ارزیابی اراده دولت برای توقف صادرات نفت

دیپلماسی ایرانی: پس از کشمکش های چند هفته ای ایران و امریکا بر سر بستن یا نبستن تنگه هرمز که از ماجرای تهدید غرب به تحریم نفتی ایران شروع شد، حالا موضوع قطع پیش از موعد صادرات نفت به اروپا در دستور کار مجلس و دولت ایران قرار گرفته است. مروری بر واکنش های اخیر تهران به عملکرد ضد ایرانی دولت های غربی گویای این است که احتمال عملی شدن این تصمیم دور از ذهن نیست ولی از آنجا که تهران در شرایط خاصی به سر می برد و از سوی دیگر در آستانه برگزاری انتخابات مهم مجلس قرار دارد، احتمال دارد که بحث ها درباره عملی شدن یا نشدن این تصمیم به سال 91 موکول شود؛ زمانی که دیگر نیازهای فصلی اروپا به انرژی تا حدی کاهش یافته است.

واکنش تهران به اقدام یکجانبه بریتانیا در تحریم بانکی ایران، در قالب حمله عده ای از دانشجویان بسیجی به ساختمان سفارتخانه و نیز حمله های لفظی مشاهده شد. واکنش در برابر تهدید غرب به تحریم نفتی نیز در قالب تهدید به بستن تنگه هرمز و انجام یک مانور دریایی در آب های خلیج فارس و دریای عمان متبلور شد و حالا عکس العمل تهران در برابر کلید خوردن این تحریم ها، با تهدید به قطع پیشدستانه صادرات نفت به برخی اروپایی ها و نیز قطع مبادلات تجاری پاسخ داده شده است. وعده قطع مبادلات تجاری را وزیر صنعت و معدن و تجارت داده ولی زمان و دایره شمول آن هنوز اعلام نشده است.

کریمی قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، توپ را به زمین دولت انداخته و گفته است: "اگر دولت تا پایان این هفته، چهار کشور اروپایی یونان، ایتالیا، اسپانیا و فرانسه را تحریم نفتی نکند، مجلس دو طرح دو فوریتی در این رابطه را در دستور کار خود قرار می‌دهد." این پیشنهاد از آن رو مطرح شده است که یونان و ایتالیا و اسپانیا با وجود گرفتار بودن در بحران های مالی و نیاز شدیدشان به نفت، با تصمیم اتحادیه اروپا همراهی کردند و دل به وعده عربستان و امارات بستند.

چند روز پیش نیز وزیر نفت بدون آنکه از کشور خاصی نام ببرد اعلام کرد که صدور نفت به بعضی کشورهای اروپایی را حتما قطع خواهیم کرد و درباره بقیه هم در آینده تصمیم خواهیم گرفت. او تاکید کرد که حتی اگر نتوانیم یک بشکه نفت بفروشیم به هیچ کشوری به دلیل فشار سیاسی باج نمی‌دهیم و از موضع به حق خود کوتاه نمی‌آییم.

اما رستم قاسمی از اعضای اوپک هم خواسته است تا رفتار منطقی در پیش بگیرند و اسیر جوسازی های سیاسی و فشار برخی تولیدکنندگان بزرگ نفت نشوند. او اخیرا از وزیر نفت عراق به عنوان رئیس دوره ای اوپک خواسته‌ است تا اعضای اوپک بر اساس تشریک مساعی و روابط بین اعضا، حق اعضا را در مبادلات و تجارت نفت رعایت کنند؛ چرا که اعضای اوپک نباید حق دیگران را از بین ببرند و عربستان هم باید به این مسئله تمکین کند.

اما هرچه می گذرد، دنباله روی عربستان و هم‌پیمانان منطقه ای‌اش از اروپا و امریکا بیش از پیش جلوه می کند و در تحریم هایی که به صورت گام به گام برای ایران درنظر گرفته شده، همراهی نشان می دهند. تقریبا مشابه همین وضعیت درحال طراحی و اجرا برای سوریه نیز هست و ایران که قصد دارد از همه ابزار و توانایی اش برای کمک به سوریه استفاده کند، می بایست همزمان در دو جبهه مبارزه کند.

