پروژه‌های نفتی ایران در برزخ چینی‌ها
جام جم آنلاین: توسعه صنعت نفت از بنیان‌های مهم اقتصادی ایران محسوب می‌شود و در این بخش سالانه سرمایه‌گذاری‌های کلانی هم از منابع داخلی و خارجی صورت می‌گیرد.
رشد سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در سال‌های اخیر در صنعت نفت برای طرح‌های توسعه‌ای میادین نفت و گاز و جذابیت‌های این بخش برای سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران را بر آن داشته که با علاقه و رغبت بیشتری در این میدان وارد شوند. بسیاری از شرکت‌های خارجی با وجود محدودیت‌های موجود با علاقه زیادی وارد این حوزه شده و به فعالیت می‌پردازند.
پس از محور قرارگرفتن توسعه پارس جنوبی به عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان و ورود بسیاری از شرکت‌های خارجی در این منطقه، تمایلات کشورها برای حضور در صنعت نفت ایران بیشتر شد، اما هنگامی که این شرکت‌ها به سودآوری فعالیت خود فکر می‌کردند آمریکا طرح تحریم‌های نفتی علیه ایران را دنبال کرد و بسیاری از این شرکت‌ها و کشورهای خارجی را دچار تردید و تهدید کرد که از فعالیت و همکاری با ایران در حوزه نفت نیز سر باز زنند.
یکی از کشورهایی که در سال‌های اخیر بویژه در دولت نهم و دهم با عنوان رویکرد شرقی صنعت نفت جایگزین بسیاری از شرکت‌های غربی شد، چین بود که تاکنون نزدیک به 50 میلیارد دلار در حوزه‌های مختلف صنعت نفت و گاز ایران قرارداد امضا کرده است، اما بخش عمده این قراردادها یا با تعلل یا تاخیر در اجرا مواجه شده است و بتازگی نیز چینی‌ها بنا به توصیه آمریکایی‌ها قصد ترک برخی از این پروژه‌ها را دارند که لازم است در جای خود این موضوع نیز مورد بررسی قرار گیرد که با چه تضمین و اطمینان لازمی این پروژه‌ها به شرکت‌های چینی واگذار می‌شود در حالی که در پروژه توسعه پارس جنوبی به عنوان جبهه اصلی صنعت نفت ایران در مرز مشترک با قطر، از توسعه این میدان عقب مانده‌ایم و کشور رقیب بیش از ما از این میدان گاز برداشت می‌کند، چینی‌ها نیز که در این میدان پروژه در دست دارند از اجرای پروژه‌ها سر باز می‌زنند یا پروژه‌ها را با تاخیر مواجه ساخته‌اند.
در سال‌های اخیر شرکت‌های مختلف چینی همچون ساینوپک، سینوپک و سیانپیسیآی قراردادهایی را به ارزش حدود 50 میلیارد دلار برای توسعه میادین مشترک نفت و گاز با عراق و قطر همچون آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یادآوران، فاز 11 پارس جنوبی، فاز دوم توسعه کارخانه ایران ال‌ان‌جی، طرح توسعه پارس شمالی، توسعه میدان نفتی رسالت، سرمایه‌گذاری و مشارکت در ساخت پالایشگاه آناهیتای کرمانشاه، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، طرح توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه اصفهان، طرح توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه آبادان، بلوک اکتشاف و توسعه گرمسار و بلوک اکتشاف و توسعه ساوه را امضا کرده‌اند، اما با بررسی هر یک از این پروژه‌ها درمی‌یابیم که موفقیتی حاصل نشده و حتی باعث فرار فرصت‌ها و سرمایه‌ها نیز شده است.
در هر یک از این میادین، شرکت‌های چینی طرف قرارداد یا عملیات اجرایی را آغاز نکرده‌اند یا طرح‌ها با تاخیر زیاد در حال اجراست که مهم‌ترین این پروژه‌ها عقب‌ماندگی در میادین مشترک نفت و گاز با قطر و عراق است که با سیاست‌های دولت مبنی بر شتاب در طرح‌های توسعه‌ای حوزه مشترک هیدروکربوری یکسان نیست.
