رستم قاسمی: از وزیر نفت عربستان دعوت کردم به ایران بیاید
آسمان: رستم قاسمی چگونه وزیر شد؟ ماجرای واگذاری قراردادهای نفتی جدید به شرکت‌های تازه تأسیس چیست؟ آیا کنترل نفت خام قرار است از بدنه دولت خارج شود؟ واکنش ایران به تحریم نفتش چه خواهد بود؟ در دیدار وزرای نفت ایران و عربستان چه گذشته است؟ آیا فازهای پارس‌جنوبی 35 ماهه تمام می‌شود؟ نظر وزیر نفت نسبت به قرارگاه سازندگی خاتمالانبیاء چیست؟ اگر عربستان با نفتش علیه نفت ایران هم‌پیاله شود تدبیر ایران چه خواهد بود؟ آیا نفت خام تحویل مردم می‌شود؟ ... پاسخ این سوالات را در نخستین گفت‌وگوی اختصاصی وزیر نفت خواهید یافت. گفت‌وگویی که در حاشیه اجلاس اوپک در وین انجام شد.
آخرین اتاق سمت راست در دالان سمت چپی طبقه دهم هتل اینترکنت، محل اقامت همیشگی وزرای نفت ایران در وین است، وقتی که به اجلاس اوپک می‌آیند. هم بیژن نامدار زنگنه در این سوئیت بوده هم وزیری هامانه. نوذری و میرکاظمی هم در دوره وزارتشان ساکن این اتاق بوده‌اند. سرپرستی کوتاه‌‌مدت محمد علی‌آبادی بر نفت ایران اگر برایش دستاوردی نداشت، او ر ا یک بار مهمان سوئیت طبقه دهم کرد. آن هم در کسوت رئیس کنفرانس اوپک. سه هفته پیش اما رستم قاسمی ساکن این اتاق بود. آخرین وزیر نفت دولت احمدینژاد. با ریاست او بر کنفرانس وزرای اوپک، دوره ریاست ایران به پایان رسید. یکصد و شصتمین اجلاس اوپک، برخلاف جلسه قبلی، همه را شاد کرد. ایران و عربستان به هم نزدیک شدند و سقف تولید اوپک 30 میلیون بشکه تعیین شد تا تخلفات حدود 6 میلیون بشکهای اعضا رسمی شود.
فردای جلسه اوپک آسانسور در طبقه دهم هتل می‌ایستد. وزیر نفت با دو نماینده مجلس نشسته است. هیات ایرانی توانسته بود ظرفیت موفقی از دیپلماسی نفتی نشان دهد و وجهه رفته ریاست ایران بر اوپک را بازگرداند.
صدایش را صاف میکند. خودش را روی مبل جابجا میکند و به سوالات، بی‌تکلف پاسخ میدهد. 47 ساله است و پس از فرماندهی قرارگاه خاتمالانبیاء به وزارت نفت رسیده است. پیش از گفت‌وگو از اوضاع اقتصادی در اروپا می‌پرسد و پس از آن به همراه علی‌‌اصغر سلطانیه، سفیر ایران در سازمان‌های بین‌المللی وین، برای بازدید به مقر سازمان ملل می‌‌رود. زمان اجازه نداد تا بقیه سوالاتم را از رستم قاسمی بپرسم.
***
*آقای قاسمی، اگر بخواهم به مسائل داخلی صنعت نفت بپردازم از اینجا شروع می‌کنم که چطور شد شما وزیر شدید؟ چه شد که بعد از گذشت دو سال از عمر دولت دهم به وزارت نفت رسیدید؟
- این موضوع از سال‌ها قبل مطرح بود. دوستان پیشنهاداتی داشتند ولی به‌هرحال من به کار خودم علاقه داشتم. خیلی مایل به کار دولتی نبودم. ولی به‌هرحال اینطور تقدیر شد که به وزارت نفت بیایم.
*چه کسی شما را به آقای احمدینژاد معرفی کرد؟ آیا ایشان، وزارت نفت را به شما پیشنهاد کردند؟
- به هرحال ایشان سال‌هاست که ما را می‌شناسند. شناختمان قدیمی است.
*شما قبل از وزارت بر نفت، فرمانده قرارگاه خاتمالانبیاء بودید. حالا که وزیر شده‌اید آیا نگاه ویژه‌ای به قرارگاه خاتمالانبیاء دارید؟
- خیر. بنده هرجا کار می‌کنم، ملی فکر می‌کنم.
