رقص خشن پیونگ یانگ با واشنگتن

دیپلماسی ایرانی: نوید کیم جونگ اون رهبر کره شمالی در آغاز سال نو میلادی سرابی بیش  نبود. این بار با تصویب قطعنامه جدید علیه کره شمالی،  رهبر جوان این کشور عصبانی شده و از آزمایش هسته ای دیگر سخن گفته و حتی برخی کشورها از جمله کره جنوبی را تهدید به حمله کرده است. کره شمالی یکی از دغدغه های اصلی امریکا در آسیا به شمار می رود که به نظر می رسد دیگر تصویب قطعنامه ها و ادامه تحریم ها بر این کشور نه تاثیری دارد و نه راهکار مناسبی است. چین که همواره شریک اقتصادی و همراه سیاسی کره شمالی بوده نیز به این قطعنامه رای مثبت داده و بسیاری این رفتار پکن را به در کنار غرب قرار گرفتن این کشور تعبیر کرده اند.کارآیی تحریم ها در برخورد با برنامه هسته ای کره شمالی، موضع دولت دوم باراک اوباما در قبال فعالیت های هسته ای جدید این کشور، تغییر رویکرد ظریف چین در ارائه رای مثبت به این قطعنامه و راهکارهای پیش روی جهان در قبال پرونده هسته ای کره را با دکتر محسن شریعتی نیا، تحلیل گر مسائل شبه جزیره کره و چین در میان گذاشتیم:

بار دیگر شاهد صدور قطعنامه ای علیه کره شمالی در شورای امنیت سازمان ملل بودیم. در چند سال اخیر صدور قطعنامه و تحریم تنها راهکار امریکا در برابر مطالبه های هسته ای پیونگ یانگ بوده است. آیا زمان بازنگری در سیاست های غرب و امریکا در قبال کره شمالی فرا نرسیده است؟

نخستین نکته اینجاست که امریکا به نتیجه نرسیده که این قطعنامه ها راه به جایی نمی برد، چراکه اگر اینگونه می اندیشید قطعنامه جدیدی صادر نمی شد. معضلی که غرب در برخورد با کره شمالی دارد این است که کره شمالی کشوری خاص است و دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد. کره شمالی کشوری است که از کمترین ارتباطات بین المللی برخوردار بوده، اقتصاد این کشور  ارتباط چندانی با اقتصاد بین المللی ندارد و کالای خاصی را صادر نمی کند تا به صادراتش ضربه وارد شود. بنابراین قطعنامه های شورای امنیت در مورد کشوری صادر می شود که به شدت منزوی است و رابطه ای با کشورهای دیگر ندارد. بر همین اساس است که این قطعنامه ها نمی تواند موثر باشد.
نکته دوم این است که چین به عنوان حامی کره شمالی معمولا مقابل قطعنامه های شدید و تحریم های وسیع علیه کره شمالی را می گیرد. به همین دلیل شورای امنیت بیشتر در نقش ارسال پیام به کره شمالی و نقش سمبیک این کشور عمل می کند تا اینکه بخواهد با  قطعنامه های متفاوت ، دولت مرکزی در پیونگ یانگ را زمین گیر کند.

نگاه آمریکا به فعالیت های کره شمالی از چه جنس است؟ آیا مهار این تهدید اولویتی برای دولت دوم رئیس جمهور آمریکا خواهد بود؟

اولویت امریکا در آسیا کره شمالی نیست، بلکه اولویت این کشور در حقیقت حفظ موقعیت برتر نظامی است، به همین دلیل به باور من بعید است که نقطه کانونی برنامه های اوباما برای آسیا کره شمالی باشد. تحریک ها و اقداماتی که کره شمالی  انجام می دهد، سبب می شود که حضور نظامی امریکا در آسیا توجیه پذیرتر باشد. بنابراین اقداماتی همانند آزمایش هسته ای جدید و پرتاب موشک سبب می شود تا امریکا بتواند سپر دفاع موشکی که در شمال شرق آسیا در حال انجام آن است را بهتر توجیه کند. به دلیل آنکه تصور تهدید میان امریکا و طیف وسیعی از کشورهای آسیایی مشترک می شود. کره شمالی تهدیدزایی می کند و امریکا فرصت پیدا می کند تا بتواند حضور خود را پررنگ تر کند.

