چرا نسخه لیبی برای سوریه تجویز نمی شود؟

شرق: بیش از یک سال از دبیرکلی «نبیل العربی» بر اتحادیه عرب می‌گذرد. طی این یک سال اتحادیه مذکور چه دستاوردی داشته است؟ به‌خصوص اینکه گفته می‌شود تاکنون نتوانسته است در حل بحران‌های لیبی، سوریه و سودان و پیش از همه اینها در مساله فلسطین موفقیتی کسب کند و حتی در برخی از این موارد کاملا ناموفق بوده است. در این گفت‌وگو نبیل‌العربی ضمن پاسخ دادن به این پرسش‌ها و بررسی علل ناکامی اتحادیه عرب در یک سال گذشته از برنامه‌های آینده آن می‌گوید.

 ‌اتحادیه عرب دچار وضعیت عجیبی شده است. این نهاد در حل بحران‌های متعددی از جمله سوریه، لیبی و سودان شکست خورده است. پس نقش آن چیست؟ آیا مسایل عرب را فقط باید شورای امنیت سازمان ملل متحد حل و فصل کند؟ آیا اتحادیه عرب به جایی صرفا برای تایید مصوبات شورای امنیت تبدیل شده است؟

اتحادیه عرب جایی برای تایید این مصوبات نیست و در طول تاریخش نیز چنین نبوده است. چنین توصیفی به معنای ساده کردن نقش بزرگ این اتحادیه است. کما اینکه بارها گفته‌ام اتحادیه عرب ماموریت‌های مهمی دارد. از این رو نیازمند ابزار‌های کارآمدی است تا بتواند نقش خود را بهتر انجام دهد. «اخضر ابراهیمی»، وزیر خارجه اسبق الجزایر کمیته جداگانه‌ای برای این اتحادیه تدارک دیده که به صورت مستقل کار می‌کند. این کمیته قرار است پیشنهادات خود را حداکثر تا سپتامبر آینده تحویل دهد که امیدوارم موفق شود. با این پیشنهادات می‌توان گام‌هایی در جهت پیشرفت و گسترش این اتحادیه برداشت.

‌این طرح چه وجوهی دارد؟

گسترش اتحادیه در سه مرحله خواهد بود: اول گسترش دایره کاری دبیرکل و رفع دوگانگی‌های موجود در عمل، دوم توسعه ابزارهای هماهنگی بین سازمان‌های وابسته به این اتحادیه و سوم اصلاح متن منشور این اتحادیه برای هماهنگی با روح زمانه و تغییرات به وجود آمده در سطح جهانی، به‌گونه‌ای که تصمیمات این نهاد لازم‌الاجرا باشد و یک شهروند عادی عرب بتواند نسبت به نتایج مثبت آن خوشبین باشد.

‌آیا این طرح در نظر دارد یک ارتش عربی واحد را تاسیس کند؟

شاید این اقدام در شرایط کنونی سخت باشد اما می‌توان نیروهای حافظ صلح عربی مشترک تشکیل داد. درهرحال استفاده از نیروی نظامی در حالتی غیر از دفاع از یک دولت که در معرض هجوم خارجی قرار گرفته باشد مطابق با توافقنامه دفاع مشترک و منشور سازمان ملل متحد مجاز نیست. در حالت‌هایی شبیه سوریه و لیبی ما نمی‌توانیم دخالت نظامی کنیم. زیرا شرط این کار یک حمله خارجی به دولت سوریه است که وجود ندارد.

‌اگر در جایی کشتارهای وحشتناک اتفاق افتاده باشد چه باید کرد؟

این مساله فرق می‌کند و می‌توان با اصلاح منشور اتحادیه عرب به آن توجه نشان داد اما منظور من این بود که به موجب منشور فعلی هرگونه دخالت نظامی در صورتی امکان‌پذیر است که به یکی از دولت‌های عضو از خارج تجاوز شده باشد.

‌آیا ممکن است سوریه دچار یک جنگ داخلی شود؟

بله، این مساله خیلی نگران‌کننده است؛ خبرهایی که الان می‌شنویم نشان می‌دهد ممکن است این کشور به سمت یک جنگ داخلی برود و برای همین ما تلاش می‌کنیم چنین نشود زیرا وقوع یک جنگ داخلی نه به نفع ملت سوریه است و نه کشورهای همجوار. اگر چنین اتفاقی روی دهد بر همه کشورهای همسایه تاثیر خواهد گذاشت. از این رو همه تمایل دارند از وقوع چنین اتفاقی پرهیز شود. واقعیت این است که در سوریه نفت وجود ندارد که کسی را به دخالت در آنجا متمایل کند و امید داشته باشد مثل لیبی فاکتور هزینه‌هایش از این راه پرداخت شود. برای همین جامعه بین‌المللی نیز تمایلی به تکرار سناریوی لیبی در سوریه ندارد.

