موفقیت دیپلماسی بین ایران و آمریکا ممکن است

دیپلماسی ایرانی: در حالی که سه روز به مذاکرات هسته ای ژنو باقی مانده است، رایان کروکر، دیپلمات برجسته و باسابقه آمریکایی که تجربه بارها مذاکره با مقامات ایرانی را دارد، در یادداشتی برای نیویورک تایمز، از امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات با ایران سخن گفته است. این دیپلمات 64 ساله آمریکایی که به عنوان سفیر در شماری از کشورهای منطقه از جمله عراق و افغانستان فعالیت داشته، می گوید در سال 2001، مذاکره با ایرانیان بر سر افغانستان، موفق شد و اگر اوباما از تجربه های این مذاکرات درس بگیرد، می تواند در مذاکرات جاری نیز موفق شود.آنچه در زیر می خوانید، متن این یادداشت است:

ماه گذشته، زمانی که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا و حسن روحانی، رئیس جمهور ایران برای نخستین بار با یکدیگر مکالمه تلفنی انجام دادند، سطح انتظارها از روابط دوجانبه بالا رفت. آنهایی که به راه حل دیپلماتیک برای بن بست هسته ای امیدوار بودند، از اینکه یک معامله بزرگ در پیش از به هیجان آمدند. در همین حال، برخی متحدان آمریکا مانند اسرائیل و عربستان سعودی، بدبینی و تردید عمیق خود را نسبت به پتانسیل از سرگیری روابط آمریکاب با ایرن اعلام کردند.

هرچند ناظران بین المللی امیدوار بودند که در ملاقات مقامات تهران و واشینگتن، یک توافق نسبی رقم بخورد، اما این اتفاق نیفتاد و نمایندگان ایران و آمریکا در حاشیه اجلاس ژنو بدون اینکه توافقی را امضاء کنند با یکدیگر دیدار کردند. برای اواخر هفته جاری نیز یک نشست هسته ای دیگر در ژنو برنامه ریزی شده است.

پنجره دستیابی به راه حل دیپلماتیک برای مجادله هسته ای ایران برای همیشه باز نیست. هم اوباما و هم روحانی با فشار داخلی مواجه اند- از سوی اعضای بدبین کنگره در واشینگتن و محافظه کاران تندرو در تهران .

به رغم سه دهه روابط خصمانه، شاید اغلب آمریکایی ها از این نکته آگاه نباشند که مذاکرات در گذشته با ایران موفق بوده و می تواند بار دیگر نیر موفق شود.

بلافاصله پس از حادثه تروریستی 11 سپتامبر- زمانی که من در وزارت خارجه حضور داشتم- من با دیپلمات های ایرانی در مورد گام های آتی در افغانستان مذاکره کردم. در آن زمان ما دشمسن مشترکی به نام القاعده و طالبان داشتیم و دو دولت می خواستند شانس خود را در همکاری با یکدیگر امتحان کنند .

ایرانیان رویکرد سازنده، پراگماتیک و متمرکزی در این مورد داشتند و یک نقشه ارزشمند در اختیار ما قرار دادند که نشان می داد طالبان دستور اقدام علیه آمریکا را پیش از آغاز عملیات نظامی ایالات متحده صادر کرده است.  

آنها همچنین از حامیان اقدام در افغانستان بودند. ما در ماه های پایانی سال 2001 ، در مکان های مختلفی با یکدیگر دیدار کردیم و یک توافقنامه ایرانی – آمریکایی در کنفرانس بن که با دستور کار افغانستان برگزار شده بود، بین ما شکل گرفت.

زمانی که برای بازگشایی سفارت آمریکا در افغانستان به کابل رفتم، به گفت و گو با ایرانیان ادامه دادم. ما توافقنامه های متعددی در زمینه های امنیتی و بازسازی عراق امضاء کردیم همینطور پیش می رفتیم تا اینکه جورج بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا نطق مشهور خود را در مورد محور شرارت در اوایل سال 2002 ، ایراد کرد. حکومت ایران با وجود همکاری با آمریکا در حل مساله افغانستان، در این فهرست قرار گرفته بود، و ایالات متحده نشان داد به طور عمیقی با ایران دشمنی دارد.

همکاری های واقعی ایران و آمریکا پس از این سخنرانی بوش، متوقف شود. در آن زمان ما و ایرانیان در حال مذاکره برای انتقال گلبدین حکمتیار، از بازداشت خانگی در ایران به افغانستان بودیم. اما با توجه به اقدام بوش، ایرانیان به جای انتقال محرمانه وی به افغانستان، حملاتی علیه این ائتلاف انجام دادند.