در سالهای تحریم سیاسی و حصر اقتصادی کره شمالی ، همواره از چین به عنوان رفیق منطقه ای این کشور یاد شده است. این در حالی است که در رای گیری اخیر  شاهد رای مثبت پکن به قطعنامه علیه پیونگ یانگ بویدم. آیا دوست قدیمی کره هم امروز در کنار غرب و در مقابل کره شمالی قرار گرفته یا این رای را می توان پیامی تلویحی برای پیونگ یانگ خواند؟

نمی توان گفت چین در کنار غرب قرار گرفته است، بلکه چین به عنوان یک عضو شورای امنیت معمولا در مورد نقض قطعنامه های شورای امنیت در گفتار حساس بوده و سعی کرده تا نقش خود را به عنوان یک قدرت مسئول در صحنه بین المللی ایفا کند. اما اگر قصد آن داشته باشیم تا موضوع چین را مورد بررسی قرار دهیم باید ببینیم که چین تا چه میزان حاضر است به کره شمالی فشار آورده و ارتباطات اقتصادی و تجاری که با این کشور دارد و کمک های وسیعی که به کره شمالی ارائه می دهد را قطع کرده و یا کاهش دهد. اما در وضعیت فعلی نشانه هایی از چنین رفتاری از چین مشاهده نمی شود.
قطعنامه ای که صادر شده نیز صرفا سازمان فضایی کره شمالی و سازمان های وابسته و تعدادی از برنامه هسته ای و موشکی کره شمالی را  به لیست تحریم ها اضافه کرده است. باید تاکید داشت که این قطعنامه چندان تاثیری بر کشوری منزوی نخواهد گذاشت. بنابراین نمی توان گفت که چین با غرب همراهی کرده، بلکه همراهی چین بیشتر گفتاری است تا رفتاری و باید میان این دو تمایز قائل شویم. اگر در شرایطی چین همکاری های اقتصادی و تجاری خود را با کره شمالی به شدت کاهش دهد، در آن زمان می توان گفت که این کشور در کنار غرب قرار گرفته است.

آیا کره شمالی تاکنون واکنشی به این حرکت چین نشان داده است؟

کره شمالی موضع گیری مستقیمی در ارتباط با رای مثبت چینی ها نداشته است و صرفا به این قطعنامه واکنش منفی نشان داده، از مذاکرات خارج شده و تهدید به انجام آزمایش هسته ای جدید کرده است. بنابراین واکنش مستقیمی نشان داده نشده و شاید دلیل آن همان وابستگی شدیدی است که به چین دارد و اگر این کشور را هم از دست دهد، موضع آن در منطقه بسیار ضعیف تر خواهد شد. باید به این نکته نیز اشاره کرد کره شمالی کشوری نیست که از موضع قدرت این اقدامات را انجام دهد، بلکه این اقدامات بیشتر از موضع ضعف صورت می گیرد.

کره شمالی پس از تصویب این قطعنامه به سنت همیشگی نوک پیکان تهدیدهای خود را به سمت همسایه جنوبی گرفته و این کشور را به حمله نظامی تهدید کرده است. این موضع گیری تا چه اندازه عملی است و واکنش احتمالی امریکا چه خواهد بود؟ 

بحثی که اخیرا کره شمالی مطرح کرده، تهدید کره جنوبی است که در صورتی که با تحریم ها همراهی کند ممکن است علیه این کشور اقدام نظامی کند. ارزیابی اینکه این تهدید تا چه میزان عملی خواهد بود، دشوار است. به دلیل آنکه حمله به کره جنوبی حمله به امریکاست و امریکا چتر اتمی خود را به کره جنوبی و ژاپن نیز گسترش داده است. بنابراین تهدید کره شمالی برای عملی شدن نیاز دارد تا این کشور ریسک بزرگی کند، مگر آنکه اقدامات و یا حمله های محدودی همانند آنچه که در سال 2010 انجام داد و کشتی جنگی کره جنوبی را غرق کرد، انجام دهد. در صورتی که اقدامات کره شمالی محدود باشد، امریکا واکنشی نشان نخواهد داد، اما اگر جنگی تمام عیار که بسیار بعید است، رخ دهد در چنین شرایطی کره شمالی تنها با کره جنوبی طرف نیست بلکه وارد جنگ با امریکا و مجموعه کره جنوبی و ژاپن خواهد شد.

راهکار اساسی مقابله با کره شمالی را در چه می دانید؟

بحران هسته ای کره شمالی راه حل ساده ای ندارد و این کشور سیگنال های متعارضی به محیط بیرونی ارسال می کند و اگر دقت کرده باشید در ابتدای سال جدید میلادی رهبر کره شمالی توسعه اقتصادی و باز شدن درهای این کشور به روی جهان و از سیاست های جدید سخن گفت. پس از آن هیاتی از امریکا  از  جمله مدیر شرکت گوگل از این کشور بازدید کردند و فضا به سمتی می رفت که کره شمالی احتمالا ممکن است تجدیدنظرهایی در رفتار خود کرده است، اما امروز فضا معکوس شده  و بنابراین رفتار این کشور تا اندازه زیادی پیش بینی ناپذیر است. همین امر در ترکیب با احساس نا امنی این کشور فضا را برای حل بحران بسیار دشوار می کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14 

انتشار اولیه:شنبه 7 بهمن 1391 / باز انتشار:چهارشنبه 11 بهمن 1391