چشم مسکو به بازار روبه رشد بغداد

ديپلماسي ايراني : بحث را با نیم نگاهی تاریخی به رابطه دوجانبه عراق و روسیه آغاز می کنیم.  در دوران اتحاد جماهیر شوری سابق و پس از آن از سال ۱۹۹۱ روسیه در مجموع قطع نظر از چند سال، روابط استراتژیک و پایداری با کشور عراق داشته و در شرایط کنونی نيز با عراق نوین دارد. مهم‌ترین اهداف استراتژیک روسیه در عراق کنونی را باید مسائلی همانند:

1.  چشم داشت روسیه از سفره نوسازی عراق دانست كه برخی از معاهدات مربوط به تسلیحات نیز بعد دیگر این روابط است.
2. مساله مهم دیگر دراين روابط برخی از همکاری‌هایی بود که روسیه در دوران صدام با صدام حسین  و برخی از یارانش داشت. این همکاری ها مبنی بر تلاش روسيه بود تا کشور خود را محلی برای فرار احتمالی مسئولین وقت عراقی قرار دهد، که چنین فضایی موجب ناخشنودی مسئولین عراق نوین شد.
3. پس از آن نیز همکاری‌های پشت پرده‌ای در زمینه کم و کیف خروج احتمالی سازمان مجاهدین خلق موسوم به منافقین و استقرار آنها در کشورهایی همانند آذربایجان بود که اين كشور به نوعی در طول سال‌های گذشته جزو همپالگی‌های روسیه بود كه اخیرا جابجایی نقشی میان آذربایجان و ارمنستان صورت گرفته است.

 این مسائل مهم‌ترین موضوعات دوجانبه ميان دو كشور عراق و روسيه است.

درباره این قرارداد تسلیحاتی که اخیرا صحبت از لغو آن شد نیز به نظر می‌رسد این قرارداد منقعد شده و تردیدی در اینکه لغو و یا فسخ شود، وجود ندارد و اگر هم موضوعی هم مطرح شده، متقن نیست. حتی اگر چنین خبری هم اعلام شده باید از نظر تحلیلی اذعان داشت که روابط روسیه و عراق نوین به اندازه‌ای پایدار است که این قراردادها عملیاتی و اجرایی مي‌شود. همچنین باید اضافه کرد ضمن آنکه چنین قراردادی برای روس‌ها منافع بسیار بالایی خواهد داشت، عراقی‌ها نیز ضمن تامین توسعه روابط دوجانبه، نیازهای خود را در زمینه مسلط شدن به برخی از جنگ افزارهای نوین تامین مي‌کنند.

بنابراین در یک ملاحظه کلی باید گفت که به نظر می‌رسد سوء تفاهماتی در این زمینه صورت گرفته و به شکل کوتاه مدت و مقطعی است که به زودی حل و فصل خواهد شد و جای نگرانی وجود ندارد که مناسبات دو جانبه دستخوش تغییرات خاصی شود.

نقش امریکا در روابط عراق و روسیه

روابط دو جانبه میان امریکا و عراق به تعبیر کلی قابل مقایسه با روابط روسیه و عراق نیست، به بیان دیگر وزن مسائلی که در بستر روابط دوجانبه امریکا و عراق هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح روابط دوجانبه وجود دارد، به هیچ وجه قابل مقایسه با روسیه نیست. در سطح روابط امریکا و عراق مسائلی همانند:

1.     گروه‌های معارض ایرانی و ترکی مستقر در عراق

2.     دسترسی شرکت‌های بزرگ چندملیتی امریکایی به منابع سوخت‌های فسیلی و برخی از انرژی‌های نوظهور در عراق

3.     نقش بسیار اساسی و استرتژیک عراق به مثابه غرب خاورمیانه در پازل خاورمیانه بزرگ که قرار بود عراق چنين نقشي را ایفا کند، اما تنها بخشي از آن عملياتي شد

4.     همجواری قابل اعتنای عراق با ایران و اهمیتی که برای امریکا دارد، از این جهت که ايالات متحده تلاش می‌کند تا دولت‌های حاکمیت فعلی عراق را نزديك به دوستان و يا به تعبيري به خود نزديك‌تر كند

5.     با توجه به اينكه بيشتر جمعيت عراق را  اعراب تشكيل مي‌دهد،‌امريكا نفوذ و روابط تنگاتنگي با اعراب در سطح منطقه خاورميانه دارد. همچنين مسائل ديگري تحت عنوان استراتژي اسلام‌هراسي و به تعبير مشخص‌تر ايران‌هراسي كه امريكا و غرب در اين راستا دنبال مي‌كنند.

بنابراين چنين مسائلي را بيشتر مي‌توان ترجماني در راستاي مناسبات عراق و امريكا جستجو كرد تا روسيه. اما در پاسخ به این سوال  كه در روابط دو جانبه عراق با روسيه، امريكا چه نقشي ايفا مي‌كند، بايد گفت كه امريكا تلاش خواهد كرد كه وزن مناسبات دو جانبه عراق و روسيه در حوزه‌هاي مختلف تقليل پيدا كند. به معناي ديگر هم از جنبه سياسي و همچنين از نظر امنيتي و نظامي تلاش مي‌كند كه همكاري‌ها گسترده‌اي به وجود نيايد. اما بايد به اين نكته بازهم اشاره كرد كه روابط عراق و روسيه،‌ روابط استرتژيك و مهمي است كه چرايي آن به اهميت عراق براي امريكايي‌ها بازمي‌گردد. بدين معنا كه به همان دلايلي كه عراق براي امريكا از اهميت ويژه‌اي برخوردار است،‌براي روسيه نيز اهميت فزاينده‌اي دارد./14