‌به مناسبت سناریوی لیبی که گفتید، آیا امکان دارد مسایل طوری پیش رود که با شکست تلاش‌های سیاسی به یک دخالت نظامی در سوریه منجر شود؟

فرصت برای حل سیاسی بحران سوریه هنوز وجود دارد. هیچ‌کس تمایل به دخالت نظامی ندارد. باید خشونت‌ها در این کشور متوقف شود. گرچه مخالفان و دولت سوریه طرح کوفی عنان را پذیرفتند اما هنوز خشونت‌ها متوقف نشده است. باید ناظران بیشتری به این کشور اعزام شود.

‌شما هنوز هم از طرح کوفی عنان حمایت می‌کنید؟

کمیته وزارتی اتحادیه عرب که مسوول پرونده سوریه است حمایت کامل خود را از این طرح طبق یک زمان‌بندی مشخص اعلام کرده تا طبق یک زمان‌بندی مشخص اجرا شود. موضوع سوریه فقط مرتبط با مدیریت بحران نیست بلکه باید تلاش جدی کرد تا بحران پایان یافته و خشونت‌ها از هر طرف که باشد متوقف شود.

‌چرا اتحادیه عرب به شورای امنیت متوسل شد؟

رفتن به شورای امنیت تحت شرایط مشخصی بود. ما ابتدا تلاش کردیم تا این بحران را در چارچوب اتحادیه عرب حل کنیم و همه از جزییات این تلاش‌ها خبر دارند. برای نخستین بار اتحادیه عرب تصمیم گرفت هیاتی از ناظران عرب را به سوریه بفرستد اما سوریه امضای توافقنامه پیش از این عمل را 33روز به تعویق انداخت. بعد از آن هم نتوانستیم تعداد ناظران را به بیش از 163 نفر برسانیم که برای مدت 21 روز در شرایط سختی تلاش کردند اما دولت سوریه به تعهداتش پایبند نبود و خشونت‌ها را متوقف نکرد. به هرحال فعلا موضوع خاتمه یافته است و ما در شرایط متفاوتی قرار گرفتیم تا اینکه مساله طرح کوفی عنان پیش آمد. اتحادیه عرب تاکنون با همه طرف‌ها از جمله مخالفان و طرف‌های بین‌المللی مثل اتحادیه اروپا، سازمان ملل و کنفرانس اسلامی گفت‌وگو کرده و امیدواریم که بتوانیم دیدگاه‌های آنها را به هم نزدیک کنیم.

‌به نظر می‌رسد رفتن به شورای امنیت اقدام موفقی نبوده است؟

این واقع‌بینانه نیست. اتحادیه عرب پس از بررسی واقعیت‌های موجود به شورای امنیت رفت تا این نهاد را در برابر مسوولیت‌های بین‌المللی‌اش قرار دهد.

‌موضع ترکیه را در قبال بحران سوریه چگونه می‌بینید؟

دیپلماسی ترکیه همیشه فعال بوده و برای خودش محاسبات خاصی دارد. مساله ازدیاد پناهندگان در خاک این کشور هم برای این کشور به معضلی تبدیل شده است. از این رو ترکیه با اتحادیه عرب همکاری تنگاتنگی دارد.

‌آیا بحران سوریه ابعاد مذهبی هم دارد؟

من با ترویج افکار طایفه‌ای و مذهبی در منطقه مخالف هستم و با کسانی که این قبیل محاسبات را در نظر می‌گیرند موافق نیستم. پرونده سیاسی در سوریه به اندازه کافی پیچیده است. بافت این کشور یک بافت طایفه‌ای است و خیلی‌ها در آنجا نسبت به آینده خود بیمناک هستند. اقلیت‌هایی هستند که تصور یک مرحله انتقالی پرآشوب و توام با خون‌ریزی را دارند و این چیزی است که همه ما باید سعی کنیم از آن پرهیز شود. دوست دارم اشاره کنم حتی برخی از گروه‌های مخالف دولت سوریه حین صحبت با من گفتند که: ما نمی‌خواهیم نظام تغییر کند بلکه فقط می‌خواهیم این سیستم امنیتی حاکم تغییر کند. به هرحال دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. گروه‌های مخالف حاضر به مذاکره و گفت‌وگو و همکاری با دولت هستند به شرط اینکه تغییراتی در جامعه به وجود آید و آزادی‌هایی وجود داشته باشد و قدرت در کشور به گردش درآید. البته کسانی هم هستند که می‌گویند نه. ما می‌خواهیم یک نظام جدیدی ساخته شود. اما نه من و نه دیگری نمی‌توانیم در این مساله دخالت کنیم چون یک مساله داخلی است و این سوری‌ها هستند که باید در نهایت سرنوشت خودشان را خود تعیین کنند.

