اهمیت توجه به نقش ایران در 3 سال آینده

دیپلماسی ایرانی: چشم انداز برگزاری شانزدهمین اجلاس سران جنبش غیر متعهد ها در تهران که اوایل شهریور ماه بر گزاری می شود، یک کودتای دیپلماتیک برای ایران است چرا که شماری از مشارکت کنندگان سران کشور های عضو هستند. در این اجلاس ریاست دوره ای جنبش عدم تعهد برای 3 سال از مصر به ایران واگذار می شود.

این اجلاس احتمالا به افزایش توانایی ایران برای تقویت اتحاد بین المللی منجر شده و بیش از هر چیز دیگر نمادی برای دفاع از حقوق هسته ای ایران است. حق غنی سازی اورانیوم برای اهداف صلح آمیز که در نشست های پیشین غیر متعهد ها و همچنین نمایندگان جنبش غیر متعهد ها در آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد حمایت قرار گرفته بود.

در واقع حمایت جنبش غیر متعهد ها از برنامه های هسته ای صلح آمیز ایران برای دیپلماسی هسته ای جمهوری اسلامی ضروری است و در ماه های آینده نیز اهمیت آن دوچندان خواهد شد، چرا که اعضای دایم شورای امنیت و آلمان به مرحله حساس ایجاد توافق هسته ای با ایران یا صرفنظر از آن وارد می شوند. مرحله ای که پس از مذاکرات هسته ای در استانبول، بغداد و مسکو پیش روی آنها خواهد بود. در مقابل این روند موجب می شود که آمریکا و متحدان غربی اش راه دشوارتری برای ترغیب تهران به تعلیق کامل برنامه های غنی سازی پیش رو داشته باشند.

همانگونه که انتظار می رفت، آمریکا و شماری از کشور های غربی واکنش منفی به اجلاس تهران داشتند و ادعای پایبند نبودن جمهوری اسلامی به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل را مطرح کردند. اما دلایل متعددی وجود دارد که نشان می دهد چرا رویکرد مثبت تر غرب می تواند به کاهش اختلافات سیاسی و ناشی از خصومت کمک کند. اختلافاتی که بر انشعاب های مثبت برای ثبات منطقه ای و حتی حل بحران هسته ای سایه افکنده اند.

نخست اینکه  هم اجلاس و هم ریاست جنبش غیر متعهد ها نقش بزرگتر و بی نظیری را برای ایران به عنوان یک بازیگر بین المللی ایجاد می کند. ایران از این پس برای مدت 3 سال ریاست دوره ای جنبش غیر متعهد ها را بر عهده خواهد داشت. در بخش سیاست خارجی ایران این امر به معرفی یک ساز و کار خاص در جهت انعکاس اهداف رفیع جنبش غیر متعهد ها و هماهنگی بیشتر ایران و حرکت های سیاسی جنبش غیر متعهد ها در آژانس بین المللی انرژی اتمی و کنفرانس بازنگری پیمان منع اشاعه هسته ای بستگی دارد.

دوم اینکه  در سایه شعار اجلاس مبنتی بر صلح پایدار، تهران احتمالا از این وجه جنبش غیر متعهد ها برای بر عهده گرفتن نقش بزرگتری در مدیریت بحران های منطقه ای استفاده خواهد کرد. این نقش به طور حتم سوریه را نیز شامل می شود همانگونه که تهران اخیرا میزبان نشست مشورتی وزیران خارجه با محور حل بحران سوریه بود. این در حالی است که زمان برای ایفای نقش گسترده تر جنبش غیر متعهد ها در مسائل مختلف فرا رسیده و ایران نیز تلاش های زیادی را در این جهت به عمل آورده است. به عنوان مثالی که نشان دهنده نقش این جنبش در بحران های منطقه ای است می توان به اعلام آمادگی پاکستان و هند برای گفت و گو در خصوص روابط خود در حاشیه اجلاس غیر متعهد ها در تهران اشاره کرد.

سوم اینکه ایران کاملا آگاه است که نقش جدیدش جدیدش در جنبش غیر متعهد ها به این معنی نیست که از این اعتماد به نفع بحران هسته ای اش استفاده کند، چرا که هر گام اشتباه در این زمینه می تواند به روابط حساس تهران با جنبش غیر متعهد ها آسیب وارد کند. هرچند که نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها بر ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی تاکید کرده و به اعضای جنبش غیر متعهد ها در این زمینه اطمینان داده است. در مجموع  هم اجلاس غیر متعهد ها و هم ریاست ایران بر این جنبش برای بازه زمانی 3 ساله ، جمهوری اسلامی را در موقعیتی قرار می دهد که باید هویت خود در  مقابله با اشاعه تسلیحاتی را به نمایش بگذارد. از سوی دیگر ایران خواهد توانست از این طریق فشار بر برنامه های هسته ای اسرائیل را افزایش دهد چرا که جنبش متعهد ها از پیشنهاد سازمان ملل برای ایجاد خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای استقبال کرده است.

چهارم اینکه بر خلاف آنچه تصور می شود، دستاوردهای ایران در جنبش غیر متعهد ها به معنی قرار گرفتن در موضع ضعف در مقوله هسته ای نیست. به همین دلیل آمریکا و متحدان غربی اش باید از تصورات غیر واقع بینانه خود در مورد غنی سازی صفر در ایران دست کشیده و رویکرد منعطف تر و واقع بینانه تری را اتخاذ کنند که بتواند به خروج از بن بست هسته ای ایران کمک کند. این رویکرد می تواند شامل موافقت با طرح تبادل سوخت شامل اورانیوم 20 درصد غنی شده باشد.

در نتیجه مفاهیم متعددی که از اجلاس غیر متعهد ها در تهران و ریاست 3 ساله ایران بر این جنبش استنباط می شود، شامل ثبات منطقه ای، مدیریت بحران و نقش بزرگتر ایران به عنوان یک بازیگر منطقه ای باید در محاسبه های غرب برای رویکردی دقیق تر و محتاطانه تر در قبال ایران لحاظ شود و آنها تنها بر دیپلماسی اجباری متمرکز نباشند.

نویسندگان: عباس ملکی – کاوه افراسیابی

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10