طرح پیشدستانه ایران برای قطع فوری صادرات نفت به اروپا، بدون شک صادرات کنندگان عمده ای چون عراق و عربستان و امارات را با مشکل مواجه خواهد کرد و آنها قادر نخواهند بود به قول ها و تعهدات خود مبنی بر جایگزین کردن منابع نفتی ایران جامه عمل بپوشانند. اما در صورتی که طرح مزبور به سال آینده موکول شود و دولت و مجلس نتوانند به زودی زمان بندی و چارچوب مشخصی برای آن درنظر بگیرند، حتی کشورهای بحران زده ای نظیر اسپانیا و یونان نیز واهمه ای از قطع زودهنگام صادرات نفت ایران به دل راه نخواهند داد.

صحبت های وزیر نفت اگرچه قاطعانه و محکم نشان می دهد، ولی فاقد چارچوب های عملی مشخص است و می بایست نظام مند و اجرایی باشد. رستم قاسمی در این باره توپ را به زمین خود اروپایی ها انداخته و گفته است: "ما اعلام کرده‌ایم کشورهایی که قصد دارند شش ماه آینده واردات خود را از ایران قطع کنند همین امروز این کار را انجام دهند و ما هم مشکلی برای یافتن بازار نخواهیم داشت." (نقل از خبرگزاری مهر) درواقع قاسمی پیشنهاد قطع صادرات نفت را به طرف مهاجم داده است که بطور حتم آنها چنین نخواهند کرد و به استقبال محرومیت از نفت ایران نمی روند. از همین رو باید منتظر تصمیم و دستورالعمل مجلسی ها ماند و دید که آیا چنین سیاستی به زودی و در زمان احتیاج اروپایی ها به نفت عملی می شود یا همه چیز در حد تهدید لفظی باقی می ماند؟

البته وزیر نفت گفته بود که بین مجلس و دولت اختلافی درباره تحریم نفت وجود ندارد. اما علاءالدین بروجردی یکی دیگر از نمایندگان مجلس روز گذشته در دیدار با سفیر دانمارک در تهران، پیشنهاد بازگشت به دیپلماسی را داده و گفتگوی ایران و اروپا را بهترین راهکار برای پایان دادن به اختلافات و تنش ها عنوان کرده است. او به سفیر دانمارکی گفته که "مذاکره تنها راه حل رفع سوء تفاهمات میان دو طرف است و جمهوری اسلامی ایران همواره آماده ادامه گفتگوهاست ولی اتحادیه اروپا دچار بحران تصمیم گیری شده است."

وضعیت تصمیم گیری درباره تحریم یا قطع پیشدستانه نفت از سوی ایران تا اندازه ای بلاتکلیف نشان می دهد و می بایست هرچه زودتر به سرنوشتی قطعی برسد. درواقع یا می بایست به زودی اروپایی ها را در تنگنای ناشی از تصمیم ضد ایرانی شان قرار داد و یا تدبیری دیگر برای تنبیه و ضرب شست نشان دادن به آنها اندیشید.

حالا پس از آنکه مشارکت شرکت های خارجی در توسعه صنعت نفت نیز با شرکت های ایرانی جایگزین شده، خبر رسیده که با دستور جدید وزیر نفت، روند بومی‌سازی دانش فنی تولید محصولات در پالایشگاه‌های نفت آغاز و خرید خارجی لیسانس پروژه‌ها متوقف شود.

به گزارش خبرگزاری مهر، همزمان با افزایش تحریم‌ها و عدم پایبندی شرکت‌های خارجی لیسانس و دانش فنی در طرح‌های پالایشگاهی ایران، وزیر نفت با صدور دستوری به علیرضا ضیغمی مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش نفتی ایران خواستار توقف خرید خارجی لیسانس در طرح‌های پالایشگاهی شده است. این دستور وزیر نفت در حالی صادر شده است که در ماه‌های اخیر راه اندازی واحدهای صاحب لیسانس پالایشگاه های شازند و تهران در غیاب شرکت های اروپایی انجام شده و حتی شرکت ملی پالایش و پخش نفتی از این شرکت ها به دلیل عدم تعهد به قراردادها به مراجع بین المللی شکایت کرده است.

این دستورات تازه چندان اوضاع اروپایی ها را تغییر نمی دهد چون در شرایطی انجام می شود که شرکت های آنها پیشتر از تعهدات خود سر باز زده و از ایران رفته بودند. بنابراین چندان نمی توان این اقدام را مقدمه تصمیمات آتی وزارت نفت برای قطع صادرات پیش از موعد به اروپا تلقی کرد.