تجزیه کشورها ابزار جدید قدرت طلبی اردوغان

دیپلماسی ایرانی: سخنان سید حسن نصر الله، دبیرکل حزب الله لبنان در مورد خطر تجزیه چند کشور عربی درمنطقه در ادامه تحولات چند هفته اخیر، بحث مسئله کردها و تجزیه سوریه و عراق را بیش از پیش مطرح کرد. تحولات زنجیره ای منطقه ای مانند تحرکات ترکیه و رجب طیب اردوغان نخست وزیر این کشور خصوصا در بحران سوریه و عراق، سخنان نوری مالکی رئیس جمهور عراق  در مورد تلاش اردوغان برای تجزیه این کشور و در نهایت مذاکرات چند روز گذشته  اردوغان با عبدالله اوجالان رهبر کردهای جدایی طلب پ ک ک  و اعلام موفقیت این مذاکرات درباره خلع سلاح حزب کارگران کردستان ترکیه  همگی نشان از تحولاتی جدی در زیر پوست منطقه دارد. زمزمه تجزیه کشورهایی چون سوریه و عراق ، احتمال تحقق این زمزمه ها و رویکرد غرب و آمریکا به تجزیه کشورهای فوق را با  دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی در میان گذاشته ایم که در زیر می خوانید:

 اخیرا سید حسن نصر الله، دبیرکل حزب الله لبنان، اعلام کرده  است که چند کشور عربی در معرض تجزیه هستند و امت اسلامی باید در مقابل طرح های تجزیه طلبانه ای که برای منطقه غرب آسیا طراحی شده مقاومت کنند. تحلیل شما از این سخنان چیست؟

به نظر من آقای نصر الله تلاش می کند با پر رنگ کردن خطر تجزیه در منطقه خصوصا در مورد سوریه کشورهای عربی را از ادامه حمایت از مخالفان بشار اسد منصرف کند. به هر حال در حال حاضر کشورهای نظیر عربستان قطر و ترکیه از مخالفان اسد حمایت نظامی می کنند و این حمایت ها حکومت سوریه که هم پیمان حزب الله لبنان است را تضعیف کرده است. نصر الله نگران است که با سقوط بشار اسد موقعیت حزب الله در لبنان نیز تضعیف شود و در خطر قرار گیرد. بنابراین به نظر من پررنگ کردن خطر تجزیه کشورهای اسلامی می تواند با هدف ترساندن ترکیه و کشورهای عربی از تداوم این وضعیت باشد.

خطر تجزیه در مورد چه کشورهایی درمنطقه می تواند مطرح باشد؟

در حال حاضر فقط مسئله کردهاست که در منطقه می تواند این مسئله را مطرح کند، آنهم با توجه به تحولات سالهای اخیر در عراق و در حال حاضر سوریه. تداوم بحران سوریه و بن بستی که در این کشور شکل گرفته این مسئله را مطرح کرده که شاید راه حل توقف خشونت ها در این کشور تجزیه این کشور باشد. ولی به نظر من این مسئله را نمی توانیم به عراق تسری دهیم. درست است که در عراق اختلافات بین مقامات اقلیم کردستان ومقامات حکومت عراق بالا گرفته است ولی این به این معنی نیست که این کشور در آستانه تجزیه است. به نظر من اختلافات در این کشور سیاسی و مذهبی است و نه قومی قبیله ای. به این دلیل نباید مسئله عراق را با سوریه یکی دانست. عراق در سالهای اخیر توانسته است با به رسمیت شناختن حقوق اقلیت های قومی به خصوص کردها، احتمال تجزیه این کشور را کاهش دهد.

