سفیر ایران در روسیه خبر داد
احتمال پذیرش پروتکل الحاقی توسط تهران
شرق – مجتبی فتحی: تحریم‌ها لغو شوند، نه همه بلکه بخشی از آن؛ حداقل تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا. نه یک کلام کم، نه یک کلام بیش. این ترجیع‌بند تمامی موضع‌گیری‌های اخیر دیپلمات‌های ایرانی حول محور مذاکرات هسته‌ای است و هدف مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران هم. این را در دور نخست مذاکرات با گروه 1+5 در استانبول رسما اعلام کردند اکنون نیز پیش از آغاز دور دوم مذاکرات در بغداد بر آن تاکید می‌کنند. اصلا هرگونه توافق و تفاهمی میان دو طرف منوط به لغو یا تعلیق بخشی از تحریم‌ها علیه ایران شده است. البته تاکنون جمهوری اسلامی فرمول یا راه‌حلی به منظور دستیابی به این اهداف ارایه نکرده؛ هر چه هست طرح و فرمول دیگران است. در صدر آن هم طرح روس‌ها قرار دارد؛ «گام‌به‌گام». طرحی که سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، با بالا گرفتن تنش میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بر سر ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران ارایه کرد.
به گفته لاوروف این طرح حاوی «یک روند مرحله‌بندی شده» است و طی آن، در صورتی که ایران به سوالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاسخ دهد، از پاداش‌های متناسب برخوردار می‌شود. وی در تشریح این طرح گفته بود: «در واکنش به هر گام مشخص ایران، گامی متقابل برداشته خواهد شد که شامل تعلیق برخی تحریم‌های بین‌المللی و کاهش دامنه برخی تحریم‌های دیگر خواهد بود.»با این حال این طرح، نه همه، بلکه بخشی از آن مورد موافقت کشورهای عضو گروه 1+5 قرار گرفته است. آن بخش که هر گام طرف‌های مقابل، منوط و مشروط به برداشته‌شدن گام‌های متقابل از سوی ایران شده است؛ یعنی تحریم‌ها در صورتی لغو خواهند شد که ایران گامی اعتمادساز بردارد. سرگئی ریابکف، معاون وزیر خارجه روسیه و مذاکرهکننده این کشور در مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه 1+5 نیز در این‌باره تاکید می‌کند که ایده اصلی طرح «گام‌به‌گام» در واقع «عمل در ازای عمل» است.
بنابراین طرح «گام‌به‌گام» عملا به چارچوب مذاکرات هسته‌ای ایران تبدیل شده است. چارچوبی که در استانبول فاقد جزییات بود، البته در بغداد این‌گونه نخواهند ماند چرا که روس‌ها آستین‌ها را بالا زده‌اند تا جزییات کلیات طرح گام‌به‌گام را هم به نام خود ثبت کنند. جزییات آن نیز آنچنان که سیدرضا سجادی، سفیر ایران در روسیه، خبر داده است در اختیار جمهوری اسلامی قرار گرفته و در دست بررسی است. سجادی، چهارشنبه گذشته در گفت‌وگو با بلومبرگ گفته بود: «ایران در حال بررسی طرح روسیه برای حل مناقشه سیاسی بر سر برنامه هسته‌ای ایران است.»به گفته سفیر ایران در روسیه طرح گام‌به‌گام جدید روسیه هفته گذشته از سوی معاون وزیر امور خارجه روسیه ارایه شد. بر اساس آن به جمهوری اسلامی این امکان داده می‌شود تا مانع از اجرایی‌شدن تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران شود؛ تحریم‌هایی که قرار است ۱۰تیر اجرایی شوند. در فاز اول این طرح، ایران تولید سانتریفیوژ و تجهیزات دیگر غنی‌سازی اورانیوم را متوقف خواهد کرد و دستگاه‌هایی که تولید شده اما هنوز در تاسیسات غنی‌سازی نصب نشده‌اند را انبار خواهد کرد و در ازای آن کشورهای غربی نیز متعهد خواهند شد تا تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران اعمال نکنند. اِلِنا سوکووا، مدیر مرکز خلع سلاح و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در وین درخصوص طرح گام‌به‌گام روسیه به بلومبرگ گفته است که بر پایه این طرح سطح غنی‌سازی ایران در حد کنونی باقی می‌ماند. وی توضیح داده است: «این طرح از گسترده شدن غنی‌سازی در ایران جلوگیری می‌کند، اما آن را کاهش نمی‌دهد. به عبارتی پیشنهاد روسیه شامل خودداری ایران از گسترش برنامه هسته‌ای در ازای خودداری غرب از اجرایی کردن تحریم‌های جدید است.»سوکووا در عین حال پذیرفته شدن پروتکل الحاقی از سوی ایران را «گام بزرگی به جلو» دانسته و گفته بود که این پروتکل موجب شفافیت بیشتر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی خواهد شد و امکان بازدید سرزده بازرسان آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران را فراهم خواهد کرد. این سخن مدیر مرکز خلع سلاح و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، واکنشی است به انعکاس سخنان سفیر ایران در روسیه توسط بلومبرگ که طی آن سجادی از احتمال پذیرفتن پروتکل غنی‌سازی توسط جمهوری اسلامی ایران خبر داده بود.
