شکل گیری پازل جدید منطقه ای

دیپلماسی ایرانی : هر چند که مصر و عربستان در طول تاریخ روابط خود با برخی تنش‌ها و مشکلات مواجه بوده‌اند اما روابط این دو کشور در دوره مبارک روابطی مستحکم و دوستانه بوده است. با توجه به اینکه مصر و عربستان سعودی هر دو در عرصه منطقه‌ای به نوعی نقش مکمل و نزدیک به هم ایفا می‌کردند و هر دو کشور در قالب ائتلاف کشورهای عربی محافظه‌کار و متمایل به غرب بودند روابط خوبی با یکدیگر داشتند. در حقیقت این دو کشور دو محور اصلی ائتلاف محافظه‌کاری عربی بوده‌ و همکاری های مختلفی با هم داشته‌اند. اما پس از وقوع خیزش‌های مردمی در مصر شرایط این کشور در حال ورود به مرحله جدیدی است که از جمله بر سیاست و روابط خارجی این کشور تاثیرگذار بوده و از جمله باعث تغییراتی در روابط مصر و عربستان شده است. واقعیت این است که با وقوع جنبش‌های مردمی در مصر و تکامل تدریجی انقلاب  این کشور در حال ورود به مرحله نوینی از حیات سیاسی خودش است و این تغییرات داخلی به تدریج در عرصه سیاست خارجی مصر  نیز خود را نشان داده و تاثیرگذار است. بر این اساس شاهد هستیم  که به عنوان مثال شورای نظامی مصر تحت فشارها و اراده مردمی مجبور می‌شود تا روابط خود را با اسراییل بازتعریف کند و مرحله جدیدی از روابط را با این کشور آغاز کند. مصر علاوه ‌بر این موضوع به عنوان کشور پیشتاز در انقلاب‌های عربی بوده و این پیشتازی در عرصه سیاست خارجی و نقش‌آفرینی منطقه‌ای نیز خود را نشان می‌دهد. در حقیقت مصر جدید در ایجاد و نهادینه‌سازی نظام‌های مردمی در جهان عرب و همچنین اتخاذ سیاست خارجی مستقل و مبتنی بر منافع درازمدت پیشتار است. به اضافه اینکه مصر جدید خواستار حفظ کرامت و استقلال عمل مردم مصر است و چنین مولفه‌هایی مسایلی هستند که در مقابل دیدگاه‌ها و سیاست‌های منطقه‌ای عربستان سعودی قرار دارند، ‌چراکه عربستان سعودی دارای ر‍ژیم سیاسی سنتی اقتدارگراست که سیاست خارجی آن نیز مخالف تقویت و گسترش جنبش‌های مردمی است. سعودی‌ها هنوز هم سیاست‌ خارجی محافظه‌کارانه‌ای را دنبال می‌کنند که درتعامل با غرب و ملاحظه کاری در قبال رژیم اسراییل آن را تعریف می‌ شود. با توجه به تحولات مصر و منطقه سعودی‌ها از نقش مصر به عنوان پیشتاز انقلاب‌های عربی بسیار ناراضی اند و با اقدامات و سیاست‌های مختلف سعی دارند تا با گسترش روند دموکراتیک در مصر و روند نهادینه شدن مطالبات مردمی آن مقابله کنند. در نتیجه ما به تدریج شاهد  نوعی عدم هماهنگی یا شکل گیری تعارض در نقش منطقه‌ای میان دو کشور عربستان و مصر هستیم. هرچند که در حال حاضر با توجه به تداوم حاکمیت شورای نظامی در مصر هنوز سطحی از روابط میان دو کشور وجود دارد و شورای نظامی مصر سعی می‌کند تا روابط میان دو کشور را حفظ کند،‌اما به نظر می‌رسد که تداوم تکامل انقلاب مصر در نهایت به نوعی عدم سازگاری و هماهنگی منطقه‌ای میان مصر و عربستان سعودی منجر شود.

موضوع اعلام تعطیلی سفارت عربستان در مصر که از ماجرای دستگیری احمد الجیزاوی وکیل مصری در عربستان آغاز شد در مقابل اعتراض‌های مردمی مصری‌ها به نادیده گرفتن کرامت و عزت شهروندان مصری بود، اما می توان آن را تنها به عنوان یک نمونه بروز یافته از نارضایتی مصری‌ها از سیاست‌های دولت سعودی محسوب کرد. مردم مصر از سیاست‌های دولت سعودی در قبال انقلاب خودشان و تلاش سعودی ها برای مداخله و نفوذ در مصر و جلوگیری از محقق شدن اهداف انقلاب انتقاد دارند. به این دلیل که عربستان سعودی تلاش کرده تا حد ممکن از گسترش انقلاب و نهادینه شدن مطالبات مردمی در مصر جلوگیری کند. بر این اساس در مجموع نوعی احساس منفی نسبت به سعودی‌ها در مصر وجود دارد که از نقش آفرینی این کشور در مصر نشات می‌گیرد و با گسترش و تکامل تدریجی انقلاب و مخالفت‌ها و اقدامات تقابلی بیشتر عربستان سعودی این دیدگاه منفی به سعودی می تواند گسترش یابد، هرچند که مقامات سیاسی و به خصوص بازماندگان رژیم سابق سعی در ممانعت از ایجاد بحران در روابط با دولت سعودی دارند. به این دلیل  است که هر نوع حادثه‌ای هرچند کم اهمیت می‌تواند باعث شکل‌گیری یک سری روندهای ضد سعودی در مصر شود که این مساله نیز به نوبه خود در روابط مصر با عربستان سعودی تاثیرگذار خواهد بود.

روابط مصر در قالب نظم نوین منطقه ای

تنش در روابط مصر و عربستان سعودی می‌تواند به تدریج به سردی روابط میان دو کشور منجر شود. این مساله یک پازل از نظم جدید منطقه‌ای است که در خاورمیانه و شمال افریقا در حال شکل‌گیری است. انقلاب‌های عربی یا جنبش‌های مردمی علاوه‌بر تاثیر‌هایی که در داخل کشورها داشتند پیامدهایی در سطح منطقه‌ای نیز دارند که این پیامدها به تدریج خود را نشان می‌دهند. از مهمترین  پیامدهای آن گسست و تغییر در ائتلاف‌های منطقه‌ای پیش از انقلاب‌ها و شکل‌گیری ائتلاف‌های منطقه‌ای جدید است. بر این اساس شاهد هستیم که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس سعی کردند تا کشورهایی همچون اردن و مراکش را به خود نزدیک کنند و در قالب ائتلاف منطقه‌ای جدید در منطقه نقش ‌آفرینی کنند.  روشن است که نمی‌توان مصر را در قالب چنین ائتلافی در آینده تصور کرد. بلکه مصر پیشتاز شکل‌گیری ائتلاف منطقه‌ای جدیدی است که متشکل ازکشورهایی هستند که در آنها انقلاب‌های مردمی به وقوع پیوسته همچون مصر، تونس و کشورهای دیگری است که ممکن است در آینده به این جرگه بپیوندند. بر همین اساس در آینده روابط منطقه‌ای و دو جانبه میان کشورهای خاورمیانه در شرایط جدید می‌‌تواند دچار بازتعریف جدی شود./14