در روزهای گذشته نوری مالکی، نخست وزیر عراق، رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه را متهم کرده است که به دنبال تجزیه سوریه و عراق است. به نظر شما این مسئله تا چه اندازه می تواند درست باشد؟

ببینید آقای اردوغان به دلایل شرایط خاصی که در ترکیه شکل گرفت و به تبع آن وضعیت منطقه در سالهای اخیر احساس کرد که می تواند با استفاده از این فضا، به نوعی رهبری منطقه را به دست بگیرد. این رویکرد وقتی با ایده های داوود احمد اوغلو، وزیر خارجه ترکیه پیوند خورد نوعی از عثمانی گری جدید را به ذهن متبادر کرد. بدون شک تحولات بهار عربی در ابتدا به کمک ترکیه آمد ولی روی کار آمدن محمد مرسی کمی رهبری اردوغان را تحت الشعاع قرار داد. با این حال با با توجه به مشکلات داخلی مرسی و بی ثباتی این کشور، اردوغان تلاش کرده است که از بحران سوریه استفاده کند و وضعیت خود را بیش از پیش تثبیت کند. قطعا در صورت تجزیه کشورهایی مثل سوریه و عراق ترکیه بهتر می تواند ایده های نوعثمانی خود را دنبال کند ولی نباید فراموش کرد که خود ترکیه نیز با مشکل کردها مواجه است و تجزیه این دو کشور می تواند کردهای ترکیه را نیز به سمت جدایی از این کشور سوق دهد.

در روز پنجشنبه گذشته دو نفر از قانونگذاران کرد در سفری به زندانی که اوجلان در آن دوران محکومیت حبس ابد خود را می گذراند با او گفت وگو کرده اند و اعلام شده که به نتایج مثبتی دست یافته اند. این اتفاق تا چه اندازه با تحولات دیگر در منطقه می تواند هماهنگ باشد؟

بی شک این اتفاق با دیگر تحولات منطقه مرتبط است. به نظر می رسد که اردوغان تلاش می کند که تا حدی مشکلات کردهای ترکیه را به نوعی حل کند. بی شک مسئله پ ک ک و عبدالله اوجالان حجم عمده ای از انرژی اردوغان را می گیرد و حل این مسئله می تواند دست اردوغان را برای فعالیت های منطقه ای خود بازتر کند.  

بنابراین ممکن است که ترکیه بخواهد طرحی برای تجزیه کشورهای همسایه و تشکیل کردستان داشته باشد؟

به هرحال ممکن است اردوغان هر تمایلی داشته باشد ولی این به معنی وقوع این اتفاق نیست. به نظر من شکل گیری چنین وضعیتی به اجماعی جهانی و حمایت منطقه ای وابسته است که در حال حاضر چنین چیزی دیده نمی شود. به نظر من تغییرات جغرافیایی در منطقه حداقل در حاضر ممکن  نیست. حتی غرب و ناتو هم با این ایده موافق به نظر نمی رسند.

رویکرد غرب در قبال تجزیه کشورهای دیگر چیست؟ باشد؟

ببینید غرب و خصوصا آمریکا از بعد از جنگ جهانی اول و صدور اعلامیه چهارده ماده ای ویلسون از حرکات استقلال طلبانه کشورها حمایت کرده است. این مسئله به تجزیه برخی کشورها منجر شده است. این مسئله از این رو بوده که تجزیه کشورها می توانسته فضای بازی برای فعالیت های اقتصادی غرب ایجاد می کرده است. در واقع علاقه غرب به این بوده که دنیای اقتصادی در اختیار هیچ کشوری نباشد و بازارهای جدید شکل گیرد و حوزه های تجارتی آنها گسترش یابد.

تا چه اندازه اوباما می تواند با این ایده همراه باشد؟

اوباما در روزهای اینده دور دوم ریاست جمهوری خود را رسما آغاز خواهد کرد. اوباما سه مسئله جدی در روبروی خود دارد. این سه بحران عبارتند از: بحران سوریه، پرونده اتمی ایران و نزاع فلسطینی ها و اسرائیلی ها. به نظر می رسد بحران سوریه در وهله اول در دستور کار اوباما خواهد بود. رویکرد آمریکا در برابر سوریه کاهش بحران خواهد بود و نه دامن زدن به آن. هر پروژه ای برای تجزیه  کشورها می تواند به تشدید بحران در منطقه بینجامد. بنابراین به نظر نمی رسد که اوباما با طرح های تجزیه در منطقه حداقل در آینده کوتاه مدت همراهی کند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16

انتشار اولیه: دوشنبه 18 دی 1391 / باز انتشار: جمعه 22 دی 1391