*پس چرا برخی قراردادهای بزرگ نفتی را اخیرا به شرکت‌های تازه‌تاسیس داده‌اید. شرکت‌هایی که تاکنون تجربه‌ای در صنعت نفت نداشته‌اند؟
- از زمانی که بنده به نفت آمده‌ام فکر نمی‌کنم قرارگاه خاتمالانبیاء، پروژه‌ای گرفته باشد. از زمانی که به نفت آمده‌ام اصلا هیچ پروژه‌ای را قرارگاه نگرفته است. اگر کسی می‌تواند بگوید که در زمان مسوولیت من تاکنون قرارگاه پروژه‌ای گرفته است بگوید.
*یعنی نمی‌خواهید پروژه تازه‌ای به قرارگاه بدهید؟
- معنی حرف من این نبود که ما به قرارگاه کار نمی‌دهیم. قرارگاه یک مجموعه خوب و توانمند است. ولی تا به امروز که من به وزارت نفت آمده‌ام قرارگاه هیچ پروژه جدیدی امضا نکرده است.
*اما پروژه ساخت خط اتیلن با قرارگاه امضا شد !
- پروژه ساخت خط لوله اتیلن، تنها پروژه‌ای بود که به امضا رسید. تفاهمنامه آن پروژه هم یکسال پیش امضا شده و کارش هم شاید چهار ماه پیش از آن شروع شده بود.
*توجیه‌تان برای واگذاری قراردادهای بزرگ نفتی به شرکت‌هایی که تازه‌تاسیس شده‌اند و تجربه‌ای در توسعه میادین نفتی ندارند چیست؟ نمونه‌اش واگذاری توسعه میدان نفتی «یاران» بود. آن هم به شرکتی به نام «پرشیا انرژی» که هیچ سابقه‌ای در نفت ندارد.
- سیاستی که ما به کار گرفته‌ایم برای این است که موسسات مالی و اعتباری که پولشان را می‌خواهند به تجارت و برج‌سازی و غیره ببرند به سمت سرمایه‌گذاری در نفت هدایت کنیم. آنها مجموعه قوی مالی هستند و حتما آدمی مثل آقای نوذری (رئیس هیات‌مدیره پرشیا انرژی) با تجربه‌ای که در صنعت نفت دارد و می‌تواند شرکت‌های خصوصی پیمانکار را به کار گیرد و از پول مجموعه‌شان و توانمندی‌های بخش خصوصی برای پیشبرد پروژه استفاده کند.
*آقای وزیر، اجازه بدهید یک نگرانی را شفاف با شما مطرح کنم. اخیرا بحث‌هایی از زبان مدیران ارشد نفت مطرح شده است مبنی بر اینکه نفت داخل مخزن جزو انفال است و نفت روی چاه را می‌توان به پیمانکار توسعه میدان نفتی داد. این نگرانی وجود دارد که شما نفت خام را با قراردادهای جدید از درون دولت خارج کنید. درحالی‌که در قراردادهای بیع متقابل قبل، نفت خام توسط امور بین‌الملل شرکت ملی نفت فروخته می‌شد و درصدی از پول آن به عنوان سهم پیمانکار و سود آن اختصاص می‌یافت. حالا این نگرانی وجود دارد که وزارت نفت بخواهد با قراردادهای جدید بیع متقابل و همچنین انتشار اوراق سلف نفتی نفت خام را از بدنه دولت خارج کند تا فروشش به دست بخش خصوصی بیفتد. نظر شما چیست؟
- خیر. اینطور نیست. اوراق سلف نفتی که سرمایه‌گذاری برای توسعه صنعت نفت است. در حقیقت از پول سرگردان مردم برای توسعه نفت استفاده می‌شود. اما درباره قراردادهای بیع متقابل ایرانی باید بگویم که تنها کاری که در این قراردادها انجام دادیم جذاب‌ترکردن آن بود. یعنی مقداری ضریب بازگشت سرمایه قرارداد را بالا بردیم که برای سرمایه‌گذاران داخلی جذاب شود تا به جای آنکه سرمایه‌گذاران داخلی، پول‌هایشان را در جای دیگری سرمایه‌گذاری کنند با اطمینان بیایند و در نفت سرمایه‌گذاری کنند.