در حال حاضر بیشترین تاخیر شرکت‌های چینی در صنعت نفت ایران مربوط به فاز 11 پارس جنوبی است که با گذشت 27 ماه از امضای قرارداد هنوز عملیات اجرایی پروژه آغاز نشده است.
احمد قلعه‌بانی ، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی نفت درباره این تاخیر گفته است که این شرکت چینی مراحل تدوین طرح جامع توسعه و مطالعات مهندسی فاز 11 را در دستور کار دارد.
وی همچنین از تذکرهای پی‌درپی به چین برای شتاب بخشیدن در توسعه فاز 11 خبر داده و تاکید کرده است که مطابق برنامه توسعه این میدان باید با 20 درصد پیشرفت فیزیکی همراه می‌بود، اما در شرایط فعلی نیز کمتر از 15 درصد است.
سرنوشت توسعه فاز 11 پارس جنوبی با امضای قرارداد با چندین شرکت آسیایی و اروپایی طی سال‌های اخیر گره خورده، اما هیچ‌یک از آنها به موفقیت نائل نشده به طوری که طی 2 سال گذشته با کنارگذاشتن شرکت‌های غربی همچون توتال فرانسه قراردادی به ارزش 5 میلیارد‌دلار امضا شده بود، اما به دلیل تحریم‌ها و فشار کشورهای غربی برای خروج این شرکت‌ها از پارس جنوبی، شرکت‌های مزبور حاضر به اجرای قرارداد نشدند و عملا کنار رفتند.
توسعه فاز 11 پارس جنوبی که از اهمیت استراتژیک برخوردار است همچنان در بلاتکلیفی است. هدف از توسعه این فاز تامین گاز ترش مورد نیاز واحد پارس ال‌ان‌جی و استحصال میعانات گازی همراه گاز تعریف شده است. قرار است در این فاز روزانه 2 میلیارد مترمکعب گاز و 70 هزار بشکه میعانات گازی سنگین از میدان پارس جنوبی تولید شود.
قرارداد توسعه این فاز در خرداد 88 بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت سیانپیسیآی چین به امضا رسیده که هم‌اکنون با تاخیری 2 ساله در اجرا مواجه شده است.
یکی دیگر از قراردادهای مهم ایران با چین در صنعت نفت، طرح توسعه میدان یادآوران است که 4 سال از امضای قرارداد آن می‌گذرد. این میدان یکی از میادین بزرگ مشترک با عراق است و طبق وعده‌ها و برنامه‌ریزی‌های قبلی قرار بود تولید زودهنگام از این میدان تا پاییز امسال به میزان روزانه 20 هزار بشکه نفت خام اجرایی شود که عملا چنین اتفاقی تاکنون رخ نداده است و طرح توسعه از عقب‌ماندگی 11درصدی برخوردار است.
قرارداد توسعه این میدان در آذر 86 به میزان 3 میلیارد و 630 میلیون دلار بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ساینوپک چین به امضا رسید.
براساس این قرارداد، توسعه فاز اول این میدان برای تولید 85 هزار بشکه و فاز دوم برای تولید 100 هزار بشکه نفت خام در حوزه مشترک با عراق طراحی شده است.
میدان یادآوران دارای نفت خام در جای 17.3 میلیارد بشکه در استان خوزستان واقع شده که حدود 3.2 میلیارد بشکه نفت این میدان قابل استحصال است و افق تولید آن روزانه بین 300 تا 400 هزار بشکه پیش‌بینی شده است.
همچنین یکی دیگر از قراردادهای بزرگ با شرکت‌های چینی که مشمول تاخیر شده است توسعه میدان مستقل پارس شمالی است که ارزش آن 16 میلیارد دلار است و تقریبا می‌توان آن را یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای ایران و چین از مجموع حدود 50 میلیارد دلار قرارداد عنوان کرد.
