نه تاریخی افغانستان به نیروهای فرامنطقه ای

دیپلماسی ایرانی: سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران هفته گذشته را در هندوستان و افغانستان گذراند. استراتژی ایران مبنی بر افزایش سطح همکاری با شرق و جایگزین کردن متحدان شرقی به جای دوستان غربی که برای قهر و آشتی دیپلماتیک چشم به دهان آمریکا دوخته اند، اندک اندک جنبه عملی به خود می گیرد.نکته قابل توجه سفر جلیلی به هند بحث احتمال نقش آفرینی این کشور در مذاکرات هسته ای و حتی جایگزین شدن ترکیه با این کشور است. پس از هندوستان نوبت به دولت افغانستان رسید تا میبان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران باشد. جلیلی پس از سفر سه روزه به هند با ورود به افغانستان با رئیس جمهوری این کشور حامد کرزی دیدار داشت. گفتگو در خصوص آینده افغانستان و ارائه طرح هایی در راستای تعمیق روابط دو کشور در دستور کار این دیدار دوجانبه قرار گرفته بود. سفر جلیلی به کابل در حالی انجام گرفت که حامد کرزی امروز برای دیدار با باراک اوباما همتای آمریکایی خود راهی واشنگتن می شود و طبق آخرین اخبار روز جمعه با وی دیدار خواهد داشت. گفتگو در خصوص کیفیت و کمیت برنامه خروج آمریکایی ها از افغانستان در سال 2014 و روند برقراری ثبات سیاسی و امنیت نظامی در این کشور پیش و پس از این تاریخ را محور این مذاکرات دوجانبه در کاخ سفید خوانده اند. اهداف سفر جلیلی به هند و افغانستان، پیش بینی سوژه های مورد بحث در دیدار کرزی و اوباما ، رویکرد ایران به افغانستان پس از 2014 و انتخابات ریاست جمهوری در این کشور را  با محمدابراهیم طاهریان در میان گذاشتیم:

دستور کار سفر آقای جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به هند و افغانستان چه بوده است؟

راجع به اهداف سفر و دستور کار اطلاعی در دست نیست. اما اصولا این که در این سطح، مقامات ایرانی به کابل سفر می کنند اهمیت خاصی دارد. خصوصا این که آقای جلیلی قبل از سفر به افغانستان، دیداری هم با مقامات هندی داشته است. با توجه به استراتژی ایران و هند نسبت به موضوع افغانستان، به نظر می رسد چنین سفرهایی می تواند هماهنگی بیشتری را ایجاد کند. خصوصا این که در برخی اخبار آمده است که احتمال برگزاری اجلاس سه جانبه میان ایران و هند و افغانستان در آینده وجود دارد. از این جهت با توجه به نوع روابط ایران و افغانستان و اشتراکاتی که میان دو کشور وجود دارد، چنین سفرهایی مفید فایده است و هم می تواند در حوزه اقتصاد اثرگذار باشد و هم به لحاظ سیاسی شرایط بهتری را فراهم آورد. قبل از این سفر، نشست پاریس صورت گرفته که البته نتایج مشخصی نداشته است و بعد از آن نیز رئیس دولت افغانستان به واشنگتن سفر خواهد کرد.

همان طور که شما اشاره کردید قرار است آقای کرزی به امریکا سفر کند. آیا ایران برنامه ای برای تاثیر در موضع افغانستان در مورد حضور نیروهای امریکایی در این کشور دارد؟

آن چه مسلم است، این است که در سفرهایی مانند سفر آقای جلیلی، همه موضوعات مورد بحث قرار می گیرد. از آن جا که توسعه و امنیت جزء اهداف استراتژیک تهران است، طبعا در این سفر هم راجع به همه موضوعات صحبت شده است. اما در رابطه با حضور طولانی مدت نیروهای فرامنطقه ای منجمله امریکایی ها تا کنون هیچ دستور کار مشخصی بیان نشده است. به جز مذاکراتی که در حد مدیرکل و سفیر در ماه های اخیر در واشنگتن انجام شده است. اما تا الان تصمیمی راجع به این موضوع گرفته نشده است.

به طور کلی فهم من از نگاه ایران نسبت به حضور نیروهای خارجی در افغانستان این است که نه در گذشته و در زمان شوروی سابق حضور ارتش سرخ نتوانست به بهتر شدن اوضاع در افغانستان کمک کند و نه در دهه گذشته حضور نیروهای فرامنطقه ای، وضعیت بهتری را برای افغانستان ایجاد کرده است. لذا در آینده هم هر تصمیمی که منجر به حضور نیروهای فرامنطقه ای در افغانستان شود، اوضاع افغانستان را پیچیده تر خواهد کرد.