*یعنی به پیمانکارانی که قراردادهای اخیر بیع متقابل را امضا کرده‌اند نفت خام نمی‌دهید؟
- خیر. قراردادها مثل بیع متقابل خارجی است. منتها برای ایرانی‌ها جذاب‌تر شده است.
*فقط از نظر ضریب بازگشت سرمایه؟
- بله. همینطور است.
*به نظر شما آیا پروژه پیش‌فروش نفت یا همان انتشار اوراق سلف نفتی، پروژه موفقی است؟! چون ما در ایران بازار آتی نفت نداریم. به نظر می‌رسد در این پروژه، از نام پیش‌فروش نفت، تنها برای جذب سرمایه‌های مردم استفاده شده است وگرنه شرایطی مقرر شده که عملا چهار سال بعد هم، نفتی به مردم عادی داده نخواهد شد. چون ظاهرا حداقل میزان نفت تحویلی یک میلیون بشکه تعیین شده است.
- سلف نفتی، اتفاقی است که برای اولین بار در ایران ابتکار شده است. در بازار ایران نقدینگی زیادی دست مردم است. بنابراین اگر مردم احساس کنند که جایی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد که هم منافع خوبی برایشان تأمین میکند و هم اینکه در زیرساخت کشورشان موثر است حتما انگیزه بهتری برای سرمایه‌گذاری دارند تا اینکه سراغ سکه و ارز بروند. به خاطر همین این طرح را به بورس بردیم تا مردم بیایند.
*اما عملا نفتی به مردم تحویل نخواهد شد. چون شرایطش سخت است. ضمن اینکه در معاملات بازار آتی نفت، تعیین سقف قیمتی معنا ندارد. شما نمی‌توانید بگویید اگر قیمت نفت بالاتر از 160دلار رفت پولش را به صاحب اوراق نمی‌دهید. این رسم بازار نفت برای معاملات آتی نیست !
- این یک کار شرطی است. یعنی در واقع شرطی است که بین دو طرف وجود دارد. در حقیقت عددی برای قیمت نفت تعیین می‌شود و اگر قیمت نفت از آن بالاتر رفت متعلق به وزارت نفت خواهد بود. اگر هم نفت به عددی پایین‌تر فروش رود ما آنرا تضمین کرده‌ایم.
*ولی اگر کسی کمتر از یک میلیون بشکه نفت اوراق خریده باشد به آن نفت تحویل نمی‌دهید. درست است؟
- مردم می‌توانند از ده بشکه به بالا خریداری کنند.
*ولی زیر یک میلیون بشکه نفت تحویل نمی‌دهید!
- ما نفت را برایشان می‌فروشیم. یعنی عملا ما نقش فروشنده مردم را برعهده داریم. مثلا اگر کف قرارداد، 120دلار تعیین شده باشد و ما نفت را 140 دلار بفروشیم پول را به صاحب اوراق سلف می‌دهیم.
*پس در حقیقت بحث پیش‌فروش نفت نیست. بلکه مشارکت مالی است. درست است آقای وزیر؟
- بله. به نوعی مشارکت مالی است. ولی مشارکتی است که تضمین دارد. پشتوانه‌اش تضمین نفت است. مشارکتی است که در آن قرارداد وجود دارد. قیمت نفت وجود دارد.
*همین‌جا مایلم بحث اوراق مشارکت را باز کنم. اوراقی که به تازگی برای توسعه صنعت نفت منتشر شد اما استقبال خوبی از آن نشد. ظاهرا در مدت اولیه تنها 14درصد اوراق فروش رفته بود. به نظر شما چرا این اتفاق افتاد؟ فکر نمی‌کنید اعتماد عمومی ضعیف شده است.
- منافع کاذبی که در خرید و فروش ارز وجود دارد جذابیتی بیشتر از سود اوراق مشارکت داشت. به نظر می‌رسد بخش عمده دلیلش همین بود. البته اشکالاتی هم در فروش داشتیم که باید اصلاح کنیم.
*اگر بخواهم به بحث پارس جنوبی بپردازم مایلم از نکته‌ای که عذابم میدهد شروع کنم، زمان پایان کار آخرین قراردادهایی که برای توسعه فازهای پارس جنوبی امضا شد 35 ماهه اعلام شده است. ما عذاب می‌کشیم از اینکه مدام گفته می‌شود که این فازها 35 ماهه تمام می‌شود. ما می‌دانیم که حتما این اتفاق نخواهد افتاد.