بر اساس این قرارداد شرکت سینوک چین باید توسعه این میدان دریایی را در 2 بخش بالادستی و پایین‌دستی به منظور ساخت یک کارخانه ال‌ان‌جی انجام دهد که عملیات آن هنوز اجرایی نشده است. این قرارداد در بهمن 87 به امضا رسیده ولی تاکنون اقدامی برای آن صورت نگرفته است.بهانه چینی‌ها در اجرای این قرارداد نامشخص بودن نرخ خوراک گاز طبیعی است.
حجم گاز در جای این میدان 60 تریلیون فوت مکعب (معادل 5 فاز پارس جنوبی) برآورد شده و حجم گاز قابل برداشت آن 2/47 تریلیون فوت مکعب پیش‌بینی شده است.
ناکامی در توسعه بزرگ‌ترین میدان نفتی مشترک
طرح توسعه بزرگ‌ترین میدان نفتی مشترک بین ایران و عراق یعنی میدان آزادگان جنوبی نیز در شرایط چندان مطلوبی نیست. سرنوشت توسعه این میدان به سال‌های قبل از دولت نهم بازمی‌گردد که شرکت ژاپنی اینپکس قرارداد 12 میلیارد دلاری توسعه آن را امضا کرد، اما به دلیل فشارهای آمریکا و تحریم ایران از حضور در این میدان خودداری کرد و به کاهش سهم خود در آن قناعت ورزید.
پس از دولت نهم، شرکت سیانپیسیآی چین طی قراردادی توسعه این میدان را به عهده گرفت و تاکنون 200 میلیون دلار برای انجام مطالعات مهندسی و تدوین طرح جامع توسعه آن سرمایه‌گذاری کرده است.
پس از آن که شرکت‌های چینی در طرح توسعه میدان آزادگان حضور پیدا کردند شرکت‌های داخلی نیز در طرح تولید زودهنگام آن به میزان 50 هزار بشکه در روز مشارکت کردند، اما پس از گذشت 2 سال هنوز عملیات اجرایی این قرارداد توسط چینی‌ها آغاز نشده است.
توسعه این میدان بزرگ مشترک نفتی با عراق در حالی با تاخیر مواجه است که شرکت‌های پتروناس مالزی، شرکت انگلیسی ـ هلندی شل و هالیبرتون آمریکا در آن برای تولید 1.6 تا 1.7 میلیون بشکه در روز با عراق همکاری دارند.
براساس قرارداد منعقده، بین ایران و چین قرار است تا پایان برنامه پنجم تولید از این میدان روزانه به 75 هزار بشکه نفت خام برسد. این میدان دارای 5.5 میلیارد بشکه نفت‌خام است که طی 25 سال حدود 330 میلیون بشکه نفت آن قابل برداشت خواهد بود.
ایران LNG هم در برزخ چینی‌ها
چینی‌ها همچنین با وجود گذشت 30 ماه از امضای قرارداد 2 میلیارد و 620 میلیون یورویی برای فاز دوم طرح ایران ال‌ان‌جی هم پروژه را با بدقولی روبه‌رو ساخته‌اند و عملیات اجرایی آن هنوز آغاز نشده است. عدم توانایی در تامین فاینانس از مهم‌ترین دلایل تاخیر در اجرای این پروژه است.
پالایشگاه آناهیتای کرمانشاه
احداث پالایشگاه آناهیتای کرمانشاه در غرب کشور نیز یکی از پروژه‌هایی است که طی سال‌های اخیر طراحی و تعریف شد و در طراحی اولیه آن بهره‌برداری در سال 1391 تنظیم شده است. در این پروژه نیز چینی‌ها حضور دارند، اما تاکنون به نتیجه مطلوب دست نیافته‌اند.