به گزارش بلومبرگ، سفیر ایران در مسکو، در ادامه گفت‌وگوی خود در سفارت ایران در روسیه گفته بود «ایران امکان دارد پروتکل الحاقی معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را بپذیرد.» معاهده‌ای که امکان بازرسی‌های جامع‌تر از تاسیسات هسته‌ای ایران را برای بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فراهم می‌کند. این سخن سفیر ایران در مسکو بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های خارجی داشت و اکثرا آن را تغییر موضع و چرخش جمهوری اسلامی در پرونده هسته‌ای تعبیر کردند. این بازتاب گسترده نیز سجادی را بر آن داشت تا سخنان خود را اصلاح کند. اصلاحیه‌ای که با اصل خبر «بلومبرگ» چندان تفاوتی نداشت. چرا که «بلومبرگ» به نقل از سجادی خبر داده بود که «امکان دارد ایران پروتکل الحاقی را بپذیرد»، سجادی نیز در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرد که «بلومبرگ» سخنان من را بد منعکس کرده است من گفتم که «ممکن است ایران پروتکل الحاقی را بپذیرد.»سجادی گفت: «کانال تلویزیونی «بلومبرگ» و دیگر رسانه‌های خبری غربی با پس و پیش کردن اظهارات من به‌گونه‌ای خبر داده‌اند که انگار من از حتمی بودن پذیرش پروتکل الحاقی سخن گفته‌ام، در حالی که واقعیت غیر از این بوده است و من تنها در پاسخ به سوالی درباره احتمال وقوع یک امر در آینده پاسخی مبتنی بر احتمال به آن داده‌ام.»در هرحال آنچه از خبر بلومبرگ و سخنان سفیر ایران در روسیه می‌توان برداشت کرد این است که جمهوری اسلامی «احتمالا» پروتکل الحاقی را می‌پذیرد. احتمالی که چندان دور از دسترس به نظر نمی‌رسد. از یک سو پذیرش برای بازگشت به مذاکرات سیاسی هسته‌ای با گروه 1+5 و از سوی دیگر تلاش برای خروج مذاکرات فنی تهران و آژانس از بن‌بست - که گام‌های تازه آن از سوی جمهوری اسلامی با دعوت مجدد برای از سرگیری مذاکرات برداشته شده است احتمال توافق بر سر امضای پروتکل الحاقی افزایش یافته است. چرا که در مذاکرات سیاسی در حد حرف و درخواست و در مذاکرات فنی در حد عمل، دو طرف خواهان امضای این پروتکل از سوی ایران هستند. در صورتی که مذاکرات فنی ایران و آژانس نیز دوباره از سر گرفته شود و دو طرف توافق کنند که رو در روی هم قرار گیرند عملا نخستین گام‌ها برای پذیرش این پروتکل از سوی جمهوری اسلامی برداشته خواهد شد چرا که در مذاکرات احتمالی آتی، محور مذاکرات همان موضوعی است که دو دور مذاکره پیشین هیات عالی‌رتبه آژانس به سرپرستی هرمان ناکارتس و هیات فنی و حقوقی ایران را به بن‌بست کشاند؛ بازدید از سایت پارچین. خواستی که از سوی جمهوری اسلامی در دو دور مذاکره پیشین رد شد زیرا جمهوری اسلامی تاکید دارد سایت پارچین جزو مراکز اعلام شده از سوی ایران به