هدف ایران است یا عراق؟

دیپلماسی ایرانی: عراق آبستن حوادث است اما به نظر نمی رسد که این حادثه بر خلاف آن چه رسانه های خارجی به ویژه عربی تلاش می کنند، القا کنند به جنگ داخلی ختم شود. داستان بازداشت محافظان رافع العیساوی، وزیر دارایی عراق جنجالی گسترده در عراق ایجاد کرده است. جنجالی که به تظاهرات جریان های سنی در استان های سنی نشین عراق منجر شده و مساله سقوط نوری مالکی، نخست وزیر عراق را بار دیگر مطرح کرده است. اما در حالی که انتظار می رفت این تظاهرات یک تظاهرات مدنی و مردمی باشد به سرعت رنگ و بوی طایفه ای به خود گرفت و حتی پای کشورهای خارجی را نیز به داخل عراق باز کرد. گفته می شود که ترکیه، قطر و عربستان میدان دار تحولات جاری در عراق محسوب هستند و همگی تلاش می کنند تا ضمن سرنگونی دولت شیعی مالکی از او به دلیل حمایت از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه و نظام وی انتقام بگیرند.

در این میان به نظر می رسد که تنش آفرینی علیه نوری مالکی و آشوبی که علیه دولت شیعی با برچسب زدن وابستگی او به ایران در عراق آغاز شده باعث وحدت میان شیعیان شده است. یک منبع آگاه از عراق به دیپلماسی ایرانی گفت که مرجعیت شیعه نجف تلویحا از نوری مالکی حمایت می کند و حاضر نیست در وضعیت فعلی جایگاه وی در عراق تضعیف شود.

در همین رابطه جلسه روز یک شنبه نمایندگان مجلس که با هدف رای عدم اعتماد به نوری مالکی، تعیین فردی به جای وی در دولت موقت تا برگزاری انتخابات مجلس و همچنین انحلال پارلمان و تعیین زمان برگزاری انتخابات که تصمیم بر آن بود همان 4 آوریل، روز برگزاری انتخابات استانداری ها برگزار شود، برگزار شده بود، به شکست انجامید و در حالی که ایاد علاوی، رئیس فهرست العراقیه و نخست وزیر اسبق که بیشتر زمان خود را در خارج از عراق می گذراند به بغداد آمده بود و در جلسه پارلمان شرکت کرده بود تا مجلس به حد نصاب برسد و علیه مالکی تصمیم گیری شود، به حد نصاب نرسید و تلاش ها علیه مالکی به شکست انجامید.

دوران خوش آقای نخست وزیر

در این میان بر خلاف نظر بسیاری از کارشناسان امور به سود مالکی در جریان است. وی 48 ساعت پس از آن که جریان های مخالف که در دفاع از العیساوی به خیابان های شهرهای الانبار آمده بودند از او خواستند که از قدرت کناره گیری کند، اعلام کرد که حاضر است پارلمان منحل شود و انتخابات زودهنگام برگزار شود. این خبر چندان با استقبال جریان های مخالف او مواجه نشد. مقتدا صدر، رهبر جریان صدر به شدت از این موضع مالکی انتقاد کرد و گفت که اعلام انتخابات زودهنگام فرافکنی مالکی است و وی مخالف برگزاری چنین انتخاباتی است. صدر از مالکی خواست از قدرت کناره گیری کرده و به گفته خودش به اراده مردم تمکین کند. صدر همچنین از تظاهرات مردم در شهرهای الانبار و موصل حمایت کرد.

در این میان مالکی با اطمینان به فعالیت خود ادامه می دهد تا آن جا که وی گفته است با توجه به این که در قانون اساسی محدودیتی برای دوران نخست وزیری یک فرد مطرح نشده آمادگی دارد که برای بار سوم هم نامزد نخست وزیری شود.

این در حالی است که اظهارات ویدئویی عزت ابراهیم الدوری، معاون تحت پیگرد رئیس جمهوری مخلوع عراق و رئیس فراری حزب منحله بعث که در آن دولت مالکی را به شدت مورد انتقاد قرار داد و خواستار سرنگونی وی شد به ضرر جریان سنی تمام شده و باعث شده است تا جایگاه مالکی بیش از پیش تقویت شود. وی در حال حاضر به صراحت می گوید که تظاهرات الانبار که در آن پرچم دوران رژیم استبدادی صدام حسین، تصاویر صدام، پرچم ارتش آزادیبخش سوریه، پرچم ترکیه و تصاویر اردوغان بر افراشته شد توطئه ای خارجی با هماهنگی حزب بعث و القاعده بوده و می خواهد که اراده مردم را خدشه دار کند. در عین حال روز سه شنبه طرفداران مالکی تظاهرات بزرگی را در بغداد برگزار کردند که به نوعی مانور سیاسی مالکی در برابر مخالفانش محسوب می شود.

مداخله های خارجی

منابع آگاه به دیپلماسی ایرانی گفته اند که احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه به دولت عراق پیام داده است در صورتی که نوری مالکی، نخست وزیر عراق به آنکارا برود و رسما از دولت اردوغان عذرخواهی کند و همچنین بپذیرد که به جای کشیدن خط لوله نفت به اردن این خط به ترکیه کشیده شود و همچنین صادارت نفت عراق به ترکیه با امتیازاتی ویژه افزایش یابد، آنکارا آمادگی دارد که روابط خود را با بغداد عادی کند و حتی به تظاهرات جاری در استان های سنی نشین عراق پایان دهد.

