آغاز اصلاحات تاکتیکی در سرزمین انقلاب ها

دیپلماسی ایرانی: مجمع ملی قدرت خلق کوبا یکشنبه گذشته مصادف با ششم اسفند ماه، ژنرال ارتش رائول کاسترو را برای پنج سال دیگر در سمت رهبر کشور و رئیس جمهور ابقا کرد. در سال 2006 و بعد از مریضی فیدل کاسترو، قدرت به رائول کاسترو واگذار شد و در سال 2008 او به صورت رسمی رئیس جمهور کوبا شد. اما برای اولین بار برای رائول کاسترو معاونی به نام میگل دیاز کانل انتخاب کردند. او رئیس شورای حکومتی کوبا خواهد بود. دیاز کانل یک مهندس پنجاه و سه ساله است که نقشی در پیروزی انقلاب کوبا نداشته است. او قبلا وزیر آموزش کوبا بوده و قرار است در آینده به عنوان جانشین کاسترو ایفای نقش نماید. بعد از این که آقای رائول کاسترو به عنوان رهبر و رئیس جمهور کوبا برای پنج سال آینده منصوب شد، در مصاحبه ای ظاهر شده و گفته است که بر اساس قانون اساسی این آخرین حضور او در این سمت خواهد بود. البته او در حال حاضر هشتاد و یک ساله است و منطقا پنج سال دیگر نمی تواند در هشتاد و شش سالگی باز هم در قدرت باشد. او آقای میگل دیاز کانل را به عنوان جانشین خود معرفی کرده است.

اصولا سیستم سیاسی در کوبا یک سیستم متمرکز و تک حزبی است. دولت و حزب کمونیست نقش اصلی را در این سیستم بازی می کنند. این تنها سیستم کمونیستی است که در امریکای لاتین به صورت متمرکز اداره می شود و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، سعی کردند سیستمی مبتنی بر سوسیالیسم جدید ارائه کنند. در این چارچوب مسائل اقتصادی را مد نظر قرار دادند و تلاش کردند که یک مدل اقتصادی را در پیش بگیرند که ترکش های ناشی از فروپاشی شوروی بر آن ها تاثیر نگذارد. بنابراین آن ها دست به تقویت توریسم زدند. از سوی دیگر اقدام به گسترش آموزش عالی کردند.

البته در کوبا نقش اساسی بر عهده شورای دولتی است. این شورا بالاترین ارگان دولتی است. کمیته اجرایی حزب کمونیست این شورا متشکل از رئیس جمهور، معاون رئیس جمهور، وزیر دفاع و معاون رئیس جمهور در شورای وزیران است. این ها همه انتصابات مدیریتی را تحت نظر دارند. علاوه بر این ها مجلس ملی قدرت مردم نیز در کوبا وجود دارد که ششصد و یک نفر نماینده دارد که با آرای مستقیم مردم انتخاب می شوند. دادگاه عالی مردمی نیز در این سیستم ناظر بر دادگاه های منطقه ای است و تنها در قبال مجلس پاسخگو است.

بنابراین درست است که آقای رائول گفته است که این آخرین دوره ای است که در قدرت حضور دارد اما به نظر می رسد چنین صحبت هایی بیشتر تاکتیک هایی است که از سوی حاکمیت کوبا به خدمت گرفته شده است. معلوم نیست که در پنج سال آینده چه اتفاقی بیفتد. فیدل کاسترو سیاستمدار برجسته ای است و حساب شده حرکت می کند. شرایط ویژه ای که آقای رائول در حال حاضر از آن سخن می گوید مبین فشارهایی است که از فلوریدا به دولت کوبا وارد می شود. فلوریدا مرز آبی امریکا با کوبا را تشکیل می دهد که بیش از دو میلیون کوبایی مهاجر را در خود جای داده است. مهاجرین کوبایی فلوریدا همیشه علیه دولت کوبا تبلیغ و اقدام می کنند و با امریکا در این زمینه هماهنگ هستند. حتی یک لابی قدرتمند در کنگره امریکا محسوب می شوند.

اما درباره این که آیا معاونی که به عنوان جانشین آتی کاسترو معرفی شده است همین روند را دنبال خواهد کرد یا نه باید گفت که جامعه انقلابی کوبا روی آموزش و پرورش و دانشگاه ها بسیار کار کرده است. در این نظام کودکان حتی پیش از آغاز دوره ابتدایی نیز آموزش های انقلابی می گیرد. یعنی کودکان را با انقلاب کوبا مانوس شده اند. بنابراین تغییرات نیازمند پروسه ای طولانی است.

البته امکان دارد که کوبایی ها بخواهند در سنوات آینده رابطه خود را با امریکا تغییر دهند. رائول کاسترو در یک مصاحبه گفته بود که ما دیگر نمی خواهیم رابطه مان با امریکا مانند دهه 60 میلادی و ابتدای انقلاب کوبا باشد. شاید کوبایی ها برنامه ای برای بازسازی روابط با امریکا داشته باشند. اما این بازسازی هرگز به صورت ناگهانی نخواهد بود بلکه حساب شده و سنجیده انجام خواهد شد. هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سیاسی ملاحظاتی در این بازسازی باید در نظر گرفته شود. چرا که اگر کوبایی ها می خواستند رابطه خود را با امریکا عادی کنند، بعد از فروپاشی شوروی این کار را می کردند. باید توجه داشت که وضعیت امریکای لاتین هم بعد از روی کار آمدن چاوز و چپ های جدید تغییر کرده است. چپ های جدید، چندان ایدئولوژیک نیستند. این ها بیشتر رویکرد اقتصادی و رفاهی دارند. با این حال با مرگ آقای چاوز ممکن است این وضعیت نیز تغییر کند. هرچند چاوز هم پیش از بیماری  نشانه هایی از تمایل به رابطه با امریکا از خود نشان داده بود. او در یک مصاحبه گفته است که اگر آقای اوباما یک ونزوئلایی بود و در کاراکاس زندگی می کرد، به من رای می داد و من هم اگر در امریکا بودم به اوباما رای می دادم.

بنابراین اگر اظهارات چاوز را در کنار مواضع کاسترو بگذاریم و آن ها را با توجه به وضعیت دوره دوم ریاست جمهوری اوباما مورد ملاحظه قرار دهیم، ممکن است توافقاتی برای تغییر در پشت پرده در جریان باشد. اما با این حال نباید در مورد این مسئله زود قضاوت کرد. در هزاره جدید نظام بین الملل دچار تحولات جدیدی شده است که باید بازتعریفی در مورد قدرت های جهانی ایجاد شود. صحبت های رائول کاسترو می تواند تاکتیکی باشد. اما اگر بخواهیم این صحبت ها را راهبردی حساب کنیم باید منتظر ماند و دید گام های بعدی او در این زمینه چیست؟/12

انتشار اولیه: جمعه 18 اسفند 1391 / باز انتشار : سه شنبه 22 اسفند 1391