انرژی؛ برگ برنده ایران در رابطه با ژاپن

دیپلماسی ایرانی: مردم ژاپن هفته گذشته به پای صندوق های رای رفتند تا اعضای جدید پارلمان این کشور را انتخاب کنند. انتخاباتی که منجر به شکست سنگین حزب حاکم یعنی حزب دموکراتیک و بازگشت سیاستمداران قدیمی حزب ال دی پی به قدرت شد. اما دلیل رویگردانی مردم از حزب دموکراتیک چه بود؟ حزب ال دی پی چه سیاست هایی را در حوزه اقتصاد و سیاست پیگیری خواهد کرد؟ وضعیت رابطه رو به کاهش ایران و ژاپن با این انتخاب به کدام سو خواهد رفت؟ دیپلماسی ایرانی این سوالات را در گفت و گو با دکتر علی ماجدی، سفیر پیشین ایران در ژاپن بررسی کرده است:

ارزیابی شما از انتخابات اخیر ژاپن چیست؟

در تاریخ معاصر ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم، به جز یک دوره هشت ماهه و یک دوره سه ساله، در تمام بقیه موارد حزب ال دی پی قدرت را در اختیار داشته است. در مورد اخیر هم که حزب ال دی پی از قدرت کنار گذاشته شد، برای مردم ژاپن نتیجه مطلوبی نداشت. از دهه نود به این سو هیچ گاه حزب ال دی پی به تنهایی اکثریت را نداشته و در بیشتر اوقات با حزب سوداکای که یک حزب مذهبی است و یا با حزب لیبرال دارای اکثریت پارلمانی شده است. اما در حال حاضر اطلاعات رسیده نشان می دهد که حزب ال دی پی ازمجموع چهارصد و نود کرسی پارلمان ژاپن، به تنهایی توانسته است سیصد کرسی را به دست آورد. یعنی مردم ژاپن بعد از یک دوره اقبال به حزب دموکراتیک، به این حزب قدیمی که چندین دوره حاکمیت را در دست داشته، رو آورده اند.

شینزو آبه، رهبر کنونی این حزب، یک دوره پیش از این نیز نخست وزیر ژاپن بوده است. بعد از کوئیزومی که یکی از نخست وزیرهایی بوده که بیش از پنج سال در قدرت بود، حزب ال دی پی با یک افت مواجه شد. به نظر می رسد شینزو آبه که توانسته است اعتماد مردم را جلب کند، بتواند ژاپن را بعد از یک دوران رکود طولانی به رشد برساند.

شما به شکست حزب دموکراتیک اشاره کردید. دلیل این شکست چه بود؟

آن ها حدود سه سال گذشته نتوانستند وضعیت ژاپن را چه از نظر سیاسی و چه از نظر اقتصادی بهبود بخشند. عملکرد آن ها نشان داد که نیروهای قدیمی و با تجربه که از سال 1985 غیر از یک دوره هشت ماهه و یک دوره سه ساله در قدرت بودند، بیشتر مورد اعتماد مردم هستند و تجربه مدیریت افراد این حزب در ژاپن چه بعد از جنگ و چه در دوران اخیر بیشتر مورد توجه مردم است. البته حزب ال دی پی دارای فراکسیون های مختلف است. یک فراکسیون در این حزب همواره در داخل ژاپن اکثریت را تا زمان کوئیزومی در دست داشته است. یعنی تمام نخست وزیر های ژاپن تا قبل از کوئیزومی، عضو این فراکسیون بوده اند. در فراکسیون دوم افرادی مانند کوئیزومی حضور داشتند. به نظر می رسد در حال حاظر هم دوباره همین فراکسیون در داخل حزب ال دی پی در حال قدرت گرفتن است. حزب دموکرات فرصت خوبی در دست داشت تا نشان دهد جانشین خوبی برای حزب ال دی پی است اما عملکرد این حزب از قرار معلوم با توجه به تعداد آرایی که به دست آورده و نیز رای نیاوردن شش وزیر این حزب، نشان می دهد که حزب دموکرات در این مدت بسیار ناموفق عمل کرده و کرسی های خود را به صورت غیر منتظره ای از دست داده است.

به نظر شما این انتخابات چه تاثیری در سیاست خارجی ژاپن خواهد داشت؟ آیا شاهد سیاست های ملی گرایانه خواهیم بود؟

قاعدتا ملی گرایی در ژاپن بسیار قوی است. در حال حاضر و در سه ساله اخیر، ژاپن جای خود را به عنوان دومین اقتصاد برتر دنیا به چین واگذار کرده است. البته پیش بینی می شد که به تدریج ژاپن جایگاه قدرت دوم اقتصادی جهان را به نفع چین از دست خواهد داد. اما از دست دادن این موقعیت مصادف شد با زمانی که دموکرات ها در ژاپن سر کار بودند. چه بسا اگر حزب ال دی پی هم سر کار بود، همین اتفاق رخ می داد. در هر صورت این تنزل جایگاه نتیجه مطلوبی برای دموکرات ها نداشت.