منابع سیاسی عراق جملگی تاکید دارند که دولت ترکیه که آشکارا به مخالفت با دولت مالکی برخواسته است در تحریک جریان های سنی علیه مالکی دست دارد. اظهارات اردوغان در فردای روز برگزاری تظاهرات در الانبار که به صراحت خواستار کناره گیری نوری مالکی شد و او را متهم به طایفه گری کرد، یعنی دقیقا همان ادعایی که مخالفان مالکی در روز برگزاری تظاهرات بیان کردند، دلیلی روشن بر این ادعا است.

در این میان دولت قطر نیز در تشویش اذهان عمومی علیه مالکی دست دارد و با ترکیه برای سقوط دولت وی همکاری گسترده ای را آغاز کرده است. روزنامه الکترونیکی اوارق الخلیج در گزارشی از منابع ویژه خود خبر داد که مقامات قطر از اتفاقات اخیر در عراق و گسترش اعتراضات در استان های سنی نشین بسیار خرسندند. این روزنامه الکترونیکی همچنین افزود که خالد عبدالرحمن العطیه، وزیر امور خارجه قطر، وضعیت عراق را وضعیت ایده آل خوانده و آن را هم زمان با تغییرات گسترده در منطقه دانسته است.

در همین راستا، پایگاه المراقب نیز خبر داده که پرونده عراق و سوریه در دست شخص العطیه است و در تماس دائم با مخالفان نوری مالکی است و او مدتی پیش تماسی مستقیم با خمیس الخنجر، بازرگان عراقی، داشته و قرار شده است که وی برای دامن زدن به اعتراضات وارد عمل شود.

ایران، هدف اصلی و کانون رایزنی ها

این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و ناظران مسائل سیاسی معتقدند که هدف از همه این جنجال ها ضربه زدن به ایران، متحد اصلی بغداد و دمشق و تضعیف آن است. به اعتقاد آنها ترکیه و قطر که در حال حاضر خود را منادی جریان اسلامی سنی در جهان می دانند به زعم خود می خواهند جایگاه شیعی ایران در منطقه را تضعیف کرده و از گسترش نفوذ روز افزون ایران جلوگیری کنند.

با این حال جریان های سیاسی عراقی خوب می دانند که بر خلاف میل ترکیه و کشورهای عربی، ایران مهم ترین کشور تاثیرگذار در کشورشان است. به همین دلیل است که نیچروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان به تهران آمد و مذاکرات چند ساعته ای را با مقامات جمهوری اسلامی ایران برای حل بحران عراق انجام داد.

در همین رابطه گفته می شود که یک هیئت شیعی نیز روز دوشنبه، 18 دی، به تهران آمده و در حال رایزنی با مقام های ایرانی برای یافتن راه حلی برای حل بحران پیش آمده است. گفته می شود تمامی این جریان ها بر حفظ نوری مالکی به عنوان چهره اصلی شیعیان در عراق تاکید دارند.

در این میان غیبت جلال طالبانی، رئیس جمهوری عراق از عرصه سیاسی این کشور به دلیل بیماری نیز باعث شده است تا بحران سیاسی در عراق ابعاد بیشتری به خود بگیرد. گفته می شود یکی از موضوعات اصلی مذاکرات کردها با تهران سرنوشت پست ریاست جمهوری و تعیین جانشینی به جای جلال طالبانی بوده است. ظاهرا کردها بر جانشینی برهم صالح به جای جلال طالبانی در پست ریاست جمهوری عراق تاکید دارند و از ایران می خواهند که با تاثیر خود بر نوری مالکی نظر مثبت وی را برای این سمت جلب کند. مالکی مخالف انتخاب برهم صالح به عنوان رئیس جمهوری جدید عراق است. برهم صالح رابطه بسیار نزدیکی با ایرانی ها دارد و در عین حال فرد معتمد امریکایی ها نیز محسوب می شود.

امریکا نگران است

امریکایی ها از وضعیت پیش آمده در عراق به شدت ناخرسندند. واشنگتن هر مساله ای را که باعث ایجاد بن بست در روند سیاسی عراق شود را به شدت رد می کند و معتقد است که شکست دولت فعلی می تواند تاثیرات منفی بر وجهه امریکا به عنوان کشوری که عراق را اشغال کرد و از آن خارج شد، بگذارد. به همین دلیل گفته می شود که دیپلمات های امریکایی فعال در سفارت امریکا در بغداد رایزنی های فشرده ای را با کردها برای راضی کردن آنها به مصالحه با نوری مالکی آغاز کرده اند و به مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان هشدار داده اند که وی نباید اوضاع را پیچیده تر از وضعیت فعلی اش کند. آنها همچنین از این که وی اخیرا تحرکاتی را در غیاب جلال طالبانی علیه وی انجام داده است به شدت گلایه دارند و به رهبر اقلیم کردستان هشدار داده اند که در صورتی که بخواهد بر سر جانشینی طالبانی سنگ اندازی کند به شدت با او برخورد خواهند کرد. 

انتشار اولیه: چهارشنبه 20 دی 1391 / باز انتشار: دوشنبه 25 دی 1391