آژانس برای بازرسی- به دلیل عدم فعالیت هسته‌ای- نیست و همین موضوع نیز عملا امکان بازدید از این سایت را از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی براساس توافقنامه ان‌پی‌تی که ایران آن را امضا کرده است، سلب می‌کند. براساس پیمان ان‌پی‌تی، آژانس تنها مجاز به بازدید و بازرسی از تاسیسات هسته‌ای اعلام شده از سوی کشورهای عضو است. بر این اساس درخواست آژانس برای بازدید از یک سایت اعلام نشده از سوی ایران که در آن به عقیده جمهوری اسلامی فعالیت هسته‌ای صورت نمی‌گیرد، مبتنی بر پیمان ان‌پی‌تی نیست بلکه برپایه الحاقیه این پیمان است. براساس پروتکل الحاقی، بازرسان آژانس، این اختیار را پیدا خواهند کرد که حداکثر ظرف 48 ساعت از هر نقطه‌ای چه اعلام شده و چه نشده از سوی کشور میزبان بازدید داشته باشند.
در هر حال شواهد و قرائن حکایت دارد که در دور تازه مذاکرات فنی تهران و آژانس، جمهوری اسلامی امکان بازدید از سایت پارچین را فراهم خواهد کرد. کما اینکه پیش از این و همزمان با به بن‌بست رسیدن مذاکرات فنی ایران و آژانس در اواخر سال گذشته، رامین مهمانپرست سخنگوی وزارت خارجه گفته بود: «اگر تیم مذاکرهکننده آژانس که در ایران به سر می‌برد، صبوری داشت و مدت بیشتری را در ایران اقامت می‌کرد، شاید پس از توافقی که درباره مدالیته جدید صورت می‌گرفت، امکان بازدید از پارچین فراهم می‌شد.»پیش از این نیز یک‌بار جمهوری اسلامی ایران، پروتکل الحاقی را در دوران دولت اصلاحات، برای مدتی به طور داوطلبانه به اجرا گذاشت که منجر به بازدید از سایت پارچین هم شد. با این حال این اقدام دولت اصلاحات، با انتقاد روبه‌رو شد و در نهایت مجلس هفتم طی مصوبه‌ای دولت را موظف به توقف عمل به پروتکل الحاقی کرد.
به گفته لاوروف این طرح حاوی «یک روند مرحله‌بندی شده» است و طی آن، در صورتی که ایران به سوالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاسخ دهد، از پاداش‌های متناسب برخوردار می‌شود. وی در تشریح این طرح گفته بود: «در واکنش به هر گام مشخص ایران، گامی متقابل برداشته خواهد شد که شامل تعلیق برخی تحریم‌های بین‌المللی و کاهش دامنه برخی تحریم‌های دیگر خواهد بود.»با این حال این طرح، نه همه، بلکه بخشی از آن مورد موافقت کشورهای عضو گروه 1+5 قرار گرفته است. آن بخش که هر گام طرف‌های مقابل، منوط و مشروط به برداشته‌شدن گام‌های متقابل از سوی ایران شده است؛ یعنی تحریم‌ها در صورتی لغو خواهند شد که ایران گامی اعتمادساز بردارد. سرگئی ریابکف، معاون وزیر خارجه روسیه و مذاکرهکننده این کشور در مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه 1+5 نیز در این‌باره تاکید می‌کند که ایده اصلی طرح «گام‌به‌گام» در واقع «عمل در ازای عمل» است.