- اصل اینکار که فازهای جدید پارس جنوبی شروع شد، تصمیم واقعا شجاعانه دولت بود. اینکه بیایند و این تعداد فاز را با هم شروع کنند شجاعانه بود.
*شجاعانه بود؟!
- هم شجاعانه بود هم درست بود. حالا به نظر من اینکه این فازها 35 ماهه یا 45 ماهه تمام شود خیلی موضوع جدی‌ای نیست.
* زمانبندی جدی و خیلی مهم است.
- چرا این‌را می‌گویم. چون اگر شروع نشده بود الان ما چیزی نداشتیم.
*مگر الان در پارس جنوبی چیز جدیدی داریم آقای وزیر؟ دو سال از افتتاح فازهای 9 و 10 می‌گذرد اما ظاهرا به‌طور کامل چاه‌هایش به مدار نیامده‌اند.
- در بعضی از این فازهای 35ماهه، نظیر فازهای 13 و 22 و 24، در بخش پالایشگاهی تا ماه گذشته، 47درصد پیشرفت داشته‌ایم. آن‌هم ظرف مدت 16 ماه، این نشان میدهد که ما در برخی فازها مثل فازهایی که اسم بردم در بخش خشکی، یک رکورد در ساخت پالایشگاه‌ها در دنیا ثبت کرده‌ایم. اتفاقا همین فازهایی که عرض کردم روی زمانبندی پیش می‌روند پروژه‌های قرارگاه است.
*فقط پالایشگاه‌ها مهم نیست. چاه‌های گاز مهم‌تر است.
- هیچ‌کدام از فازهایی که قبلا در دست ایتالیایی‌ها و هیوندایی هم بوده، در بخش پالایشگاهی، چنین پیشرفتی نداشته است. باید عرض کنم که ما در خط لوله انتقال گاز، حتما به زمان 35ماهه می‌رسیم. در بخش پالایشگاهی، در برخی فازها حتما زمانبندی 35ماهه می‌رویم. من امیدوارم در برخی فازها در بخش دریا هم به 35 ماه برسیم. ما ناامید از رسیدن به زمانبندی 35 ماهه در برخی فازها نیستیم.
*فقط در بخش پالایشگاهی دیگر؟!
- در خشکی که قطعا در برخی فازها به 35 ماه می‌رسیم. در بخش دریا هم امیدوارم برسیم. اما به هر حال در بخش دریایی مشکلات و محدودیت‌هایی وجود دارد. ولی خب امیدواریم در بعضی فازها به 35 ماه برسیم. در برخی فازها هم با یک تأخیری خواهیم رسید.
*این روزها خبر تحریم نفتی ایران، خبر داغی است. اگر خرید نفت ایران واقعا عملیاتی شود برنامه عملی‌تان برای مقابله با آن چه خواهد بود؟
- ما پیش‌بینی لازم را کرده‌ایم. ایران در بازار شرق، مشتریان بزرگی دارد. نفت‌مان را هم تا مدت‌ها پیش‌فروش کرده‌ایم.
*منظورتان از پیش‌فروش، همان قراردادهای یکساله فروش نفت است؟! چون به‌طور معمول، امور بین‌الملل شرکت ملی نفت، 95درصد نفت را در قراردادهای ترم یا بلندمدت یکساله می‌فروشد.
- بله. یکساله است. ما خوشبختانه امروز هیچ نفتی روی کشتی یا در انبار نداریم. مشتریان خوبی هم داریم. جمع تولید نفت ایران در دنیا، حجمی است که تصمیم‌گیری در مورد تحریمش ساده نیست.
*اگر خرید نفت ایران تحریم شود فکر می‌کنید قیمت نفت چقدر در بازارهای جهانی افزایش خواهد یافت؟
- در اینکه قیمت نفت خیلی افزایش پیدا میکند و بازارهای بین‌المللی باید بهای سنگینی را بپردازند تردیدی نیست. شاید نتوان خیلی دقیق پیش‌بینی کرد. اما تحریم نفت ایران، قیمت نفت را حداقل بالای 200دلار خواهد برد.