یکی از مهم ترین نکات سیاسی در ژاپن این است که به نظر می رسد این ها با توجه به سوابقی که بعد از جنگ داشته اند، قاعدتا ملی گرا تر هستند. صحبت هایی هم که آقای آبه کرده است به مذاق دولت چین خوش نیامده است. بنابراین ژاپن از نظر سیاست خارجی چین را اگر نه یک دشمن، یک رقیب خیلی سرسخت می داند و مانند بسیاری از کشورهای دیگری که با یکدیگر اختلافات مرزی دارند، روابط این دو همسایه همواره تنش آلود بوده است. در زمان کوئیزومی هم رفتن او به یک معبد برای احترام به قربانیان جنگ، همیشه برای چین و کشورهای شرق آسیا سخت بود. اما کوئیزومی بسیار سیاستمدارانه این کار را انجام می داد. الان به نظر می رسد که ژاپنی ها امیدوارند که آبه یک کوئیزومی دوم برای ژاپن باشد و بتواند مدت طولانی تری سکاندار قدرت باشد.

به نظر شما این انتخاب مردم ژاپن تاثیری در اقتصاد این کشور نیز خواهد داشت؟

نکته بسیار بحث برانگیز تر در مورد اقتصاد است. ژاپن در واقع به افزایش ارزش پول ین تن در داد. زمانی که من در ژاپن سفیر بودم، هیچ گاه نرخ برابری ین و دلار زیر صد نبود. این برای ژاپنی ها بسیار سنگین بود که دولت دموکرات پذیرفت ارزش ین افزایش پیدا کند. افزایش ارزش پول برای کشورهایی که جهت گیری اقتصاد آن ها صادرات است، مسئله خوبی نیست. این همان مسئله ای است که چین در مقابل آن مقاومت می کند. اما حزب دموکرات در سال های اخیر به افزایش حدود بیست تا سی درصد ارزش ین در مقابل ارزهای خارجی تن داد. این افزایش ارزش ظاهرا نشان می دهد که ین قوی تر شده ولی قوی شدن ین تا این حد مانع صادرات است. این یکی از عوامل اصلی تغییر رویکرد مردم از حزب دموکرات به حزب ال دی پی است. برداشت مردم ژاپن از این مسئله این بود که دولت و حزب حاکم فشارهای دولت امریکا را مبنی بر قوی تر شدن ین پذیرفته است و این مانعی است برای صادرات ژاپن. لذا اگر این عوامل را در کنار هم قرار دهیم می بینیم که ژاپن در حال تجربه یک وضعیت پوست اندازی است و به نظر می رسد دولت تلاش خواهد کرد که دوباره ارزش ین پایین بیاید تا از این طریق ژاپن بتواند قدرت رقابت خود را در بازارهای جهانی بازیابی کند.

ژاپن اخیرا همراهی بیشتری را با تحریم های یک جانبه امریکا علیه ایران انجام داده است. میزان خرید نفت این کشور از ایران به کمترین میزان در سال های اخیر رسیده است. آیا قدرت گرفتن حزب ال دی پی، در رفتار ژاپن با ایران تغییری ایجاد خواهد کرد؟

به نظر نمی رسد تحول اساسی در این زمینه رخ دهد. ژاپن یک کشور اقتصادی است و قدرت سیاسی این کشور به دلیل محدودیت هایی که دارد چندان قابل توجه نیست. البته در آن زمان که بنده سفیر بودم، خود ژاپنی ها مدعی بودند که در مقابل ایران و میانمار سیاست مستقلی داشته اند. پروژه آزادگان هم در همان زمان امضا شد. با این حال در دوره سه ساله اخیر شاهد کاهش روابط با ژاپن بوده ایم. حداقل انتظار این است که در دولت جدید با توجه به شناختی که سردمداران حزب ال دی پی از ایران دارند، شاهد عملکرد پخته تری از سوی ژاپنی ها باشیم. البته نمی توان انتظار داشت که آن ها در سیاست های خود به کلی تجدید نظر کنند چون همواره نوعی تحفظ جهانی را رعایت می کنند. اما نسبت به حزب دموکرات بهتر عمل می کنند. احتمالا دولت جدید شتاب کاهش روابط با ایران را کند تر خواهد کرد و روابط را پایین تر از سطح کنونی نخواهد برد. آن ها زبان دولت امریکا را بهتر بلدند و بهتر می فهمند. نمی توان انتظار داشت که رفتار دولت ژاپن با رفتن این حزب و آمدن آن یکی به کلی دگرگون شود اما می توان انتظار داشت که بالنسبه بهتر شود. به شرط آن که ایران نیز همواره در سیاست خارجی خود این نکته را در نظر داشته باشد که ژاپنی ها در مورد امریکا تحفظ دارند و نمی توانند سیاست های کاملا متضادی با امریکا در پیش بگیرند. نهایتا می توانند برخی اقدامات خود را توجیه کنند و روابط خود را با ایران به ویژه در بحث انرژی حفظ کنند. انرژی برای ژاپن بسیار مهم است و اگر ما بتوانیم سیاست انرژی خود را با ژاپن احیا کنیم، یک برگ برنده در دست خواهیم داشت./12

انتشار اولیه: شنبه 9 دی 1391 / بازانتشار: سه شنبه 12 دی 1391