مذاکرات هسته‌ای در فضای یاس و امید

دیپلماسی ایرانی: مقام های غربی و در راس آنها تصمیم گیران و مبتکران گفتگوهای 1+5 طی دو سال گذشته بارها اعلام کرده اند که سیاست فشار و مذاکره را در قبال ایران در دستور کار دارند. کاترین اشتون در تازه ترین مصاحبه های خود درباره احتمال از سرگیری گفتگوها میان تهران و اتحادیه اروپا بار دیگر بر این نکته تاکید کرده و گفته است که هم فشارها را بر تهران حفظ خواهند کرد و هم تلاش می کنند باب گفتگو را بگشایند.

در مقابل مقام های تهران بارها اعلام کرده اند که سیاست چماق و هویج یا تنبیه و تشویق توامان را نخواهند پذیرفت و تنها به گفتگو در شرایط عادلانه و احترام متقابل قائل هستند. تهران طی یک ماه گذشته – به گفته علی اصغر سلطانیه – دوبار با آژانس نامه نگاری داشته و از آنها برای سفر به ایران و بازدید از تاسیسات موردنظر دعوت کرده است.

این دعوت ها در شرایطی صورت گرفت که آژانس همچنان بر انتشار گزارش های تند و یکجانبه علیه تهران اصرار داشت و تحت تاثیر فضاسازی های رسانه ای و گزارش ها و تجسس های فراقانونی که از تاسیسات ایران در اختیار داشت، زمینه ساز فشار مضاعف و اجماع بین المللی علیه تهران شد. اکنون نیز سفر بازرسان و جریان نامه نگاری جلیلی و اشتون در شرایطی انجام می شود که اروپا و امریکا سخت ترین تحریم های ممکن را بر ایران اعمال کرده و خواستار حفظ فشارهای همه جانبه شده اند.

استدلال تحریم کنندگان این است که فشارهای مزبور در نهایت منجر به عقب نشینی تهران از مواضع پیشین و تن دادن به مذاکراتی دلخواه غرب خواهد شد. در کنار مقوله تحریم، موضوع ترور شخصیت های هسته ای کشورمان به دست عوامل پنهان و مرموز نیز کماکان ادامه داشته و به انحای مختلف تلاش شده است تا تهدید و ارعاب و فشار را بر تهران حفظ کنند و مانع پیشروی و ایستادگی آن بر اصول سیاست خارجی، نظامی و صنعتی اش شوند.

در فضای یک سال اخیر که دیپلماسی بین تهران و غرب به کلی قطع شده و پیغام و پسغام های ضروری از طریق واسطه های منطقه ای چون ترکیه و عمان و قطر و... ردوبدل می شود، حضور بازرسان اتمی - که گویا بازرسانی تسلیحاتی نیز در میان آنها هستند – چندان مایه دلگرمی و اطمینان نیست و بعید است که رهاورد یا بویی خوش از طرف غرب با خود آورده باشند. البته نگاه ایران به این سفر و مذاکرات احتمالی پیش رو با 1+5 نگاهی حاکی از امید است. می توان حتی به کورسویی از نیت تعاملی و دیپلماتیک غربی ها در این سفر و گفتگوی پیش رو دل بست و آن را قدر شمرد و یخ های قطور میان ایران و غرب را تا حدی گرما بخشید.

علی اکبر صالحی در تازه ترین نظراتش درباره این تحولات، نسبت به نتایج سفر بازرسان آژانس به ایران ابراز امیدواری کرده و گفته است: ما نسبت به ماموریت این هیات و نتایج کار آن بسیار خوشبین هستیم. در مجموع نسبت به موضوع هسته‌ای ایران خوشبین هستیم.

او امیدوار است که مدیریت ایران در مسئله هسته ای با شیوه های دیپلماتیک پیش برود و این شیوه، غرب را از صرافت تهدید و فشار بیشتر بیندازد و از بی اعتمادی مطلق به ایران بکاهد. او بازهم تاکید کرده است که ایران پیرو قوانین اسلام و مطابق دیدگاه مقام رهبری، اعتقادی به تسلیحات هسته ای ندارد و هیچ گاه در پی ساختن بمب اتمی نیست.

او با مثبت اندیشی تلاش کرده است که همکاری خوبی با بازرسان آژانس انرژی اتمی در تهران انجام شود و بحران فیمابین را به مسیری تعاملی و دیپلماتیک بیندازد. صالحی گفته است که شفاف سازی یکی از اصول همکاری‌های ایران با آژانس است و در این سفر هم به سوال های هیات آژانس پاسخ لازم داده خواهد شد.

باید دید رفتار و انتظارات بازرسان آژانس در این سفر چگونه است و آیا موفق به بازگشایی درهای بسته می شوند یا اینکه با بدبینی و شماتت ایران را ترک می کنند. گفته شده است سعید جلیلی طی روزهای آتی مکان و زمان مورد قبول ایران را برای انجام مذاکرات با 1+5 به خانم اشتون اعلام می کند. بطور حتم ترکیه میزبان گفتگوها خواهد بود؛ جایی که آخرین بار نیز میزبان دو طرف بود و حاصلی از آن مذاکرات به بار نیامد. ایران حالا می گوید مایل است تا بحران هسته ای را مطابق طرح گام به گام روس ها پیش ببرد ولی اروپایی ها هیچ نظری در این باره نداده و معتقدند که ایران باید بدون پیش شرط پشت میز گفتکو بنشیند. درواقع همه تلاش های آنها برای ایجاد اجماع و اعمال تحریم های گسترده علیه تهران با هدف از کار انداختن قوه اراده ایران بوده و بطور حتم مایل اند ایران را دست بسته و مطیع در مقابل خود ببینند.

با این حال ذکاوت و نزاکت دیپلماتیک حکم کرده است که صالحی مذاکرات آینده ایران و 1+5 را خوشبینانه بنگرد و بگوید: من فکر می‌کنم نشست 1+5 این بار نشست موفقی باشد چون به هر حال احساس می‌شود که طرف مقابل هم علاقمند است که یک برون‌رفتی پیدا شود.

البته او نیز موضع کلان جمهوری اسلامی را پیشاپیش مورد تاکید قرار داده و آن را محل بحث و گفتگو ندانسته است؛ موضعی که می گوید: "غنی‌سازی حق قانونی ماست و طبق «ان پی تی» آن را انجام می‌دهیم و هیچ‌کس حق ندارد از ما بخواهد غنی‌سازی را متوقف کنیم."