*اگر بانک مرکزی تحریم شود چطور؟ شما راهکاری برای انتقال پول نفت به ایران پیش‌بینی کرده‌اید؟
- قانونی در دنیا وجود دارد که براساس آن، حتی کشورهای درحال جنگ هم مجاز نیستند بانک مرکزی کشوری را تحریم کنند. این یک قانون بین‌المللی است. به همین دلیل هست که تا الان بانک مرکزی را تحریم نکرده‌اند و حتما هم تحریم نمی‌کنند. چون این قانون بین‌المللی است. سازمان ملل قطعا این کار را نخواهد کرد. اما اگر روزی آمریکا و اروپا این کار را بکنند قطعا راهکار برای آن وجود دارد.
*اجازه بدهید به اجلاس یکصد و شصتم اوپک بپردازیم. ایران در این جلسه، برای آخرین‌بار رئیس کنفرانس وزرای اوپک بود. درحالی‌که جلسه قبل از آن، جلسه خوبی نبود. اما در اجلاس یکصدوشصتم، معتقدم ایران، ظرفیت دیپلماسی نفتی خوبی از خود نشان داد.
- در واقع ما دیپلماسی‌مان را برای توافق در اوپک، از اجلاس کنگره جهانی نفت در قطر شروع کردیم. با وزرای نفت امارات، قطر، کویت، نیجریه، لیبی، الجزایر و آنگولا درخصوص ضرورت تفاهم در اجلاس صدوشصتم اوپک صحبت کردم. در این مذاکرات همچنین بر ضرورت سهم بازار و تعادل بازار نفت تأکید کردم. یک روز قبل از آمدن هم با آقای رامیرز، وزیر نفت ونزوئلا مذاکره کردم. ایشان هم خیلی از دیدگاه ایران حمایت کردند. وقتی هم که به وین آمدم مجددا وزرای نفت لیبی و الجزایر به اینجا آمدند و با هم مذاکره کردیم و مهم‌تر از همه، با آقای النعیمی وزیر نفت عربستان، ملاقات خیلی خوبی داشتیم. هماهنگی‌ها بین دو طرف صورت گرفت. چون ایران و عربستان نقش مهمی در اوپک دارند بنابراین، نزدیکی نظرات این دو کشور خیلی مهم است.
*در شرایط فعلی، دیدار جنابعالی با وزیر نفت عربستان اتفاق خوبی بود. با توجه به حساسیت‌هایی که در داخل کشور درباره عربستان وجود دارد به نظرم تصمیم شجاعانه‌ای گرفته شد. چطور به این تصمیم رسیدید؟
- ما باید با کشورهای همسایه‌مان روابط خوبی داشته باشیم. به خصوص در موضوعات اقتصادی و نفتی، دلیلی ندارد که روابط خوبی نداشته باشیم. ایران و عربستان دو تولیدکننده مهم نفت دنیا هستند، همسایه هستند و میادین نفتی مشترک دارند. به هر حال تصمیم گرفتیم که روابطمان را در بخش انرژی و به ویژه نفت با عربستان داشته باشیم. ملاقات خیلی خوبی هم با آقای النعیمی داشتیم. به ویژه درباره میادین مشترک صحبت کردیم تا برداشت درستی از میادین مشترک داشته باشیم نه عجولانه که هرکس بخواهد سهم بیشتری ببرد. همینطور قرار شد مراودات تکنولوژیک با هم داشته باشیم.
*فضای دیدارتان با وزیر نفت عربستان چطور بود؟ بیشتر روی چه نکاتی صحبت کردید؟ از منابع آگاه شنیده‌ام که آقای علی‌النعیمی در دیدار با شما تأکید کرده‌اند که برای کسب سهم بازار ایران، با ارائه تخفیف در قیمت نفت، رقابت نخواهند کرد.
- فضای جلسه با وزیر نفت عربستان، برعکس انتظار بعضی از دوستان خیلی خوب و دوستانه بود. هر دو بر صداقت در برخوردها و رفتارها تاکید داشتیم. موضوع اوپک هم یکی از موضوعات مهم دیدارمان بود تا سقف تولید اوپک را حفظ کنیم. البته با آمدن عراق و لیبی. صبح روز جلسه اوپک اما، برخی وزرا آمدند پیش من و ابراز نگرانی کردند که برخی کشورها دنبال افزایش تولید هستند.
*منظورشان عربستان بود؟
- عربستان و کشورهای دیگر. خلاصه خیلی ابراز نگرانی کردند ولی چون فضای کنفرانس تلطیف شده بود کار انجام شد.
