نشست تهران؛ در ترازوی واقعیت

داوود هرمیداس باوند*

شرق: «نشست مشورتی تهران پیرامون سوریه» شاید، با توجه به تحولات چند ماهه سوریه، اقدامی دیرهنگام، به نظر رسد؛ اما همچون هر مذاکره و نشست دیگری، می تواند روزنه های امید برای حل بحران سوریه را باز نگه دارد. مروری بر اسامی شرکت کنندگان، «کمیت» قابل توجه آنان را چشمگیر می کند. در این میان حضور عمان به نمایندگی از شورای همکاری خلیج فارس مغتنم بود و نیز مشارکت کشور هایی همچون الجزایر، اردن، سودان و تونس بازتاب دهنده پیگیری و تلاش «اتحادیه عرب» برای ایفای نقش در حل منازعه سوریه. از زاویه «کیفیت»؛ جای خالی چند کشور تاثیرگذار بر تحولات کنونی سوریه، احساس می شود.
اگر عربستان، قطر و ترکیه هم در نشست حضور داشتند، تصمیمات و بیانیه این هم اندیشی، برد اجرایی بیشتری پیدا می کرد. حتی شرکت مصر با تمام مشکلاتی که خود پس از انقلاب تجربه می کند، می توانست موثر باشد. زیرا دولت «مرسی»، می تواند تجربه متفاوت کشورش از ایجاد تغییر و گشودن مسیر گفت وگو را به طرفین منازعه سوریه منتقل کند.
شرکت کنندگان نشست تهران در بیانیه خود پیشنهادهایی ارایه داده اند که اجرایی شدن آن ساده به نظر نمی رسد؛ بخشی از این دشواری به مساله غیبت برخی کشور های موثر در ماجرا همچون ترکیه و عربستان مربوط می شود. چالش دیگر، به حضور نداشتن نمایندگان گروه معارض باز می گردد. طبیعی است که دولت سوریه به درخواست «توقف درگیری ها و خشونت ها برای مدت سه ماه به منظور پیگیری گفت وگو و راهکارهای مسالمت آمیز» پاسخ مثبت بدهد.
دست کم احتمال پذیرش این پیشنهاد از سمت دولت اسد محتمل تر است. زیرا با چنین تصمیمی فرصت تنفسی برای دولتمردان و برنامه ریزان سوری فراهم می شود.
اما موقعیت طرف معارضان ایجاب می کند که نسبت به پذیرش این پیشنهاد تردید کنند. امکان توفیق «گروه تماس» برای گفت وگو میان دولت سوریه و مخالفانش نیز به ترکیب کشور هایی بستگی دارد که برای حضور در این برنامه داوطلب می شوند.
اگر بنا باشد کشور های فرا منطقه ای یا کشور هایی که تاکنون درباره این مساله منفعل بوده اند، داوطلب شوند، کار به فرجام مطلوب نمی رسد. موفقیت گروه تماس در گرو حضور همزمان کشور های حامی اسد و دولت های حامی معارضان است و هر ترکیبی که در برگیرنده دو طرف نباشد، احتمال کامیابی اش نیز به همان نسبت، کاهش می یابد.
به هر ترتیب، نشست تهران و پیشنهاد هایش به هر نتیجه ای که منجر شود، نقطه مثبت و روزنه امیدوار کننده است. اگرچه مسیر تاثیرگذاری آن در تعدیل بحران سوریه، با پیچ و خم های زیادی مواجه است. تحولات آتی سوریه و نحوه توازن قوای طرفین درگیر، از جمله متغیرهایی است که می تواند میزان اثر گذاری تصمیمات نشست تهران را تقویت یا تضعیف کند.