصر رئیس جمهوری اخوانی آن، مرسی است که لجباز و بی تجربه است. قطعا امریکا اعتماد کاملی به اخوانی ها ندارد اما آنها نیروی موثر موجود در عرصه هستند. در آخر هم ارتش و سازمان امنیت هستند که ارتباطات ما با آنها همچنان ادامه دارد.»