معامله روسیه با آمریکا بر سر عدم تحویل «اس 300» به ایران

در شرایطی که کمتر از یک هفته پیش، یک مقام روسی ضمن طرح بحث شکایت ایران از روسیه بر سر موشک های «اس 300»، خواستار صرف نظر ایران از این شکایت شده بود، اسناد جدیدی که از سوی سایت «ویکی لیکس» افشا شده، نشان می دهد هدف روسیه از عدم تحویل این موشک ها، معامله با آمریکا و رژیم اسرائیل در مسائل منطقه ای و بین المللی بوده است.

به گزارش «تابناک»، این روزها در حالی بحث احتمال تحویل سامانه موشکی «اس 300» از سوی روسیه به دولت سوریه به طور جدی مطرح می شود که بسیاری با یادآوری بدقولی روسیه در زمینه تحویل این موشک ها به ایران، نسبت به جدی بودن روسیه در این مورد نیز ابراز تردید می کنند. 

معاون وزیر خارجه روسیه اخیراً بار دیگر بر تعهد کشورش به تحویل این سامانه موشکی به سوریه تأکید کرد، اما با توجه به در جریان بودن تلاش ها برای برگزاری کنفرانس بین المللی حل بحران سوریه در ژنو، کشورهای غربی معتقدند چنین اقدامی از سوی روسیه می تواند «غیرسازنده» تلقی شود. 

با این حال، اسنادی که به تازگی در این زمینه از سوی سایت افشاگر «ویکی لیکس» منتشر شده، بیش از پیش این گمانه را تقویت می کند که روسیه صرفاً در پی امتیازگیری از غرب است؛ زیرا بر اساس این اسناد، مسکو پیش از این نیز بازی مشابهی را درباره ایران انجام داده است. 

خبرگزاری «رویترز» ضمن اشاره به این اسناد جدید می نویسد اعلام متعهد بودن روسیه به تحویل این موشک ها به سوریه، بازتاب دهنده تعهدی است که این کشور پیش از این به ایران داده بود. این در حالی است که بر اساس اسناد ویکی لیکس، مسکو مکرراً تضمین داده که «اس 300» را در اختیار هیچ کشوری نخواهد گذاشت.

در یکی از این اسناد، به نقل از «ویکتور سیماکوف»، مشاور امور فلسطین و رژیم اسرائیل در وزارت خارجه روسیه آمده مسکو به خوبی از «اثر بی ثبات کننده» تحویل «اس 300» به یک کشور خاورمیانه ای آگاه است. 

این سند بیان می کند: «سیماکوف تأکید کرد که روسیه به خوبی نگرانی رژیم اسرائیل را از اینکه سامانه های اسکندر و یا اس 300 به دست ایران یا سوریه برسد، درک می کند». دلیل عنوان شده برای این امر، آن بوده که سوریه پیشتر موشک های ضدتانک روسی را در اختیار حزب الله گذاشته و بر همین اساس، روسیه قول داده در آینده، نسبت به «استفاده کننده نهایی» از تسلیحات خود، کنترل بیشتری اعمال کند. 

آن گونه که از این اسناد برمی آید، سوریه در سال 2008 تلاش داشته تا سامانه «اس 300» را به دست بیاورد و به همین منظور، به روسیه پیشنهاد داده در مقابل برنامه آمریکا برای استقرار سپر موشکی در اروپا، موشک های خود را در خاک سوریه مستقر سازد.

با این حال، هرچند قراردادی به این منظور در سال 2010 به امضا رسید، اما روسیه پیش و پس از آن با استقرار موشک های خود در سوریه موافقت نکرد. دلیل این امر، وعده ای بوده که رژیم اسرائیل در جریان جنگ اوت 2008 روسیه و گرجستان به روسیه داده مبنی بر اینکه از مسلح کردن گرجستان خودداری کند. 

از سوی دیگر، در همان سال، یعنی سال 2008، گمانه زنی هایی درباره احتمال عمل کردن روسیه به تعهدات سال 2005 خود برای تحویل «اس 300» به ایران در جریان بوده؛ اما مقامات روسی به کاردار سفارت آمریکا در مسکو اطمینان می دهند که تا زمانی که ایران به تعهدات هسته ای خود عمل نکند، چنین سامانه ای را برای این کشور ارسال نمی کند. 

اما بار دیگر در سال 2009، بحث ارسال این موشک ها برای ایران جدی می شود و همین امر، سبب می شود واشنگتن از شش کشور متحد خود در خاورمیانه بخواهد بر سر این موضوع به روسیه فشار وارد کنند. این تلاش برای آمریکا نتیجه بخش بوده؛ اما در همان زمان، «جان بریل» که مدتی بعد سفیر آمریکا در مسکو شد، پیش بینی کرد روسیه به دلایل مالی، سیاسی و دیپلماتیک، این بازی را ادامه دهد. 

بر اساس اسناد ویکی لیکس، در سال 2009، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، موضوع قرارداد را منتفی و آن را متوقف خوانده و اشاره می کند که روسیه نمی خواهد بار دیگر این موضوع را طرح کند. در سندی مربوط به آوریل 2009 به نقل از وی آمده: «هرچه ما درباره این موضوع از واشنگتن کمتر بشنویم، بهتر است». 

در همین زمان، برخی مقامات روسی نیز به «آموس گیلعاد»، رئیس وقت دفتر سیاسی- نظامی وزارت جنگ رژیم اسرائیل گفته اند سامانه «اس 300» به دلایل سیاسی به ایران تحویل داده نخواهد شد. با این حال، به گفته گیلعاد، روس ها گفته اند در صورتی که آمریکا بخواهد به تلاش خود برای استقرار سامانه موشکی در لهستان و جمهوری چک ادامه دهند، در محاسبات سیاسی خود تجدیدنظر خواهند کرد. 

اما در نهایت، روس ها در سال 2010 از فروش این سامانه به ایران خودداری می کنند و در ازای آن، رژیم اسرائیل موافقت می کند پهپادهایی را برای جبران ضعف روسیه در این زمینه در مقابل گرجستان، در اختیار مسکو قرار دهد. 

بریل در سال 2009 در اظهارنظری جالب توجه گفته: «خوب یا بد، موضوع تحویل اس 300 به نوعی فشارسنج در روابط دوجانبه آمریکا با روسیه تبدیل شده است».