این سفر در حالی انجام شد که چندی قبل بحث مذاکره دولت افغانستان با طالبان در پاریس به نتیجه مشخصی نرسید. آیا ایران به دنبال تاثیرگذاری بر کرزی در رابطه با مذاکرات صلح است؟

همان طور که گفته شد، فهم من از نگاه ایران نسبت افغانستان بر اساس استراتژی ای که در سه دهه اخیر دنبال شده، مبتنی بر امنیت و توسعه بوده است. هر اتفاقی که منجر به امنیت و توسعه در افغانستان شود، قاعدتا مورد تایید تهران هم خواهد بود. اما نشست هایی مانند نشست پاریس، اساسا مشخص نیست که به چه منظوری و با چه دستور کاری برگزار شد. به همین علت خروجی مشخصی هم نداشت. قاعدتا ایران از هر سازوکاری که مبتنی بر راهکارهای افغانی بوده و مورد تایید جامعه بین الملل مخصوصا سازمان ملل بوده است، حمایت کرده است. اما شرایط امروز افغانستان با گذشته این تفاوت را دارد که افغانستان امروز دارای قانون اساسی است و دارای قوای مختلف است. این سوال مطرح است که جایگاه مجلسین افغانستان و نمایندگان مردم در چنین گفت و گو هایی چیست؟ آیا کسانی که در این نشست حضور پیدا کردند به عنوان نماینده مردم افغانستان رفته اند یا به عنوان فرد از ظرفیت های حیقی خود استفاده کرده اند. چون این موضوعات مشخص نیست، به نظر می رسد که نه تهران، بلکه دیگر کشورها نیز نسبت به این که این جریان توسط چه کسانی هدایت می شود ملاحظاتی دارند.

آیا شرایطی متصور هست که در آن مذاکره دولت افغانستان با طالبان برای تهران قابل پذیرش باشد؟

آن چه تا کنون اتفاق افتاده و بیشتر کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند این است که اصولا جریان افراط هر خشونتی که به خرج داده، جایزه دریافت کرده است. حداقل آن چه به رفتار دولت بر می گردد از این قاعده خارج نیست. در حالی که سوء قصد به بالاترین مقام امنیتی افغانستان ناکام مانده اما اخباری از وضعیت سلامت وی در دست نیست، دولت افغانستان در نشست پاریس نماینده اعزام می کند. این به معنای آن است که هر جا طالبان دست به خشونت زده جایزه دریافت کرده است. در بحث آزادی زندانیان نیز همین مسئله قابل مشاهده است.

به نظر می رسد اگر این روند مبتنی بر یک دستور کار نباشد و حداقل مجلس افغانستان تکلیف موضوع را روشن نکند و از طرفی جریان افراط نسبت به قانون اساسی موضع خود را روشن نکند، این نشست ها یا بی هدف است و یا در جهت اهداف کشورهای مشخص است. برخی از کارشناسان بر این باورند که اصولا نشست پاریس در جهت مصالح و منافع کشورهایی است که می خواهند نیروهای خود را از افغانستان خارج کنند. به این معنی که آن ها می خواهند به افکار عمومی القا کنند که روند مذاکرات صلح در راه است و به همین دلیل ما در حال خروج از افغانستان هستیم. در حالی که این مسئله واقعیت ندارد.

کمتر از یک سال به انتخابات ریاست جمهوری افغانستان زمان باقی است. آیا تهران نسبت به آینده روند سیاسی در افغانستان نظر مشخصی دارد؟

همان طور که عرض کردم هر اتفاقی که منجر به توسعه و امنیت در افغانستان شود، مورد حمایت ایران است و هر اتفاقی اگر در جهت رسیدن به این اهداف نباشد برای تهران نگران کننده است. دومین دور انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، یک انتخابات پر مسئله بود و دیدیم که انتخابات به دور دوم رفت و به دلیل اعتراض یکی از رقبای اصلی که به دور دوم آمده بود، انتخابات برگزار نشد. به هر صورت این انتخابات یک انتخابات آزاد و عادلانه نبود. این مسئله باعث شد مولود انتخابات نتواند به بهتر شدن اوضاع در افغانستان کمک کند.

آن چه ایران در افغانستان دنبال می کند برگزاری یک انتخابات آزاد و عادلانه در افغانستان است. تا نتیجه انتخابات منجر به بهبود اوضاع در افغانستان شود. خود این مسئله به موضوعی برای پیچیده تر شدن مسائل در افغانستان منجر نشود./12

انتشار اولیه:سه شنبه 19 دی 1391 / باز انتشار: یکشنبه 24 دی 1391