سوریه و ایران، نگاه ژئوپلتیک

پیروز مجتهد زاده*

آرمان : امروز دیگر برای همه روشن شده آنچه در سوریه می گذرد، در حقیقت برخورد قدرت های رقیب در خاورمیانه است. این یک صحنه بازی ژئوپلتیک است که در حال پیگیری به سبک قرن بیست و یکمی است. واضح است روابط استراتژیکی که بین ایران و سوریه است و از سال های سال قبل وجود داشته، همیشه مورد خشم سه قطب رقیب جمهوری اسلامی ایران است. این سه قطب، ایالات متحده آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی است. منتها ایالات متحده آمریکا در این مورد خودش منافع خاصی را پیگیری نمی کند، بدین جهت که بازی های سیاسی ایالات متحده تلویحاً در خدمت خواست های ژئوپلتیک اسرائیل است و تا حدودی در تایید دوستان عربش در منطقه از جمله عربستان سعودی است. حوادث پیش آمده در خاور میانه در چند سال گذشته، شرایطی را به وجود آورد که این سه قطب مخالفِ اتحاد استراتژیک ایران و سوریه، با هم متحد شده اند. همه این مسائل ژئوپلتیک، ریشه در گذشته های دور و نزدیک دارد. به عنوان مثال برای اسرائیل این موضوع بسیار اهمیت دارد که سرنوشت قذافی، درباره اسد هم تکرار شود. و در نتیجه این تکرار، یکی از مهم ترین مزاحمان پیشرفت ژئوپلتیکی خاورمیانه در منطقه از بین برود. عربستان سعودی نیز از مدت ها قبل درگیر رقابت ژئوپلتیکی شدیدی با ایران شده است و در این برخورد ما شاهد هستیم که با اقدامات بسیار گسترده و خرج مبالغ بسیار زیاد، سعی کرده است در مقابل تصویر «ژئوپلتیک شیعه»، یک «ژئوپلتیک وهابی» را در منطقه شکل دهد. اما عربستان در دو دهه اخیر موفق نشد که جنبش های با گرایش وهابی گری را در پاکستان، افغانستان، هندوستان، آسیای مرکزی و قفقاز ادامه دهد. ما شاهد بودیم که در همه این موارد سرانجام عربستان شکست خورد. دلیلش هم این بود که عوامل این طرح ژئوپلتیکی با ایالات متحده آمریکا درگیری استراتژیک پیدا کردند. این تضاد سبب شد که عربستان سعودی شاهد شکست طرح ژئوپلتیک وهابی در اطراف ایران باشد. بروز این شکست زمانی حاصل شد که در عراق تحولات بزرگی به وجود آمد. رژیم سنی بعثی در عراق، جایش را به قدرت اکثریت داد. ما می دانیم که اکثریت در عراق، شیعی مذهب هستند و روابط خوبی با ایران دارند. البته اینها خواهان هیچگونه اتحاد ژئواستراتژیکی با ایران نبوده و نیستند اما همین حد تغییر هم مخالف رای بسیاری بود. رقیبان ایران موفقیت اکثریت شیعی مذهب در عراق را زنگ خطر بزرگی برای خودشان تصویر کردند. به خصوص این زنگ خطر را در همزمانی شکست شیعیان در عراق با شکست وهابی ها در مناطقی که اسم بردم احساس کردند. از سال 2004 بود که اجتماعی از رهبران اسرائیل، مصر و اردن با هدف گذاری خاصی تشکیل شد. در این اجتماع به راهنمایی اولمرت، طرح مبارزه با ژئوپلتیک شیعه مطرح شد. آمریکا در قضیه عراق به دنیا قول داده بود که در عراق دموکراسی بر سر کار بیاید. دموکراسی هم حکم می کند که اکثریت باید قدرت را به دست آورد. چون در عراق اکثریت شیعیان هستند و قدرت را از آن خود کرده اند، لاجرم از دید آمریکا به تلافی آن وضع باید شرایط در سوریه به سمتی پیش برود که جبران عراق بشود. از این نگاه باید در سوریه وضعی پیش بیاید که با مداخله ایالات متحده آمریکا وضعیت عطف پیش بیابد. آمریکا معتقد است که این حلقه باید از بین برود تا در سوریه، اکثریت که سنی مذهب هستند به قدرت برسند و به اتحاد موجود بپیوندند. این بازی چند پهلوست و در این بازی از هیچ گونه تزویر و دروغ و تبلیغات ضدانسانی کوتاهی نشده است. ما دیده ایم که همه این کشورها در مسلح کردن مبارزان سوری، مستقیما دخالت دارند. به این ترتیب ما متوجه هستیم که سقوط اسد برای اتحاد اسرائیل، عربستان و ترکیه و در راس همه آمریکا به صورت یک «باید» ژئوپلتیک درآمده و طبیعی است که ما در ایران می بینیم اقداماتی صورت می گیرد که هدف این اقدامات، خنثی کردن این تهدیدهاست.

* تحلیلگر مسائل بین الملل