آیا مشکل کابل، روابط تهران - واشنگتن است؟

دیپلماسی ایرانی: محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور کشورمان که برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک به سر می برد روز گذشته در مصاحبه با یک روزنامه آمریکایی در خصوص افغانستان اعلام کرد که «پس از انتخابات آمریکا، ایران آمادگی برگزاری گفت و گوهای مستقیم با آمریکا در مورد چگونگی پابرجا کردن وضعیت در افغانستان را دارد.» به نظر می رسد که در مورد این مسئله باید کمی تامل کرد و دید که اشاره به مذاکرات ایران و آمریکا در مورد چگونگی وضعیت در افغانستان با چه منظوری صورت گرفته است. آیا این مذاکرات برای کاهش مشکلات مردم افغانستان است؟ آیا مشکلات کنونی افغانستان به اختلافات ایران و آمریکا مربوط می شود؟ آیا مذاکرات ایران و آمریکا می تواند مشکلات افغانستان را حل کند؟

به نظر می رسد در حال حاضر افغانستان با دو مشکل عمده دست به گریبان است. اولین مشکل این است که جامعه بین المللی به تعهدات خود در حوزه امنیت و توسعه افغانستان عمل نکرده است؛ یعنی وعده هایی که در طول ده سال گذشته برای کمک به افغانستان داده اند عملی نشده است. به موازات این مشکل، ناکارآمدی دولت مسئله دیگری است که در افغانستان وجود دارد. همانطور که نماینده سیاسی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در افغانستان گفته است ناکارآمدی حاکمیت بزرگترین چالش افغانستان است. این دو مشکل مشکلات اصلی افغانستان محسوب می شوند. بر این اساس به نظر می رسد این که دو کشور ایران و آمریکا با هم در مورد افغانستان گفتگو کنند لزوما بر وضعیت افغانستان تاثیر مستقیمی نخواهد داشت؛ چرا که مشکلات در جای دیگری است.

 مسئله ای که به تشدید مشکلات افغانستان دامن زده است این است که در طول سالهای اخیر جامعه بین الملل و کشورهای فرامنطقه ای تمایلی به استفاده از ظرفیت های کشورهای منطقه نداشته اند. فعال شدن ظرفیت های منطقه ای به اراده جامعه بین المللی وابسته است.

از سوی دیگر وضعیت سیاسی افغانستان نیز مشکلات این کشور را تشدید کرده است. برخی معتقدند که سنگ بنای وضع موجود افغانستان به شدتی که امروز به حالت بحرانی رسیده است انتخابات پیشین ریاست جمهوری و حل نشدن مشکلات مربوط به این انتخابات است. به نحوی که چندی پیش محمد قسیم فهیم، معاون اول رئیس جمهور افغانستان در مراسم یازدهمین سالگرد شهادت احمد شاه مسعود، گفت که به شدت نگران آینده امنیت افغانستان است. همچنین در روزهای گذشته حدود بیست حزب و ائتلاف سیاسی افغانستان در یک همایش مشترک در مورد برگزاری انتخابات آینده ریاست جمهوری اظهار نگرانی کردند. این گروهها روز یکشنبه، از حکومت انتقاد کردند که تا حال حتی گامهای کوچکی هم برای برگزاری انتخابات برنداشته است.

 بنابراین بعضی معتقدند چرایی وضع موجود در افغانستان را باید در مسائل داخلی این کشور و عدم شفافیت انتخابات دور دوم ریاست جمهوری کرزی جستجو کرد. به هر حال انتخابات گذشته به نحوی نبود که بتواند اوضاع افغانستان را بهبود ببخشد و در همان زمان کارشناساان معتقد بودند که نتیجه انتخابات نه تنها به بهبود اوضاع شرایط افغانستان کمک نخواهد کرد بلکه شرایط را پیچیده تر خواهد کرد. بنابراین بسیاری از کارشناسان معتقدند که انتخابات غیر شفاف ریاست جمهوری و تکمیل نشدن پروسه آن وضعیت کنونی را رقم زده است. انتخاباتی که در بهترین وضعیت به مرحله دوم کشیده شده بود؛ انتخاباتی که رقیب اصلی آقای کرزی به روند آن معترض بود و حاضر نشد به آن شکل ادامه دهد و خود را کنار کشید؛ انتخاباتی که نماینده دبیرکل در افغانستان روند آن اعتراض کرد و از کار خود استعفا داد.

در همان زمان و در حالی که بحث هایی در مورد انتخابات ریاست جمهوری وجود داشت تبریک آقای احمدی نژاد به کرزی صورت گرفت. در حالی که بسیاری معتقد بودند که این کار نباید به آن سرعت صورت می گرفت.

همانطور که آن تبریک در آن زمان منطبق با واقعیت های موجود در صحنه نبود و با نظرات کارشناسی هماهنگ نبود، به نظر می رسد که پیشنهاد گفتگوی ایران و آمریکا بر سر افغانستان نیز از همین وضعیت برخوردار است. به هر حال باید پذیرفت امروز در افغانستان حاکمیتی مستقر است و اظهاراتی از این دست فقط می تواند به گسترش سوء تفاهم ها و بدبینی بیشتر مقامات افغانستان نسبت به رویکرد ایران در افغانستان بینجامد. / 16