احتمال برکناری داوود اوغلو

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد که سرنوشت احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه به بحران سوریه گره خورده است. انتقاد احزاب مخالف به حزب عدالت و توسعه، حزب حاکم بر ترکیه، به شدت افزایش یافته و احتمال برکناری اوغلو از منصبش وجود دارد.

به گزارش روزنامه لبنانی الاخبار، جورسال تاکین، معاون رئیس حزب جمهوری خلق ترکیه، مطرح ترین حزب مخالف با حزب عدالت و توسعه، پیش بینی کرد که به زودی احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه از سمتش برکنار شود. وی گفت که رجب طیب اردوغان، نخست وزیر کشور برای فرار از انتقادها مجبور به کنار گذاشتن او خواهد شد.

داوود اوغلو مدتی است که مورد هجوم شدید احزاب متعدد مخالف حکومت و تحلیلگران سیاسی منتقد قرار گرفته است. آنها اوغلو را مسئول شکست های سیاسی منطقه ای ترکیه به ویژه در امور سوریه می دانند و می گویند که وی تنها کسی است که سیاست خارجی ترکیه را طرح ریزی می کند و آن را به نخست وزیر می قبولاند. بسیاری از آنها همچنین سیاست های اوغلو در لیبی را نمونه بارز شکست سیاست خارجی ترکیه می دانند و می گویند که در حالی که نخست وزیر به شدت هر گونه دخالت ناتو و غرب در امور داخلی لیبی را رد می کرد اما به فاصله یک هفته از مواضع خود عقب نشست چرا که هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه ترکیه در تماس تلفنی خود با داوود اوغلو وی را قانع کرده بود که آنکارا باید در کنار امریکا در مورد لیبی بایستد چرا که بدین ترتیب مصالح بزرگی نصیب ترکیه و حزب عدالت و توسعه خواهد شد. آنها می گویند که همین مکالمه بر سیاست ترکیه در قبال سوریه نیز اثر گذاشت. چرا که پس از این مکالمه بود که آنکارا با عجله به فکر برپایی اردوگاه پناهندگان برای پناهندگان سوری افتاد در حالی که هنوز هیچ شهروند سوری ای به ترکیه نیامده بود.

آنها مهم ترین حرکت شوک آور دولت اردوغان را میزبانی از نخستین کنفرانس مخالفان اسد در شهر آنتالیا در ابتدای حوادث سوریه می دانند و می گویند از این جا بود که آنکارا در کنار دوحه و ریاض در خط مقدم درگیری با پرونده سوریه قرار گرفت. در حالی که اکنون کاملا روشن شده است که قطری ها و عربستانی ها به روشنی به داوود اوغلو دروغ گفتند و او نیز خیلی ساده دروغ آنها را پذیرفت. آنها همان ابتدا سقوط اسد را خیلی زود محاسبه کردند و گفتند که نظام وی به زودی سقوط خواهد کرد. داوود اوغلو در قبولاندن این دروغ به دیگران تلاش بسیاری کرد به گونه ای که شرط بسته بود که بشار اسد ظرف سه ماه سقوط خواهد کرد. وی این پیش بینی را با قبول دروغ مخالفان سوری نیز مطرح کرده بود بدون این که توجه داشته باشد همه آنها با پایتخت های غربی در تماس هستند و خط و مشی خود را از آنها می گیرند و تلاش غربی ها نیز بر این است که ترکیه را درگیر پرونده سوریه کنند.

به اعتقاد منتقدان حزب عدالت و توسعه از جمله حزب جمهوری خلق، عربستان و قطر نقشی اساسی در درگیر ساختن ترکیه در پرونده سوریه داشتند، به ویژه پس از کمک های مالی کلانی که عربستان و قطر با چراغ سبز امریکا به ترکیه کردند تا آنکارا در خط مقدم جنگ با دمشق قرار بگیرد. آنها می خواستند با بهره برداری از جایگاه ویژه ترکیه که مرز طولانی با سوریه دارد بیشترین  سود را علیه نظام اسد ببرند. با همین دیدگاه بود که ترکیه را مجبور کردند که به اشکال مختلف سلاح به دست مخالفان اسد برساند و در وارد کردن افراد مسلح به خاک سوریه تسهیلات قائل شود.