‌آیا کوفی عنان می‌تواند وقتی اتحادیه عرب ناموفق بوده، موفق شود؟

بله. به اعتقاد من این طرح موفق می‌شود چون سازمان ملل پشتیبان آن است و این سازمان اهرم‌های فشار زیادی دارد که یکی از آنها شورای امنیت است. می‌تواند مصوباتی داشته باشد که لازم‌الاجرا خواهد بود. ما هم بخشی از همین سازمان بزرگ جهانی هستیم و باید طبق منشور سازمان ملل متحد هرگاه لازم بود به آن مراجعه کنیم.

‌اتحادیه عرب با نیروهای مخالف در سوریه چگونه برخورد می‌کند؟

اتحادیه عرب رابطه‌ای یکسان با همه طرف‌های مخالف در سوریه دارد و از هیچ یک علیه دیگری دفاع نمی‌کند. درهای این اتحادیه به روی همگان باز است. همه اتفاق نظر دارند که باید گروه‌های مختلف موضعی واحد در برابر بحران سوریه داشته باشند و ما سعی می‌کنیم در کوتاه‌ترین زمان ممکن این امر تحقق یابد.

‌آیا معتقدید سودان جنوبی و شمالی به سمت جنگ می‌روند؟

امیدوارم که چنین اتفاقی نیفتد. گمان می‌کنم بعد از اینکه سازمان ملل دخالت کرد و قطعنامه داد منطقه به سمت آرامش می‌رود اما باید اعتراف کرد این سودان جنوبی بود که تنش‌ها را شروع و از زور استفاده کرد. ما به عنوان اتحادیه عرب با اتحادیه آفریقا برای حل این مسایل همکاری می‌کنیم چون سودان جنوبی هنوز درخواستی برای عضویت در اتحادیه عرب نداده است. ما امیدواریم که این اتفاق بیفتد ولی شنیدم مقامات این کشور می‌گویند در حال بررسی هستند. به نظر ما بهتر است ملحق شوند چون جنوب سودان هم بخشی از سودان است که کل آن عضوی از اتحادیه عرب بود اما در عین حال تصمیم نهایی با خود آنهاست. البته سودان جنوبی و شمالی هر دو عضو اتحادیه آفریقا هستند.

‌موضع اتحادیه عرب درباره مساله فلسطین به کجا رسید؟

مساله فلسطین یکی از مهم‌ترین مسایل جهان عرب است. همچنین فلسطین موضوعی است که جهان عرب می‌تواند بدون کمک گرفتن از سازمان ملل یا آمریکا و اروپا آن را حل کند. ما می‌بینیم که سازمان ملل مصوبات متعددی را دراین‌باره صادر می‌کند اما هیچ یک اجرا نمی‌شود چون آمریکا تمایل ندارد فشاری بر اسراییل آورده شود. ما در این میان باید ببینیم چه می‌توانیم بکنیم. برای مثال الان مساله حیاتی موضوع اسرا و زندانیان فلسطینی در زندان‌های اسراییل است که باید به آن رسیدگی شود.

‌آیا اعراب قادر به حل اساسی این قضیه نیستند؟

بعضی مسایل آنقدر مهم هستند که نظام بین‌المللی قادر به حل آن نیست. این مساله بیش از 60 سال است که در سازمان ملل مطرح است. در این اواخر اسراییل توانست موضوع را به یک کمیته چهارجانبه متشکل از آمریکا، سازمان ملل، روسیه و اروپا محدود کند. سال آینده 20سال از توافقنامه اسلو می‌گذرد. طبق این توافقنامه قرار بود مشکلات طی پنج سال حل‌ و فصل شود.

‌آیا اعراب خود هیچ اهرم فشاری ندارند که بر اسراییل وارد کنند؟

چرا، اعراب دارند و می‌توانند بر اسراییل فشار وارد کنند اما در مرحله کنونی هیچ‌کس تمایل ندارد دست به چنین کاری بزند. ما چند مساله فرعی‌تر داریم؛ برای نمونه مساله اسرا که داریم روی آن تمرکز می‌کنیم یا مساله شهرک‌نشینان که روی آن تمرکز کرده‌ایم. طبعا لازمه حل‌وفصل همه‌جانبه مساله فلسطین پایان اشغالگری است اما در حال حاضر هیچ‌کس به این فکر نمی‌کند. بنابراین باید به دنبال چیزهایی باشیم که از طریق آنها بتوان به صورت جزءجزء فشار را وارد کرد.

‌آیا شروع انقلاب‌های عربی به حل قضیه فلسطین کمک می‌کند؟

انقلاب‌های عربی به ملت‌های منطقه صدایی بلندتر بخشید و این می‌تواند موضوع تازه‌ای برای فشار بر اسراییل از طریق جامعه بین‌المللی باشد. دلیل آن، اینکه به محض پیروزی انقلاب مصر صدای اعتراض به ادامه محاصره غزه نیز بلندتر شد. وقتی من وزیر خارجه بودم، گفتم این محاصره در حالت جنگی هم مجاز نیست چه برسد به حالت اشغالگری کنونی. امیدواریم که در آینده شاهد پیشرفت‌های بیشتری در این زمینه باشیم.

منبع:المشاهد السیاسی