آشتی کنانی که اوباما به راه انداخت

دیپلماسی ایرانی: درست چند ثانیه پیش از پرواز باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده از سرزمین های اشغالی به اردن و در فرودگاه اسرائیل اتفاقی رخ داد که شاید بتوان آن را تغییری بزرگ در رویه اسرائیلی ها خواند. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی برای بدرقه باراک اوباما پس از پایان نخستین سفرش به تل آویو از زمان احزار پست ریاست جمهوری در فرودگاه قدم می زد که ناگهان دستور برقراری ارتباط با نخست وزیر ترکیه را به مشاورانش داد. از همان فرودگاه و دوشادوش باراک اوباما بود که بی بی از رجب طیب اردوغان همتای ترک خود به واسطه کشته شدن 9 شهروند ترک غیر نظامی توسط نیروهای اسرائیلی عذرخواهی کرد.

گفتگوی بی بی با اردوغان 30 دقیقه طول کشید و پس از این تماس تلفنی بود که دفتر نخست وزیر رژیم صهیونیستی با انتشار بیانیه ای توضیحاتی در خصوص این ماجرا داد. رابطه دیپلماتیک میان رژیم صهیونیستی و ترکیه از سال 2010 تا دیروز متشنج ترین روزهای خود را طی کرد. در این سال بود که کشتی مرمره به نیت شکستن حصر غزه و کمک به فلسطینی های در حصر سیاسی و اقتصادی به آب های مجاور غزه رسید. اسرائیلی ها ادعا می کنند که چندین بار به کشتی ترک برای توقف هشدار داده اما زمانی که با بی توجهی آنها روبه رو شدند کشتی را محاصره و به عرشه آن وارد شدند. به ادعای اسرائیلی ها مسافران این کشتی به تجهیزات خودساز مسلح بودند این در حالی است که گفته شاهدان عینی این داستان این ادعا را تایید نمی کند. علاوه بر 9 شهروند ترکی که در این ماجرا جان خود را از دست دادند ، بیش از 12 نفر نیز زخمی شدند.

به گزارش فارین پالیسی، اوباما در جریان این سفر خود با نتانیاهو در خصوص لزوم بازسازی رابطه با ترکیه مفصل صحبت کرد و در نهایت نتیجه این گفتگوهای دوجانبه تماس تلفنی شد که از فرودگاه تل آویو رخ داد. نتانیاهو در این تماس تلفنی تاکید کرد که از تنش بوجود امده در رابطه تل آویو و آنکارا بسیار ناخرسند است. وی همچنین تاکید کرد که متوجه شده که سخنان اخیر اردوغان در این خصوص که صهیونیست جنایت علیه بشریت است ، تحریف شده است.

در بیانیه دفتر نخست وزیری رژیم صهیونیستی آمده است که : در این تماس تلفنی تاکید شد که ماجرای کشتی مرمره با نیت قبلی از سوی اسرائیلی ها انجام نگرفت و رژیم اسرائیل بابت کشته شدن شهروندان ترک وزخمی شدن عده ای دیگر در این ماجرا متاسف است. نخست وزیر با توجه به اشاره گزارش آخر در خصوص این ماجرا به برخی اشتباهات راهبردی از سوی اسرائیل ، از مردم ترکیه عذرخواهی کرد. وی همچنین از آمادگی تل آویو برای پرداخت غرامت به خانواده قربانیان این حادثه نیز سخن گفت.
بی بی در بخش های دیگری از سخنان خود تاکید کرد که اسرائیل روند برخی تحریم ها در غزه را برداشته و حاضر است به همکاری با ترکیه برای بهبود شرایط انسانی در غزه ادامه دهد.

پس از این تماس تلفنی،مقام هایی از ترکیه و اسرائیل تاکید کردند که ارتباط های دیپلماتیک میان دو طرف از سر گرفته خواهد شد و سفرای تل آویو و آنکارا به محل ماموریت های خود بازخواهند گشت. دفتر باراک اوباما نیز در بیانیه ای پس از این تماس تلفنی ، از پیشرفت رابطه میان دو طرف استقبال کرد. اوباما در این خصوص گفت: امریکا به شدت به ارزش های رابطه خود با اسرائیل و ترکیه پایبند است. ما برای ازسرگیری رابطه میان دو طرف به عنوان دو دوست خود اهمیت بسیار زیادی قایل هستیم. ازسرگیری این دوستی به معنای پیشرفت در مسیر ارتقای صلح منطقه ای و امنیت است. امیدوارم که گفتگوی میان دو طرف به توانمندتر شدن آنها در مسیر همکاری های دوجانبه بیشتر و مقابله با چالش های مشترک و استفاده از فرصت های بهینه منتهی شود.