بنابراین طرح «گام‌به‌گام» عملا به چارچوب مذاکرات هسته‌ای ایران تبدیل شده است. چارچوبی که در استانبول فاقد جزییات بود، البته در بغداد این‌گونه نخواهند ماند چرا که روس‌ها آستین‌ها را بالا زده‌اند تا جزییات کلیات طرح گام‌به‌گام را هم به نام خود ثبت کنند. جزییات آن نیز آنچنان که سیدرضا سجادی، سفیر ایران در روسیه، خبر داده است در اختیار جمهوری اسلامی قرار گرفته و در دست بررسی است. سجادی، چهارشنبه گذشته در گفت‌وگو با بلومبرگ گفته بود: «ایران در حال بررسی طرح روسیه برای حل مناقشه سیاسی بر سر برنامه هسته‌ای ایران است.»به گفته سفیر ایران در روسیه طرح گام‌به‌گام جدید روسیه هفته گذشته از سوی معاون وزیر امور خارجه روسیه ارایه شد. بر اساس آن به جمهوری اسلامی این امکان داده می‌شود تا مانع از اجرایی‌شدن تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران شود؛ تحریم‌هایی که قرار است ۱۰تیر اجرایی شوند. در فاز اول این طرح، ایران تولید سانتریفیوژ و تجهیزات دیگر غنی‌سازی اورانیوم را متوقف خواهد کرد و دستگاه‌هایی که تولید شده اما هنوز در تاسیسات غنی‌سازی نصب نشده‌اند را انبار خواهد کرد و در ازای آن کشورهای غربی نیز متعهد خواهند شد تا تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران اعمال نکنند. اِلِنا سوکووا، مدیر مرکز خلع سلاح و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در وین درخصوص طرح گام‌به‌گام روسیه به بلومبرگ گفته است که بر پایه این طرح سطح غنی‌سازی ایران در حد کنونی باقی می‌ماند. وی توضیح داده است: «این طرح از گسترده شدن غنی‌سازی در ایران جلوگیری می‌کند، اما آن را کاهش نمی‌دهد. به عبارتی پیشنهاد روسیه شامل خودداری ایران از گسترش برنامه هسته‌ای در ازای خودداری غرب از اجرایی کردن تحریم‌های جدید است.»سوکووا در عین حال پذیرفته شدن پروتکل الحاقی از سوی ایران را «گام بزرگی به جلو» دانسته و گفته بود که این پروتکل موجب شفافیت بیشتر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی خواهد شد و امکان بازدید سرزده بازرسان آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران را فراهم خواهد کرد. این سخن مدیر مرکز خلع سلاح و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، واکنشی است به انعکاس سخنان سفیر ایران در روسیه توسط بلومبرگ که طی آن سجادی از احتمال پذیرفتن پروتکل غنی‌سازی توسط جمهوری اسلامی ایران خبر داده بود.
به گزارش بلومبرگ، سفیر ایران در مسکو، در ادامه گفت‌وگوی خود در سفارت ایران در روسیه گفته بود «ایران امکان دارد پروتکل الحاقی معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را بپذیرد.» معاهده‌ای که امکان بازرسی‌های جامع‌تر از تاسیسات هسته‌ای ایران را برای بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فراهم می‌کند. این سخن سفیر ایران در مسکو بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های خارجی داشت و اکثرا آن را تغییر موضع و چرخش جمهوری اسلامی در پرونده هسته‌ای تعبیر کردند. این بازتاب گسترده نیز سجادی را بر آن داشت تا سخنان خود را اصلاح کند. اصلاحیه‌ای که با اصل خبر «بلومبرگ» چندان تفاوتی نداشت. چرا که «بلومبرگ» به نقل از سجادی خبر داده بود که «امکان دارد ایران پروتکل الحاقی را بپذیرد»، سجادی نیز در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرد که «بلومبرگ» سخنان من را بد منعکس کرده است من گفتم که «ممکن است ایران پروتکل الحاقی را بپذیرد.»