این پالایشگاه با ظرفیت پالایشی 150 هزار بشکه نفت خام در روز طراحی شده و سرمایه اولیه آن 3.5 میلیارد دلار پیش‌بینی شده بود.
چندی پیش علیرضا ضیغمی، معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش از مذاکره با یک شرکت چینی برای تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز پالایشگاه‌های آناهیتا، آبادان، اصفهان و پارس شیراز خبر داده بود.
طرح توسعه پالایشگاه اصفهان
طرح توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه اصفهان نیز در سال 85 بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و شرکت ساینوپک چین به امضا رسید، اما این شرکت پس از تاخیری بیش از یک سال از ادامه اجرای قرارداد سرباز زد و اجرای طرح متوقف شد، اما در حال حاضر به گفته مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش مذاکره برای جذب منابع خارجی برای اجرای این طرح ادامه دارد.
توسعه میدان نفتی رسالت
چین در توسعه میدان نفتی رسالت نیز حضور دارد، اما در اجرای این پروژه نیز با تاخیر روبه‌رو است. 3 سال از اجرای این قرارداد می‌گذرد، اما این میدان نیز در بلاتکلیفی است.بر این اساس چند روز پیش رستم قاسمی وزیر نفت شرکت ملی فلات قاره را موظف کرد تا 2 ماه آینده وضعیت توسعه این میدان را مشخص کند و به شرکت چینی نیز اولتیماتوم داد.
اولتیماتوم وزیر نفت شامل تاخیر در توسعه پارس جنوبی نیز می‌شود. قاسمی در اولتیماتوم خود به چینی‌ها یادآور شده است که چنانچه برای جبران عقب‌ماندگی تلاش نکنند ایران تصمیم دیگری خواهد گرفت. هدف از توسعه میدان نفتی رسالت افزایش تولید نفت خام از بیش از 10 هزار بشکه فعلی به حدود 47 هزار بشکه است که نفت این میدان با درجه EPI حدود 33 جزو نفت خام‌های سبک ایران است. میدان رسالت در فاصله حدود 90 کیلومتری جزیره لاوان در آب‌های خلیج فارس واقع شده است.
بلوک اکتشاف و توسعه گرمسار
یکی دیگر از فرآورده‌هایی که چینی‌ها از اجرای آن سر باز زده‌اند و شرکت چینی ساینوپک در سال 87 موظف به اجرای آن شده بود، بلوک اکتشاف و توسعه نفت و گاز گرمسار است. مطالعات زمین‌شناسی، انجام 700 کیلومتر عملیات لرزه‌نگاری دوبعدی و حفر 2 حلقه چاه اکتشافی از تعهدات شرکت ساینوپک در این بلوک است که به ارزش 20 میلیون دلار به مدت 4 سال به امضا رسیده ولی تاکنون اقدام خاصی در این پروژه صورت نگرفته است.
این بلوک در محدوده مرکزی ایران در استان‌های قم، سمنان و تهران واقع شده است.
ستاره خلیج فارس نمی‌درخشد
پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال 85 در حالی طراحی و اجرا شد که مصرف بنزین در کشور از 73 میلیون لیتر در روز پیشی گرفته بود. قرار بود این پالایشگاه در سال 90 به بهره‌برداری برسد تا تولید بنزین را به خودکفایی برساند. طبق طراحی‌های اولیه، پالایشگاه ستاره خلیج فارس در بندرعباس 80 درصد بنزین کشور را تولید خواهد کرد، اما این پروژه نیز معطل منابع مالی است و با وجود قول مساعد چینی‌ها برای تامین منابع آن تاکنون اقدام خاصی صورت نگرفته و با گذشت 4 سال پروژه فقط 42 درصد پیشرفت داشته است.
با وجود تاخیر، چینی‌ها همچنان پیشتاز
با وجود آن که شرکت‌های چینی با تاخیر در اجرای پروژه‌ها و انجام تعهدات مربوط به خود در قراردادها پروژه‌های نفت و گاز ایران را در برزخ نگه داشته‌اند، ولی مذاکرات و امضای قراردادها با شرکت‌های این کشور همچنان در صدر است.