یک مقام عالی رتبه کادر کاخ سفید در گفتگو با خبرنگاران از شرایط پیرامون تماس نتانیاهو با اردوغان سخن گفته و تاکید می کند که کاخ سفید با هر دو طرف برای کاستن از تنش ها سخن گفته است: این تماس کار آسانی نبود اما همین مساله گویای دلیل رخ دادن آن در شرایط فعلی است. این تماس نشان داد که هر دو طرف بر اهمیت روابط دو جانبه واقف هستند.
به گفته این مقام اردوغان عذرخواهی نتانیاهو را از جانب مردم ترکیه پذیرفته و با اشاره به اهمیت رابطه دوجانبه میان دو طرف خواهان بهبود مناسبت ها شده است. دقایقی پیش از پایان این مکالمه ، باراک اوباما گوشی را از نتانیاهو گرفته و با تبریک به اردوغان بابت اتفاق رخ داده وعده گفتگوهای بیشتر در این خصوص را داد. این مقام امریکایی در پاسخ به این پرسش که آیا اوباما این تماس تلفنی را تسهیل کرده گفت: زمان این تماس تلفنی گویای همه چیز است.

اکنون اصلی ترین پرسش این است که آیا اوباما واقعا نتانیاهو را برای این تماس تلفنی تحت فشار قرار داده است؟ مقام امریکایی که مخاطب پرسش های فارن پالیسی در این زمینه قرار گرفته است در این باره می گوید: فکر می کنم اوباما ر این سفر در خصوص اهمیت رابطه ترکیه و اسرائیل در این بازه زمانی با هر دو طرف سخن گفته و پس از احراز توافق مشترک این نتانیاهو بود که تماس نخست را گرفت.
زمانی که از این فرد سوال می شود که چرا این تماس در دقیقه نود حضور اوباما در اسرائیل صورت گرفت ، می گوید: این تنها زمانی بود که توانستیم میان سه نفر ارتباط تلفنی برقرار کنیم: ما اعتقاد داریم که تماس امروز گامی بسیار مهم به سمت عادی سازی رابطه است.

در نهایت اباما عصر همان روز زمانی که به اردن رسید در خصوص این تماس تلفنی توضیحاتی داد:  با احترام به تماس تلفنی که میان نتانیاهو و اردوغان رخ داد ، مدتهاست که در گفتگوهای خود با مقام های دو طرف تاکید می کنم که عادی سازی رابطه میان دو طرف با توجه به سابقه تاریخی این ارتباط از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. این رابطه چند سال پیش به دنبال اتفاقی که برای کشتی مرمره حامل صلح دوست های ترکی رخ داد به تنش انجامید. در دو سال گذشته من بارها و بارها با رجب طیب اردوغان و بنیامین نتانیاهو در خصوص اهمیت کاستن از تنش ها سخن گفته ام. لازم نیست دو طرف در تمام حوزه ها با هم تفاهم داشته باشند تا بتوانند در خصوص منافع و دغدغه های مشترک با هم همکاری دوجانبه داشته باشند.  در جریان سفر به اسرائیل متوجه شدم که زمان مناسبی برای این آشتی وجود دارد. این بحث را با بنیامین نتانیاهو در میان گذاشتم و او نیز موافق بود که زمان مناسبی را برای حل این مساله انتخاب کرده ام. می دانید که این پروسه ای طولانی است. این تماس تلفنی تنها یک آغاز بود. هنوز هم موارد اختلافی میان تل آویو و ترکیه وجود دارد و این مسائل صرفا به ماجرای فلسطین محدود نمی شود. البته دو طرف دایره وسیعی از منافع مشترک در منطقه هم پیش رو دارند و می توانند دوستان بسیار قوی برای هم باشند. با اینهمه خوشحالم که آغاز بازسازی رابطه کلید خورد.
ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی