قطر، ناقض دموکراسى ميزبان نشست دموکراسى

هشتمین نشست سه روزه دموکراسی، توسعه و تجارت آزاد روز یک­شنبه با حضور شماری از مقام­های عالی­رتبه جهان در دوحه پایتخت قطر آغاز به کار کرد.

 

در این نشست موضوعات متعددی چون تفاوت­های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشورهای غنی و فقیر با یکدیگر، چگونگی برقراری دموکراسی با حفظ توسعه مستمر، چگونگی گسترش تجارت آزاد، چگونگی مواجهه با بحران­های بین­المللی از طریق فرهنگ گفت و گو و چگونگی حفظ احترام به دیگر ادیان و فرهنگ­ها مطرح و به بحث و تبادل نظر گذاشته می­شود.

 

همچنین قرار است در این نشست شخصیت­های مهم سیاسی، فرهنگی و نظامی از جمله فوزی صلوخ، وزیر امور خارجه لبنان، عبدالرحمن بن حمد العطیه، دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس، رجب طیب اردوغان، نخست­وزیر ترکیه، تسیبی لیونی، وزیر امور خارجه اسرائیل، هانس گیرت پترینگ، رئیس پارلمان اروپا، سرگیان کریم، رئیس هیات عمومی سازمان ملل، سگولن رویال، نامزد انتخابات دور گذشته ریاست جمهوری فرانسه، دومینیک دو ویلیپان، نخست­وزیر سابق فرانسه، رود لوپز، نخست­وزیر سابق هلند، ویلیام کوهن، وزیر دفاع سابق ایالات متحده آمریکا، یوریکو کویکی، وزیر دفاع سابق ژاپن، مالکوم ریکفند، نماینده مجلس عوام بریتانیا و ویلیام دیلاهونت، نماینده کنگره آمریکا و نمایندگانی از حکومت خودگردان فلسطینی حضور یابند که هنوز برخی از آنها به نشست افتتاحیه نرسیده­اند.

   

این نشست با سخنرانی شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر قطر که در آن بر نهادینه کردن استقرار و ثبات در منطقه با هدف گسترش توسعه اقتصادی و تجارت آزاد تاکیده داشت، افتتاح شده است.

 

همچنین شیخ حمد بن جاسم بن جابر آل ثانی، نخست­وزیر و وزیر امور خارجه قطر نیز در نشست افتتاحیه به سخنرانی پرداخت که وی نیز در سخنان خود ضمن خیر مقدم به حاضران خواستار گسترش حقوق انسان و حل مشکلات منطقه­ای از طریق گفت و گو شد.

 

دیگر سخنرانان نشست 

پس از سخرانی مقام­های ارشد قطری مقام­های عالی­رتبه دیگر کشورها به ایراد سخنانی پرداختند. نخستین فرد نخست­وزیر ترکیه بود که عمده سخنان خود را به گسترش دموکراسی در جهان اختصاص داد و گفت:« دموکراسی حقیقی به ابزارها و تحرکات اجتماعی ویژه­­ای نیازمند است که شرط آن هماهنگی با اجتماع، فرهنگ و تاریخ هر مملکتی است که بیشتر کشورها کمابیش به نوعی با آن در تماس بوده و هستند.»

 

رجب طیب اردوغان سپس به حوادث 11 سپتامبر اشاره کرد و گفت:« پس از حوادث 11 سپتامبر موضوعی در همه جا مطرح شد که عمدتا ترس از اسلام را گوشزد می­کرد. موضوعی که پس از آن حادثه بیش از هر وقت بر آن مانور داده شده است. این در حالی است که ما با درگیری تمدن­ها بسیار مخالفیم و آن را مخالف روحیه اسلام می­دانیم و حتی به اعتقاد ما از زاویه اسلام یک جنایت محسوب می­شود.»

 

هانس گیرت بوترینگ، رئیس پارلمان اروپا نیز دیگر سخنران این جلسه بود که وی نیز خواستار تلاش بیشتر جهانیان برای جلوگیری از آنچه وی برخورد تمدن­ها در عصر جدید دانست، شد.

 

وی همچنین همکاری بیشتر فرهنگ­ها و ادیان مختلف برای گسترش روابط و گذشت و تحمل یکدیگر شد را نیز خواستار شد.

 

بوترینگ همچنین به مسئله چاپ کاریکاتورهای توهین­آمیز در برخی مطبوعات اروپایی پرداخت و گفت:« اروپا سنت­­های مختلفی دارد و هر کسی می­تواند آزادانه به ابراز عقیده بپردازد اما باید حتما توازن میان آزادی مطبوعات با مسئولیت­های ذاتی هر شهروند در اجتماع برای احترام به حقوق دیگران نیز برقرار شود. حتی اگر از لحاظ فرهنگی با آنها تفاوت داشته باشیم.»

 

پس از آن حاضران در جلسه­ای به مناقشه موضوعات مطرح در نشست پرداختند. « نگاهی به حال و آینده » نخستین موضوع مورد بحث میان حاضران نشست دوحه بود. تمام حاضران در این بحث تلاش داشتند درباره استراتژی­های اتخاذ شده و چگونگی برقرار تفاهم میان کشورهای دنیا و نزدیک کردن شوک­های اقتصادی به تمدن­های جهانی نظراتی ارائه دهند.

 

سگولن رویال در این باره گفت:« استفاده همگانی از فوائد جهانی شدن باعث کاهش تفاوت­های فرهنگی و دوری هویت­های گوناگون بویژه میان کشورهای غنی با فقیر از یکدیگر خواهد شد.»

 

وی در ادامه افزود:« توسعه بدون وجود دموکراسی تجقق نخواهد یافت و اجازه نخواهد داد ملت­ها به نقش اصلی و نیازهای اساسی خود پی ببرند.»

 

سرگیان کریم نیز در این مناقشه به ضرورت دموکراسی، توسعه و تجارت آزاد پرداخت و گفت:« وجود نظام­های دموکراتیک و اعتقاد به آزادی­های اجتماعی ضرورت رسیدن به دموکراسی، توسعه و تجارت آزاد است. به اعتقاد من جهانی شدن می­تواند روابط بین­المللی را گسترش داده و بسیاری از مشکلات موجود در کشورهای فقیر را از طریق تجارت آزاد حل و فصل کند.»

 

مسائل حاشیه­ای نشست ­

حضور تسیپی لیونی، وزیر امور خارجه اسرائیل، در نشست دموکراسی، توسعه و تجارت آزاد دوحه حاشیه­های بسیاری را برای آن رقم زد.

 

لیونی دومین مقام اسرائیلی است که در قالب یک نشست بین­المللی در سطح بالا به دوحه سفر می­کند. سفری که پیش­بینی می­شود با احتمال انجام مذاکرات خصوصی وی با مقام­های عالی­رتبه قطری باعث گسترش مناسبات اسرائیل با قطر شود. لیونی در اکتبر 2006 از حضور در يک کنفرانس در دوحه به دليل حضور نمایندگان حماس خوددارى کرده بود.

 

در همین حال دولت قطر اعلام کرده، قصد دارد براى پايان دادن به خشونت در نوار غزه با وزیر امور خارجه اسرائیل گفت‌وگو کند. حمد بن جاسم نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر با شرکت در یک کنفرانس مطبوعاتی به خبرنگاران گفت:« اين مساله مهم‌ترين نگرانى ما است که در خصوص آن با ليونى گفت‌وگو خواهيم کرد.»

 

نخست وزير قطر در پاسخ به اين سوال که آيا حضور ليونى به معنى اين است که قطر سعى در ميانجى‌گرى ميان اسراييل و جنبش اسلامى حماس دارد نیز گفت:« نمى‌خواهم اين مساله را در متن ميانجى‌گرى بگنجانم. »

 

بن جاسم همچنین درباره ایران و فعالیت هسته­ای آن که وزیر امور خارجه اسرائیل قبل از آمدنش به دوحه موضع­گیری بسیار تندی علیه آن کرده بود نیز اشاره کرد و گفت:« ايران همسايه ما است و براى ما اهميت بسیاری دارد. ما به دنبال ثبات در منطقه هستیم و بسيار مشتاقيم که هر مساله در منطقه به ويژه در خصوص ايران به طور مسالمت آميز حل و فصل شود.»

 

در همین حال یکی از دستیاران لیونی که وی را در این سفر همراهی می­کند، قبل از عزیمت به قطر گفت:« لیونی در دوحه بر روی مسئله­ای هسته­ای ایران تمرکز می­کند و تلاش خواهد کرد، توجه مقام­های حاضر در این نشست را نیز متوجه این موضوع کند. ليونى همچنین در خصوص وضعيت سوريه، لبنان و نوار غزه نيز مذاکراتی خواهد داشت.»

 

اما حضور وی در نشست دوحه تحريم برخی ميهمانان این نشست را به دنبال داشته است.

 

تزيپى ليونى با خبرنگاران صحبت نکرد اما صحبت‌هايش با نخست وزير قطر بر سر ميز شام که در آن يوسف بن علوى بن عبدالله، وزير امور خارجه عمان نيز حضور داشت، شنيده مى‌شد.

 

حمد بن جاسم به شوخى به ليونى گفت:« به خاطر ورود تو هفت نفر سفر خود را به هم زدند. بيشتر از اين مشکل درست نکن.»

 

در همین رابطه فوزى صلوخ، وزير امور خارجه لبنان، که يکى از شش وزيرى بود که از دولت تحت حمايت غربى‌ها در لبنان در نوامبر 2006 استعفا کرد، با وجود اين که قرار بود در اين نشست شرکت کند تاکنون به دوحه نيامده است.

 

انتظار مى‌رود نبيه برى، رئيس پارلمان لبنان، سه‌شنبه 15 آوریل به دوحه برود، اما ظاهرا سفر وی براى شرکت در نشست دموکراسی، توسعه و تجارت آزاد نخواهد بود.

 

روزنامه اسرائيلی هاآرتص نوشت که انتظار می رود خانم ليونی در سخنرانی اش از جهان عرب بخواهد که در صلح اسرائيل و فلسطين، به اين کشور ياری برسانند. وی همچنین انتظار دارد در اين سفر بتواند سرنوشت گيلعاد شاليط را نیز پيگيری کند.

 

چند نکته درباره نشست  

نشست دوحه فارغ از حواشی و بحث­های پیرامونی آن چند نکته مهم را در خود دارد. نکاتی که با توجه به آنها دایره قضاوت­های ما را نسبت به تحولات منطقه می­تواند روشنتر کند.

 

نخست این که دولت قطر میزبان نشستی است به نام دموکراسی، توسعه و تجارت آزاد که خود از این سه موضوع تنها به دو موضوع آخر یعنی توسعه و تجارت آزاد اهتمام می­ورزد. گرچه شیوه رفتار دولت قطر در برابر آن دو موضوع بویژه در زمینه تجارت آزاد نیز خود جای بحث بسیار دارد.

  

 در حالی که همان طور که سخنرانان این نشست به آن اشاره کرده­اند، لازمه توسعه و تجارت آزاد دموکراسی است و در حقیقت این نشر و نهادینه کردن دموکراسی است که می­تواند به توسعه و تجارت آزاد ختم شود.

 

شاید اگر دولت قطر نام دموکراسی را از این نشست حذف می­کرد، توجیه میزبانیش برای این نشست بیشتر می­شد. زیرا نه تنها یکی از ناقضان مهم حقوق بشر در خاورمیانه محسوب می­شود و حقوق هیچ کدام از اقلیت­ها را در خاک خود رعایت نمی­کند و به آزادی بیان نیز به هیچ عنوان اهمیت نمی­دهد بلکه از نشر دموکراسی در دیگر کشورهای منطقه همانند بسیاری دیگر از کشورهای عرب منطقه نیز بسیار بیمناک است.

 

رفتار این کشور در برابر تحولات عراق، لبنان و یمن دلیلی بر این ادعا است.

 

علاوه بر آن نگاهی به رسانه­ها و خود دولت و نظام حاکم بر این کشور نیز می­تواند گواه این موضوع باشد. روزنامه­های مطرح در قطر عموما تحت کنترل مستقیم دولت عمل می­کنند و اجازه­ای برای انتشار عقاید آزاد در هیچ حوزه­ای ندارند.

 

حتی شبکه الجزیره که تلاش می­کند، خود را منادی آزادی بیان و دموکراسی در کشورهای عربی و رسانه­های جهانی معرفی کند و پیکان انتقاد خود را همواره متوجه تمام کشورهای جهان می­کند، هیچ گاه وضعیت جاری در قطر را پوشش نمی­دهد و به طور کل توجهی به آن ندارد.

 

افتتاح نخستین کلیسا در این کشور در ابتدای ماه آوریل سال جاری میلادی خود می­تواند، گواه میزان آزادی­ها در این کشور باشد.

 

وضعیت در دولت و نظام حاکم نیز به همین بدی است. جناب شیخ حمد بن جاسم بن جابر آل ثانی هم وزیر امور خارجه قطر است و هم پست نخست وزیری کشور را بر عهده دارد. علاوه بر آن خود یکی از مهره­های اصلی سببی و نسبی خاندان سلطنتی قطر محسوب می­شود که بیش از ده سال است در این دو سمت فعالیت می­کند بدون این که بخواهد به افکار عمومی پاسخگو باشد.