ترکیه در حالی وارد جنگ با سوریه شد که روابط استراتژیک بسیار تنگاتنگی با دمشق داشت اما تحت همین القا به سرعت سیاست خود را تغییر داد و به دشمن نخست دمشق و نظام علوی حاکم بر آن تبدیل شد در حالی که فراموش کرد در ترکیه حداقل 20 میلیون علوی زندگی می کنند. این همه در حالی است که ترکیه علاوه بر فشارهای امنیتی و سیاسی و حتی قومی و مذهبی ناشی از تحولات جاری در سوریه فشارهای کردی را نیز متحمل شده است. برای همین است که جمیل شیشک، رئیس پارلمان ترکیه می گوید: «دیگران ما را در موضوع سوریه با هوا باد کردند ولی در نهایت تنها رهایمان کردند.»

به رغم این که اوغلو با اظهارات رئیس پارلمان ترکیه موافق است و به نوعی حرف وی را در رسانه های داخلی ترکیه تایید کرده اما همچنان به رویکرد خصمانه خود در برابر سوریه ادامه می دهد اگر چه می بیند که مواضع پایتخت های غربی در برابر سوریه نیز نسبتا تعدیل یافته است. به ویژه پس از آن که قطر و عربستان دریافتند که ترکیه دروغ آنها را فهمیده و از آن فاصله گرفته اند. به گفته منابع نزدیک به دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه تماس های تلفنی شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر قطر و ملک عبدالله، پادشاه عربستان با رجب طیب اردوغان بسیار کاهش یافته اما با این حال داوود اوغلو همچنان نمی خواهد که از مواضع خصمانه خود کوتاه بیاید چرا که خود را همچنان به حق می داند و معتقد است که به رغم وجود انتقادهای بسیار راه صحیح را پیش گرفته است. به گفته این منابع همه اطلاعات اردوغان و داوود اوغلو از رسانه های الجزیره و العربیه و احیانا گزارش های دستگاه های امنیتی امریکا است در حالی که خود اطلاعات دقیق و دست اولی از آن چه در درون سوریه می گذرد، ندارند. مثلا هنگامی که اردوغان قصد داشت نخستین بیانیه خود درباره سوریه را قرائت کند، این بیانیه توسط وزارت امور خارجه ترکیه تهیه شده بود، در آن بیانیه وی به کلمه "الشبیحه" برخورد که گمان کرد همان نیروهای رسمی سازمان امنیت سوریه هستند برای همین به استناد آن به دولت سوریه تاخت در حالی که بعدا فهمید که "الشبیحه" نیروهای رسمی سازمان امنیت سوریه نیستند. این مساله باعث ایجاد کدورت میان وی با داوود اوغلو شد.

منابع آگاه در درون دولت ترکیه می گویند که اردوغان به فکر کنار گذاشتن داوود اوغلو افتاده است اما مساله ای که با آن مواجه است این است که وی تسلط بسیاری بر کادر نزدیک به اردوغان دارد. اکنون اردوغان فهمیده است که بیش از این نمی تواند در اوضاع سوریه خود را درگیر کند ولی داوود اوغلو همچنان بر مواضع ضد سوری خود پافشاری می کند. اوغلو تلاش دارد که آموزه های آکادمیک خود را برای سیاست خارجی آینده ترکیه تعریف کند در حالی که در عالم واقع به نظر می رسد حقیقت چیز دیگری باشد.

پیش از این برخی از کارشناسان احتمال می دادند که در صورتی که در تابستان 2014 اردوغان رئیس جمهوری ترکیه شود، داوود اوغلو نخست وزیر وی خواهد شد اما در حال حاضر به نظر می رسد که وضعیت شکرابی که میان این دو پیش آمده احتمال تحقق این سناریو را کم رنگ کرده است. امریکایی ها در توصیف اوغلو می گویند که وی کسینجر خاورمیانه است با این تفاوت که می خواهد لباس قرمز با ستاره های آبی عثمانی ها را به تن کند.