من یک دور مذاکره دیگر نیز با ایرانیان داشتم. سال 2007، زمانی که سفیر آمریکا در عراق بودم با دیپلمات های ایرانی پای میز مذاکره نشستم تا آنها را به قطع حمایت ها از گروه هایی مانند ارتش مهدی، تحت رهبری مقتدی صدر، متقاعد کنم.اما بر خلاف مذاکرات افغانستان، این گفت و گو ها که با پوشش وسیع رسانه ها همراه بود، راه به جایی نبرد. بی نتیجه ماندن این مذاکرات؛ نوری المالکی، نخست وزیر عراق را مجاب کرد که تنها گزینه برای مقابله با گروه های شبه نظامی، استفاه از زور است. او در آوریل 2008، حملاتی را علیه گروه های شبه نظامی نجام داد و از بغداد تا بصره به جنگ با آنها رفت.  

تجربه افغانستان نشان می دهد که روند دیپلماتیک بین آمریکا و ایران ، ممکن است. البته این روند تضمین شده نیست اما یک راه حل دیپلماتیک همواره بهتر از جایگزین های دیگر است.

حکومت جمهوری اسلامی ایران، به طور روشن دشمن آمریکا به شمار می رود اما در عین حال یک بازیگر مهم در محسوب می شود. و مانند تمامی حکومت ها می تواند زمانی که پای منافع اش در میان باشد، پراگماتیک و منعطف باشد.در صورتی که دولت اوباما از چهار درس مذاکرات سال 2001، با ایران استفاده کند، می تواند بار دیگر یک موفقیت را در مذاکره با ایران به ثبت برساند .

نخست، مذاکره کنندگان آمریکایی باید درک کنند که پیشرفت جدی مذاکرات تنها با گفت و گوی مستقیم بین ایران و آمریکا حاصل می شود. مداخله اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان باید ادامه داشته باشد، اما توافق نهایی آن چیزی است که بین ایران و آمریکا پدید می آید.

دوم، محتوای مذاکرات باید محرمانه بماند. افشای جزئیات می تواند برای گروه های مخالف مذاکره، تصوراتی را ایجاد کند و انعطاف در مذاکرات را محدود کند .

سوم، آمریکایی ها باید برای مذاکره در خصوص موضوعاتی فراتر از پرونده هسته ای آمادگی داشته باشند. پیشرفت در یک زمینه می تواند اعتماد ایجاد کند و روند امور در زمینه های دیگر را تسهیل کند. من ماه گذشته این موضوع را به مقامات ایرانی نیز یادآوری کردم. من در جریان ملاقات با مقامات ایرانی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک در این زمینه صحبت کردم و از امکان گفت و گو در مورد مسائلی نظیر افغانستان و سوریه سخن گفتم و آنها نیز رویکرد مثبتی داشتند.

در نهایت، آمریکا باید به طور صریح اعلام کند به دنبال تغییر رژیم در ایران نیست. نگرانی ایرانیان در این زمینه نامحدود و قابل درک است. در سال 1953، سرویس های جاسوسی آمریکا و انگلیس به کودتا علیه دولت محمد مصدق کمک کردند. این تصویری است که کمتر آمریکایی ها آن را به یاد دارند؛ اما ایرانیان به خوبی آن را به یاد می آوردند و آن را فراموش نخواهند کرد.

شکل توافق با ایران هم اکنون روشن است. ایران می خواهد تحریم ها لغو شوند و به ایزوله بین المللی پایان داده شود. جامعه بین المللی نیز از ایران می خواهد ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای خود را به اثبات برساند. آن دسته از مقامات ایرانی که من در نیویورک با آنها ملاقات کردم، بر این باورند که سلاح هسته ای سطح امنیت کشورشان را کاهش می دهد، چرا که احتمالا یک چرخه هسته ای در بین همسایگان عرب جمهوری اسلامی به راه می اندازد. آنها تاکید داشتند که ایران امنیت و ثبات در منطقه می خواهد؛ نه چرخه هسته ای.

این مذاکرات ترغیب کننده ای خواهد بود، اما ایرانیان باید گام اول را برداند. جای تردیدی وجود ندارد که با تلاش تهران در زمینه به اثبات رساند ماهیت صلح آمیز فعالیت های هسته ای اش، باید تعدیلی در تحریم های آمریکا ایجاد شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: دوشنبه 13 آبان 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 15 آبان 1392