الزامات موضع‌گیری رسمی در سیاست خارجی

داوود هرمیداس باوند*

آرمان: معمولا پاسخی که در قبال ورود ابزارهای نظامی به کشور وجود دارد، این است که به عنوان مثال اشتباها از مرز خارج شده یا قصد این نبوده است و جواب هایی از این دست که از کشور متجاوز شنیده می شود و به نظر نمی رسد برای اینگونه نقض حریم ها لازم باشد کشورها وارد درگیری و بحران شدیدتری شوند؛ معمولا کشورها هم از راه های نظامی و ایجاد جنگ های بزرگ برای اینگونه موارد استفاده نمی کنند و عمدتا در اینگونه مسائل، راه های دیپلماتیک مورد استفاده قرار می گیرد که البته این شکایت ها هم بارها انجام شده و ایران هم راه حل مناسبی در پیش گرفته است یعنی به جای افزایش تنش در منطقه، از راه های رسمی اقدام و ورود پهپادها به کشور را بررسی می کند. به صورت عرف رسمی، در صورت بروز اینگونه مشکلات، نامه های اعتراض آمیز به کشور مقصد ارسال می شود یا از طریق دبیرخانه سازمان ملل شکایت انجام می گیرد. در مورد دو کشور ایران و آمریکا، از طریق کشور حافظ منافع که در ایران، سوئیس (و در آمریکا، پاکستان) است، یادداشت اعتراض آمیز ارسال می شود. از طرفی اعتراضی هم نسبت به خط مقطع ایران وجود دارد که برخی معتقدند خط مقطع مرزی با گشاده دستی برای ایران در نظر گرفته شده و از 12 مایل بیشتر است. کشورهای متجاوز معمولا استناد می کنند که خارج از محدوده دریای سرزمینی اقدام کرده اند. در مورد وسایلی چون ناو، هواپیما و... تکلیف مشخص است اما درخصوص تجهیزات مانند پهپاد به نظر می رسد بهترین کار البته در جای خود شکار کردن و استفاده از سیستم فنی آن باشد که این اقدام همین راهکاری است که ایران هم در پیش گرفته است که به نظر می رسد اقدامی که ایران در پیش گرفته راه مناسبی باشد. به طور کلی ایران بین دو کانون بزرگ استراتژیک انرژی یعنی خلیج فارس و دریای خزر قرار گرفته و قدرت های هژمون تلاش می کنند به این منطقه سلطه داشته باشند یا اطلاعات آن را به دست آورند. تنش هایی همچون حضور ناوگان آمریکا در خلیج فارس، فضای پرتنش افغانستان و پاکستان، اوضاع عراق، کویت، بحرین، سوریه و... باعث می شود آمریکا و قدرت های دیگر از تنش موجود در منطقه حداکثر استفاده را ببرند. به عبارت دیگر تنش های منطقه باعث احتمال بروز چنین رویدادهای می شود. چراکه فضا، فضای پرتنشی است و با یک جرقه احتمال انفجار وجود دارد بنابراین لازم است در این فضا با سیاست و دقت و احتیاط برخورد کرد و از واکنش های فوری و احساسی و آنی اجتناب کرد چراکه تنش بیشتر یقینا به ضرر ما خواهد بود. بنابراین برخوردها باید به نحوی انجام شود که حتی الامکان از تنش ها بکاهد. یکی از مشکلات در این مسائل، نوع برخوردهای غیر کارشناسی است. به عبارت دیگر هرگونه اظهارنظر غیر کارشناسی از افراد که متخصص این امر نیستند باعث هزینه های بیشتر خواهد شد کما اینکه شاهد هستیم برخی افراد در مورد رابطه یا گفت وگو با آمریکا اظهاراتی می کنند که مفید فایده نیست و مهم تر اینکه اظهارنظر آنها اساسا در حیطه تخصص یا اختیار آنها نیست و گمان می کنند در هر موقعیتی هر نظری را می توان مطرح کرد به عبارتی بزرگ ترین ایراد در این حوزه، آن است که پیش از آنکه مقام های رسمی و مراجع قانونی درباره مسئله ای اظهارنظر کنند، صحبت هایی از جانب افراد غیررسمی می شود. در دنیای امروز هرگونه اقدام توسط مرجع تخصصی انجام می شود و در مورد اینگونه مسائل معمولا وظیفه وزارت امورخارجه است که موضع گیری کند. به عبارت دیگر با توجه به تقسیم کار و تخصصی شدن امور؛ این وظیفه دولت هاست که به طور مستقیم یا غیرمستقیم موضع گیری کنند. یعنی لازم است که در مورد منطقه مطالعات استراتژیک انجام شود و بررسی های لازم صورت گیرد و سپس اظهارنظر رسمی انجام شود.

* کارشناس مسائل بین الملل