ترس ترکیه از کردهای سوریه

دیپلماسی ایرانی: سرمایه گذاری سیاسی وسیع ترک ها برای برکناری بشار اسد  رئیس جمهوری سوریه در  دو سال گذشته، هم اکنون آن ها را در شرایط بسیار سختی قرار داده است. قماری که یک سوی آن  خیال خوش ترک ها برای نفوذ  در سوریه  بود اما آن روی نه جندان خوشایند آن سرازیر شدن بحران به داخل ترکیه است.دولت ترکیه که در شش ماه گذشته به دلیل حمایت های سیاسی و انعقاد قراردادهای اقتصادی فراوان با کردستان عراق رابطه با دولت مرکزی نوری مالکی را به مسلخ برده است این روزها با شنیدن زمزمه های احتمال تشکیل منطقه مستقل کردنشین در شمال سوریه به خشم آمده است. دلایل مخالفت رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه با این مساله، رویکرد مثبت دولت ترکیه به آشتی با کردهای این کشور و کدورت آنکارا از واشنگتن بر سر مباحث سوریه را با  دکتر بهرام امیراحمدیان، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ترکیه در میان گذاشتیم :

آقای اردوغان گفته است که ترکیه نخواهد گذاشت که منطقه مستقل کردنشین در شمال سوریه ایجاد شود. این در حالی است که ترکیه با اقلیم کردستان عراق رابطه بسیار خوبی دارد. دلیل مخالفت ترکیه با تشکیل منطقه کردنشین در سوریه چیست؟

من فکر می کنم که آقای اردوغان در این مسئله منافع ملی کشور خود را در نظر گرفته است. شرایط کردستان عراق با شرایط کردستان سوریه متفاوت است. اقلیم کردستان عراق دارای قدرت اقتصادی است. هم بازار مصرف مناسبی دارد و هم در بعد انرژی توانمند است. در حالی که کردستان سوریه منطقه بسیار ضعیف و بسیار بی سر و سامان است که اساسا تجربه دولت داری ندارد. بنابراین اگر منطقه کردستان خودمختار در شمال سوریه تشکیل شود، مانند کردستان عراق انسجام نخواهد داشت و بیشتر باعث دردسر ترکیه خواهد بود. چرا که به نظر می رسد از این منطقه تهدید هایی علیه ترکیه ایجاد خواهد شد. از این منظر نگاه آقای داود اوغلو در مورد این مسئله قابل بررسی است.

نکته بعد این است که احتمال دارد شرط پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا که خانم مرکل طی روزهای گذشته مطرح کرده است این باشد که ترکیه تشکیل دولت خودمختار کرد را بپذیرد. با توجه به مذاکراتی که با آقای اوجالان صورت گرفته و آتش بس در عید نوروز این مسئله بیشتر محتمل به نظر می رسد.

دولت ترکیه چندی پیش اعلام کرده بود که دولت آماده پرداخت هر هزینه ای برای حل مسئله کردها در داخل ترکیه است. به نظر شما مسئله کردها در تحولات اخیر تبدیل به یک چالش امنیت ملی برای ترکیه شده است؟

فرض بر این است که اگر حکومت مرکزی سوریه ساقط شود و دولت دیگری روی کار آید، دولتی خواهد بود که ناگزیر خواهد بود به برخی مناطق از جمله کردستان سوریه خودمختاری دهد یا به صورت یک دولت فدرال درآید. در هر صورت دولتی که بعد از اسد روی کار آید، قطعا اقتدار اسد را نخواهد داشت و مناطق حرف شنوی کمتری از دولت خواهند داشت. بنابراین دولت ترکیه برای این که این جریانات در داخل این کشور تاثیر نگذارد می خواهد از کردها دلجویی کرده و با دادن برخی امتیازات فرهنگی و سیاسی آن ها را راضی کند. این امتیازات به این منظور است که تحولاتی که در سوریه در حال وقوع است و در عراق پیش از این رخ داده، تاثیری در منطقه کرد نشین ترکیه نداشته باشد و کردهای ترکیه کماکان وفاداری خود را به دولت مرکزی ترکیه ادامه دهند.

داود اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در آستانه سفر جان کری به ترکیه، امریکا را آماج انتقادات خود قرار داده است و گفته که امریکا در موضوع سوریه جدی نیست. ترکیه در بحث سوریه چه انتظاری از امریکا دارد؟

روند جریانات سوریه به این سمت پیش رفت که با دریافت اسلحه از برخی مناطق، بیشتر جریانات سلفی مسلح شده اند. اگر این جریانات بتوانند دولت بشار اسد را ساقط کنند، حکومتی سر کار خواهد آمد که بیشتر سبب ناامنی منطقه خواهد شد. همین امر باعث شد که از جدیت مشارکت امریکا در بحث سوریه کاسته شده است. امریکایی ها دست نگه داشته اند تا ببینند تحولات به کدام سو خواهد رفت. این کوتاه آمدن امریکا در مقابل تحولات داخل سوریه به نفع ترکیه نیست. چون ترکیه بیش از همه از تحولات درون سوریه متضرر می شود و این بحران روی اقتصاد و امنیت ترکیه اثرگذار است.

انتقاد ترک ها از امریکایی ها از همین منظر است. آن ها از امریکا انتقاد می کنند که چرا در زمانی که لازم بوده، اقدامات اساسی صورت نگرفته است. از جمله این که تسلیحات استراتژیک به مخالفین داده نشده و یا کمک های مالی لازم به معارضین دولت اسد انجام نشده است. هرچند که دولت آقای اسد اخیرا اعلام کرده است که آماده است با مخالفان خارج از کشور نیز مذاکره کند. این مسئله قبلا پیش بینی نمی شد. شاید حضور آقای کری در ترکیه تا حدی به حل مسئله سوریه کمک خواهد کرد. اما آن چه مشخص است این است که هر تحولی در داخل سوریه رخ دهد به نفع هیئت حاکمه و حزب حاکم نخواهد بود.

آقای داود اوغلو گفته است که مخالفان پیشنهاد مذاکره دولت را نپذیرفته اند. ترکیه نمی تواند از نفوذ خود بر مخالفان استفاده کند و آن ها را سر میز مذاکره بیاورد؟

ترکیه علاقه ای ندارد که قدرت دولت کنونی سوریه تداوم داشته باشد. چون در این صورت بین معارضین دولت اسد جایگاهی نخواهد داشت. هزینه هایی که ترکیه برای تغییر حکومت در سوریه پرداخت کرده است تنها برای سرنگونی اسد بوده و به غیر از این راضی نخواهد شد. از این منظر ترکیه با وجود این که ولید المعلم اعلام کرده دولت سوریه حاضر است با مخالفان خارج نشین مذاکره کند، چندان موافق نیست. البته پیش بینی می شد که دولت سوریه به این درجه از ضعف برسد که با آنانی که تروریست می نامد وارد مذاکره شود. به نظر من این مسئله از دید ترک ها آغاز تحولات جدید در سوریه است. ترکیه به چیزی جز برکناری اسد رضایت نخواهد داد./12

انتشار اولیه: چهارشنبه 9 اسفند 1391 / باز انتشار : یکشنبه 13 اسفند 1391