مانورهای ماهرانه یک رئیس جمهور

حجت الله جودکی*

شرق: با آغاز دور جدیدی از توهین عناصر تندرو غربی در پی انتشار فیلم بی گناهی مسلمانان، مصر و لیبی نخستین کشورهایی بودند که واکنش نشان دادند. حضور عناصر تندرو سلفی که القاعده از میان ایشان یارگیری می کند، در دو کشور مصر و لیبی و تبلیغات ایشان روی این موضوع، باعث شد تا این دو کشور پیش از سایر نقاط واکنش نشان دهند. حتی مرسی شخصا دعوت به تظاهرات مسالمت آمیز علیه توهین کنندگان کرد. طبیعی بود که رادیکال شدن مصری ها علیه غرب بر موضوع روابط ایشان تاثیر خواهد گذاشت. واقعیت این است که اخوان المسلمین در مصر نگرش تندروانه ضد غربی ندارند و عقل گرایی ایشان فاصله میان آنها و سلفی ها را افزایش می دهد. حتی در مساله سوریه هم این مرز بندی به خوبی واضح است. اخوان سوریه بسیار تندرو و فرقه گراست. در حالی که اخوان مصر چنین نیستند. همین چند روز پیش بود که رهبر اخوان سوریه با خشم اعلام کرد که پشت هلال شیعی را خرد خواهیم کرد. در حالی که اخوان مصر وارد این گونه فرقه گرایی ها نشده اند. در مورد سوریه هم مرسی اعلام کرده که با نظام بشار اسد به دلیل از دست دادن مشروعیتش مخالف است. بنابراین مرسی خواستار حل مساله سوریه و عدم دخالت نیروهای خارجی در این کشور و همچنین تبدیل شدن سوریه به پایگاه القاعده می باشد و مایل است که کشورهای چهارگانه ایران، مصر، ترکیه و عربستان به عنوان کشورهای مقتدر اسلامی نزدیک به سوریه راه حل مناسبی برای این بحران پیدا کنند.
به لحاظ تئوریک احتمالا مرسی نگرش مثبتی به غرب ندارد، اما او عملگرا و واقع بین است و می داند که چگونه با غرب رفتار کند تا ضمن بهره مندی از مزایای رابطه با غرب، ضرری متوجه کشورش نشود. آرمان گرایی اسلامی در نظر ایشان به مثابه سیاست چشم انداز است که فقط با برنامه و تدبیر عاقلانه میسر می شود. وی سکاندار کشور بحران زده مصر است که مشکلات اقتصادی و اجتماعی آن مجال ورود به آرمان گرایی دور از عقل را به کسی نمی دهد. مرسی در مورد قرارداد کمپ دیوید نیز اعلام کرده که مخالف الغای آن است، اما از تعدیل آن استقبال می کند. بنابراین حاضر نیست با سخنان تند، کشورهای همسایه اطراف مصر را به دشمنان لجوج آن تبدیل کند. در معادله اسلام و غرب، مرسی بر این باور است که نباید پای غربی ها را به منطقه باز کرد و نباید اجازه داد آنان به بهانه دفاع از دموکراسی و حقوق مردم در کشورهای اسلامی دست به اقدام بزنند. به نظر می رسد با چنین رویکردی مصر مجال خواهد یافت تا مشکلاتش را با آرامی و با کمترین هزینه حل کند. داشتن پشتوانه تشکیلاتی و مشاوران فهیم و استفاده از عقول دیگران و به بازی گرفتن رقبا باعث شده تا مسیر سیاسی مصر برای او بسیار هموار شود. قطعا اعتبار وی و کشور مصر هم در عرصه منطقه ای و بین المللی تقویت شده و خواهد توانست قدرت مانور وسیع تری به دست آورد. لازمه چنین اقدامی اعتدال در سخن و عمل است. البته سیر نسبتا آزادانه رسانه ها در مصر باعث شده که وی متکلم وحده نباشد. به ویژه که رسانه ها در مصر منحصر به مطبوعات نیستند و عرصه رادیو، تلویزیون و اینترنت را هم شامل می شود و طبیعی است که بخش قابل توجهی از این فضای رسانه ای در اختیار رقبای او است.
*پژوهشگر تاریخ و کارشناس مسایل خاورمیانه