*این نکته را به وزیر نفت عربستان متذکر نشدید که اگر بخواهند در بازارهای نفتی ایران به شکل ناسالم وارد شوند کار درستی نیست؟
- بازار نفت بازاری تجاری و رقابت در آن طبیعی است. من در آن جلسه گله کردم که خبرگزاری‌ها از قول آقای النعیمی گفته‌اند که در صورت تحریم ما، عربستان جایگزین نفت ایران می‌شود. وزیر نفت عربستان خیلی تعجب کردند و گفتند این حرف را نه من خودم گفتم و نه نظر دولت عربستان است.
*دیدار شما با وزیر نفت عربستان دیپلماسی خوبی بود که فضای اجلاس اوپک را تلطیف کرد. به نظرتان ایران می‌تواند این دیپلماسی شجاعانه را در حوزه‌های دیگر هم اجرا کند؟
- اجلاس صدوشصتم اوپک خیلی برای ما مهم بود. برای اینکه این جلسه ناموفق نباشد و بتوانیم یک جلسه موفق داشته باشیم چون ما دوره یکساله ریاست اوپک را داشتیم و در جلسه قبلی حالا به هر دلیلی تفاهمی حاصل نشده بود.
*در جلسه قبلی، تغییر وزیر نفت در فاصله کمی مانده به کنفرانس اوپک واقعا عجیب بود. تا روز آخر معلوم نبود چه کسی به عنوان نماینده ایران به اوپک می‌آید. به نظر شما این مساله، وجهه ایران را در اوپک خدشه‌دار نکرد؟
- به هر حال سرپرست وزارت نفت وقت نداشت. واقعیت این است که ما در جلسه قبلی جلسه موفقی در اوپک نداشتیم. اگر این جلسه هم به همان وضع تمام می‌شد خاطره بدی از ریاست ایران بر اوپک برجای می‌ماند. سال‌ها هم طول می‌کشید تا این ریاست به ایران برسد. این برای ایران خیلی خوب نبود. بنابراین باید تلاش می‌کردیم که جلسه موفقی داشته باشیم. جالب اینکه می‌خواستیم با خواسته‌های خودمان هماهنگ باشد. بعضی دوستان می‌گفتند که بعید است بتوانیم سقف تولید 30میلیون بشکهای اوپک را با برگشتن لیبی و عراق به اعضا بقبولانیم. اما این جلسه با موفقیت انجام و تصمیم جمعی گرفته شد. جلسه هم خیلی طولانی نشد.
*ونزوئلا یکی از مخالفان جدی افزایش سقف تولید اوپک بود. چطور ونزوئلا را راضی کردید؟
- وزیر نفت ونزوئلا می‌گفت برخی اعضا دنبال افزایش سقف تولید اوپک هستند. آقای رامیرز می‌گفت که اگر شما بتوانید تولید را کنترل کنید یک موفقیت بزرگ حاصل شده است. چون در اوپک همه قبول کردند که در واقع افزایش تولید نداشته باشیم و عملا کاهش تولید داشته باشیم. آقای رامیرز خیلی استقبال کرد و این را برای اوپک موفقیت خوانده و از آن پشتیبانی کرد.
*در جلسه با وزیر نفت عربستان، قرار شد روابط دو کشور چطور تنظیم شود؟
- با آقای النعیمی تفاهم کردیم که در رابطه با نفت، روابط خوبی داشته باشیم. از ایشان دعوت کردیم که به ایران بیایند. ایشان هم از من دعوت کردند.
*شما دعوت علی النعیمی را قبول کردید؟
- قرار شد که دو طرف موضوع را بررسی کنیم. در مورد بحث تکنولوژی، تأمین بعضی امکاناتی که در دو کشور ساخته می‌شود، برداشت صیانتی از میدان مشترک و احتمالا کمک به بازار یکدیگر هم مذاکره کردیم.
*آقای وزیر، اگر عربستان بخواهد در بازی نفتی غرب علیه ایران مشارکت کند شما تدبیری دارید؟
- ما اساسا باید با کشورهای همسایه‌مان روابط خوبی داشته باشیم. به خصوص در چارچوب مسائل اقتصادی. ما با قطر هم در چارچوب مسائل نفتی روابط خوبی داریم. با کشورهای دیگر هم به همین ترتیب. من فکر نمی‌کنم که نفت ایران در بازار بین‌المللی با مشکل مواجه شود.
نظر شما :