 

نمایندگان پارلمان، منتخب صرفا دولت و پادشاه قطر هستند و هیچ گونه تبلور سیاسی و حزبی را در درون آن نمی­توان دید. به عبارت دیگر هر ساله انتخاباتی کاملا فرمایشی برگزار می­شود تا نمایندگان منتخب و مورد تایید امیر و نظام قطر به پارلمان راه یابند.

 

در ترکیب دولت نیز هیچ تبلور سیاسی و حزبی به چشم نمی­خورد و تمام خویشان و نزدیکان شخص امیر پست­های وزارتی و دولتی کشور را در اختیار دارند.

 

حال چنین کشوری با چنین مشخصاتی میزبان نشستی درباره دموکراسی و توسعه می­شود، جای بسی شگفتی دارد.

 

اگر به سخنرانی امیر و نخست وزیر قطر در مراسم افتتاحیه این نشست نیز توجه کنیم، بوضوح می­بینیم که هیچ نامی از دموکراسی در آن برده نمی­شود.

 

نکته دیگر که به نوعی به نکته نخست نیز مرتبط است، حضور میهمانان این نشست است. تمام کسانی که به این نشست دعوت شده­اند، کسانی هستند که خود سابقه دموکراتیک در کشورشان دارند و به نوعی نمایندگان جوامع دموکراتیک خودشان هستند.

 

نمایندگان کشورهای ترکیه، لبنان، فرانسه و ... همگی کسانی هستند که اصول دموکراتیک در کشورشان نهادینه شده و خود بر اصول دموکراسی معتقد و پایبندند. در حالی که کشور میزبان خود هیچ کدام از معیارهای دموکراسی را رعایت نمی­کند.

 

نکته دیگر به حضور مقام عالی اسرائیلی برای دومین سال پیاپی در نشست دوحه باز می­گردد. دولت قطر با وجود این که خود جزء کشورهایی است که در اتحادیه عرب بر تحریم اسرائیل تاکید می­کند و در همین حال شبکه الجزیره وابسته به آن نیز به شدت علیه آن رژیم تبلیغات می­کند، نماینده عالی اسرائیلی را به خاک خود دعوت می­کند تا درباره مسائل روز بویژه مسئله فلسطین و لبنان با وی به مذاکره بپردازد.

 

در این میان ممکن است این پرسش بوجود آید که دولت قطر با وجود این که خود هیچ کدام از نکات فوق را رعایت نمی­کند، چگونه میزبانی چنین نشستی را بر عهده می­گیرد؟

 

پاسخ این پرسش می­تواند ساده و در عین حال با تعمق در آن پیچیده باشد. هدف از این کار در وهله نخست ایجاد یک قطب سیاسی در منطقه با حضور مقام­های ارشد و پرنفوذ کشورهای جهان برای بهره­برداری سیاسی است.

 

با این کار دولت قطر می­تواند، تبلیغات رسانه­ای گسترده­ای به راه بیاندازد با القای این فکر به جهانیان که برای توسعه دموکراسی بسیار تلاش می­کند و اهتمام ویژه­ای به آن دارد و دلیل واضح آن هم برگزاری چنین نشستی است. در حالی که در عمل هیچ کاری برای دموکراسی در خاک خود نمی­کند.

 

ثانیا خود را وارد بازی­هایی همچون مسئله فلسطین، لبنان و غیره که در طرفین ماجرا هیچ نقشی نداشته می­کند با این امید که معادلات بازی را به نفع خود تغییر دهد و به سود خود امتیاز بگیرد.

و دیگر آن که با برگزاری چنین نشست­هایی می­تواند بر اهمیت خود بر تحولات منطقه تاکید کرده و خود را به عنوان یک وزنه مهم منطقه­ای جا بیاندازد و مدعی شود که در تحولات منطقه تاثیرگذار است. حتی اگر آمریکایی­ها و غربی­ها توجهی به نقش وی نداشته باشند و نخواهند آن را در تحولات منطقه و جهان بازی دهند.

در نهایت شاید برگزاری نشست دموکراسی، توسعه و تجارت آزاد در کشوری چون قطر مضحک به نظر برسد، اما بازی زیرکانه دولتمردان قطری می­تواند حقیقت را از کنه ماجرا دور کرده و قطری­ها را برای رسیدن به منافع صرفا شخصیشان سوق دهد. به هر حال یکی از راه­های مطرح شدن برگزاری نشست­های این چنینی ولو به ظاهر موفقیت­آمیز است.