دخالت نظامی یا تقویت مخالفان اسد

دیپلماسی ایرانی: در روزهای گذشته طرح بحث استفاده از سلاح های شیمیایی در درگیری های سوریه، فاز جدیدی را در بحران دوساله سوریه شکل داده است. آمریکا پیش از این در مورد استفاده از سلاح های شیمیایی توسط دولت سوریه به شیوه ای هشداردهنده ای برخورد  کرده بودند، اما در حال حاضر با توجه به اطلاعاتی که در دست دارند، این احتمال مطرح شده که در این کشور از سلاح شیمیایی استفاده شده است. آمریکا چند ماه قبل استفاده از این سلاح ها را خطر قرمز خود اعلام کرده بود و اگر در سوریه از سلاح شیمیایی استفاده شده به آن مفهوم است که آنها از خط قرمز عبور کرده اند و این عبور منجر به عکس العمل های بسیار شدید غرب خواهد شد. زمانی که گفته شده بود در درگیری های سوریه از سلاح شیمیایی استفاده شده، در ابتدا با این مساله با احتیاط برخورد شد و غربی ها به سیستم تحقیقاتی خود دستور دادند تا این موضوع را پیگیری کنند که گروه های تحقیق نیز وارد صحنه شده و نتیجه آن نیز طی دو سه روز گذشته اعلام شد. با اعلام این خبر غربی ها بازهم به شکل قطره چکانی اعلام موضع کردند تا آنکه شاهد موضع گیری باراک اوباما بودیم. سخنان اوباما نیز همه را نگران کرده که این مواضع پس از ملاقات با پادشاه اردن که برای گفتگو در خصوص مساله سوریه به امریکا سفر کرده بود چه معنا و مفهومی می تواند دربرداشته باشد.

طرح موضوع استفاده از سلاح های شیمیایی شرایط متفاوتی را ایجاد می کند؛ چراکه این رویکرد یادآور ادعای امریکا در همان دورانی است که قصد داشت به همراه متحدین خود به عراق حمله کند و در طول زمان قابل توجهی بحث تاسیسات اتمی و سلاح اتمی را مطرح کرد و یکی از بهانه های حمله به عراق همان مساله بود. حال با توجه به اینکه سوریه نیز از خط قرمز عبور کرده است باید به دنبال آن بود که اوباما چه پاسخی برای این دو اتفاق خواهد داشت. پاسخ به این مساله نیز بسیار دشوار است چراکه شرایط میدانی که در سوریه وجود دارد تغییر نکرده است:

1.     این شرایط بدان معناست که در میدان همچنان دولت و مخالفان احساس قدرت می کنند و هیچ کدام توان فائق آمدن بر طرف مقابل را ندارند.

2.    از سوی دیگر مساله نگرانی غرب از اینکه اگر شرایط در سوریه بدتر شد چه تضمینی وجود دارد که نیروهای افراطی امکانات بیشتری پیدا نکنند.

3.    و سومین مساله نیز این است که جامعه جهانی به مفهوم کامل آن یعنی شورای امنیت نخواهد توانست در خصوص استفاده سوریه از سلاح شیمیایی به نتیجه واحدی دست پیدا کند. همانطور که شاهد بودیم موضع روس ها نیز حاکی از نگرانی آنها از اخبار رسیده است و مواضع تهدید کننده غربی ها و امریکا نیز از آن جهت جای نگرانی دارد که شرایط در حال تغییر است و به سمت دخالت نیروهای خارجی پیش می رود.

اگر بر اظهارات غربی ها که مدعی هستند دولت سوریه از این سلاح ها استفاده کرده تکیه کنیم و یا حتی بر این موضع تکیه کنیم که القاعده و مخالفان دولت بشاراسد از این سلاح ها استفاده کرد ه اند، هر دو رویکرد سبب خواهد شد که غرب را به تلاشی جدی تر در حل منازعه سوریه و حل و فصل کردن این بحران هدایت کند. در نهایت اگر هر کدام از دو سناریو پذیرفته شود بازهم مساله بسیار خطرناکی است و باید در آن دخالت و رسیدگی شود.

به نظر می رسد امروزه با شرایط بسیار پیچیده ای در سوریه مواجه هستیم. باید تاکید کرد که بحران سوریه وارد مرحله جدیدی در نوع تعامل غرب یا مجموعه اروپا و امریکا و اعراب، که بر ضرورت برکناری بشار اسد با یکدیگر توافق دارند، به وجود آمده  است. اختلاف آنها تنها بر سر کیفیت پیگیری ضرورت برکناری دولت کنونی است. بنابراین صحنه به ضرر دولت اسد و به نفع مخالفین و افزایش حمایت از مخالفان تغییر کرده است. اما به دلیل پیچیدگی های مساله سوریه و شرایط جغرافیایی که در این کشور وجود دارد در مورد این سخن که شاهد تغییر ماهوی بسیار سریعی در نوع رفتار غرب در مساله سوریه هستیم، باید کمی تامل کرد. همچنین باید تاکید کرد این رویدادها به هر میزانی که گسترده تر و عمیق تر شود انعکاس آن در سایر کشورها به ویژه همسایگان سوریه از جمله لبنان، اردن و ترکیه افزایش پیدا خواهد کرد.

بنابراین غرب در مورد سناریوهای مختلف پیش رو در سوریه با مشکلاتی مواجه است. اگر غربی ها در سوریه دخالت مستقیم کنند دچار مشکل می شوند. از سوی دیگر اگر قصد داشته باشند به مخالفان کمک های بیشتری کنند هیچ ضمانتی وجود ندارد که این کمک ها در دست نیروهای افراطی نیفتد. بنابراین دوراهی و تضادی در مساله سوریه وجود دارد. طبیعی است که امریکایی ها و غربی ها به دنبال حل این تضاد هستند، اما افزایش کمک به مخالفان در هر صورت رخ می دهد. اما سوال اینجاست که آیا کمک های تعیین کننده ای خواهد شد تا شرایط را به نفع مخالفان تغییر دهند و یا در نهایت غربی ها نگران آن هستند که درگیر جنگی طولانی مدت و به شکل مستقیم شوند.

دو فرضیه وجود دارد که یا امریکایی ها به این امر آگاهند که دولت سوریه حملات شیمیایی  کرده و یا آنکه نمی دانند. اگر می دانند که مخالفان مرتکب این عمل شدند و اینگونه دولت سوریه را متهم می کنند بداین معناست که دنبال فرصتی هستند تا اقدامی جدی انجام دهند. در نتیجه دو احتمال وجود دارد:

 الف- دخالت نظامی که با ایجاد منطقه پرواز ممنوع آغاز می شود

 ب- کمک به مخالفان دولت سوریه برای تقویت جایگاه آنها.

اگر صرف کمک به مخالفان باشد باز همان مشکل امریکا و اسرائیل وجود دارد که اگر این  سلاح های شیمیایی که در حلب به کار می رود ممکن است کشورهای دیگر را نیز درگیر کند. همچنین مشخص نیست که دخالت نظامی هم بتواند کمکی کند که کنترل سلاح شیمیایی محقق شود. بنابراین به نظر می رسد علیرغم آنکه اوباما در مورد این مسئله موضع گیری کرد هنوز نمی توان تصویر روشنی از آینده ترسیم کرده و یا پیچیدگی ها و مسائل موجود را به آسانی حل کرد./14      

انتشار اولیه: یکشنبه 8 اردیبهشت 1392/ باز انتشار : پنجشنبه 12 اردیبهشت 1392