سجادی گفت: «کانال تلویزیونی «بلومبرگ» و دیگر رسانه‌های خبری غربی با پس و پیش کردن اظهارات من به‌گونه‌ای خبر داده‌اند که انگار من از حتمی بودن پذیرش پروتکل الحاقی سخن گفته‌ام، در حالی که واقعیت غیر از این بوده است و من تنها در پاسخ به سوالی درباره احتمال وقوع یک امر در آینده پاسخی مبتنی بر احتمال به آن داده‌ام.»در هرحال آنچه از خبر بلومبرگ و سخنان سفیر ایران در روسیه می‌توان برداشت کرد این است که جمهوری اسلامی «احتمالا» پروتکل الحاقی را می‌پذیرد. احتمالی که چندان دور از دسترس به نظر نمی‌رسد. از یک سو پذیرش برای بازگشت به مذاکرات سیاسی هسته‌ای با گروه 1+5 و از سوی دیگر تلاش برای خروج مذاکرات فنی تهران و آژانس از بن‌بست - که گام‌های تازه آن از سوی جمهوری اسلامی با دعوت مجدد برای از سرگیری مذاکرات برداشته شده است احتمال توافق بر سر امضای پروتکل الحاقی افزایش یافته است. چرا که در مذاکرات سیاسی در حد حرف و درخواست و در مذاکرات فنی در حد عمل، دو طرف خواهان امضای این پروتکل از سوی ایران هستند. در صورتی که مذاکرات فنی ایران و آژانس نیز دوباره از سر گرفته شود و دو طرف توافق کنند که رو در روی هم قرار گیرند عملا نخستین گام‌ها برای پذیرش این پروتکل از سوی جمهوری اسلامی برداشته خواهد شد چرا که در مذاکرات احتمالی آتی، محور مذاکرات همان موضوعی است که دو دور مذاکره پیشین هیات عالی‌رتبه آژانس به سرپرستی هرمان ناکارتس و هیات فنی و حقوقی ایران را به بن‌بست کشاند؛ بازدید از سایت پارچین. خواستی که از سوی جمهوری اسلامی در دو دور مذاکره پیشین رد شد زیرا جمهوری اسلامی تاکید دارد سایت پارچین جزو مراکز اعلام شده از سوی ایران به آژانس برای بازرسی- به دلیل عدم فعالیت هسته‌ای- نیست و همین موضوع نیز عملا امکان بازدید از این سایت را از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی براساس توافقنامه ان‌پی‌تی که ایران آن را امضا کرده است، سلب می‌کند. براساس پیمان ان‌پی‌تی، آژانس تنها مجاز به بازدید و بازرسی از تاسیسات هسته‌ای اعلام شده از سوی کشورهای عضو است. بر این اساس درخواست آژانس برای بازدید از یک سایت اعلام نشده از سوی ایران که در آن به عقیده جمهوری اسلامی فعالیت هسته‌ای صورت نمی‌گیرد، مبتنی بر پیمان ان‌پی‌تی نیست بلکه برپایه الحاقیه این پیمان است. براساس پروتکل الحاقی، بازرسان آژانس، این اختیار را پیدا خواهند کرد که حداکثر ظرف 48 ساعت از هر نقطه‌ای چه اعلام شده و چه نشده از سوی کشور میزبان بازدید داشته باشند.
در هر حال شواهد و قرائن حکایت دارد که در دور تازه مذاکرات فنی تهران و آژانس، جمهوری اسلامی امکان بازدید از سایت پارچین را فراهم خواهد کرد. کما اینکه پیش از این و همزمان با به بن‌بست رسیدن مذاکرات فنی ایران و آژانس در اواخر سال گذشته، رامین مهمانپرست سخنگوی وزارت خارجه گفته بود: «اگر تیم مذاکرهکننده آژانس که در ایران به سر می‌برد، صبوری داشت و مدت بیشتری را در ایران اقامت می‌کرد، شاید پس از توافقی که درباره مدالیته جدید صورت می‌گرفت، امکان بازدید از پارچین فراهم می‌شد.»پیش از این نیز یک‌بار جمهوری اسلامی ایران، پروتکل الحاقی را در دوران دولت اصلاحات، برای مدتی به طور داوطلبانه به اجرا گذاشت که منجر به بازدید از سایت پارچین هم شد. با این حال این اقدام دولت اصلاحات، با انتقاد روبه‌رو شد و در نهایت مجلس هفتم طی مصوبه‌ای دولت را موظف به توقف عمل به پروتکل الحاقی کرد.
نظر شما :