به طوری که طبق وعده یک ماه قبل معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش از خط اعتباری 11 میلیارد دلاری چین برای اجرای پروژه‌های پالایشگاهی استفاده خواهد شد و این در حالی است که چین به تعهدات 5 سال قبل خود هنوز عمل نکرده است و معلوم نیست این منابع مالی را چگونه در اختیار پروژه‌های نفت و گاز ایران قرار خواهد داد.
جدیدترین قرارداد نفتی ایران و چین در نیمه شهریور سال جاری اتفاق افتاد برای خرید کشتی اف.پی.اس.او (شناور فرآوری، تولید، ذخیره و تخلیه نفت) به ارزش 260 میلیون دلار که پس از کنارگذاشتن یک شرکت نروژی به امضا رسیده است.خرید این کشتی به منظور تسریع در طرح توسعه میدان مشترک لایه نفتی پارس جنوبی صورت می‌گیرد. با وجود تاخیرهای مکرر و پی‌درپی چین در پروژه‌ها معلوم نیست سرنوشت قرارداد شهریور 90 چه خواهد شد و کی به اجرا درخواهد آمد.
به نظر می‌رسد در چنین شرایطی اعتماد و اتکا به شرکت‌های ایرانی که به لحاظ فناوری قطعا از شرکت‌های چینی ضعیف‌تر نیستند بهتر و ثمربخش‌تر خواهد بود؛ چنانچه این روند نیز هم‌اکنون آغاز شده و شرکت‌های ایرانی بویژه در 2 سال اخیر حضور پررنگ‌تری در بخش‌های بالادستی صنعت نفت کشورمان پیدا کرده‌اند.
رشد سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در سال‌های اخیر در صنعت نفت برای طرح‌های توسعه‌ای میادین نفت و گاز و جذابیت‌های این بخش برای سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران را بر آن داشته که با علاقه و رغبت بیشتری در این میدان وارد شوند. بسیاری از شرکت‌های خارجی با وجود محدودیت‌های موجود با علاقه زیادی وارد این حوزه شده و به فعالیت می‌پردازند.
پس از محور قرارگرفتن توسعه پارس جنوبی به عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان و ورود بسیاری از شرکت‌های خارجی در این منطقه، تمایلات کشورها برای حضور در صنعت نفت ایران بیشتر شد، اما هنگامی که این شرکت‌ها به سودآوری فعالیت خود فکر می‌کردند آمریکا طرح تحریم‌های نفتی علیه ایران را دنبال کرد و بسیاری از این شرکت‌ها و کشورهای خارجی را دچار تردید و تهدید کرد که از فعالیت و همکاری با ایران در حوزه نفت نیز سر باز زنند.
یکی از کشورهایی که در سال‌های اخیر بویژه در دولت نهم و دهم با عنوان رویکرد شرقی صنعت نفت جایگزین بسیاری از شرکت‌های غربی شد، چین بود که تاکنون نزدیک به 50 میلیارد دلار در حوزه‌های مختلف صنعت نفت و گاز ایران قرارداد امضا کرده است، اما بخش عمده این قراردادها یا با تعلل یا تاخیر در اجرا مواجه شده است و بتازگی نیز چینی‌ها بنا به توصیه آمریکایی‌ها قصد ترک برخی از این پروژه‌ها را دارند که لازم است در جای خود این موضوع نیز مورد بررسی قرار گیرد که با چه تضمین و اطمینان لازمی این پروژه‌ها به شرکت‌های چینی واگذار می‌شود در حالی که در پروژه توسعه پارس جنوبی به عنوان جبهه اصلی صنعت نفت ایران در مرز مشترک با قطر، از توسعه این میدان عقب مانده‌ایم و کشور رقیب بیش از ما از این میدان گاز برداشت می‌کند، چینی‌ها نیز که در این میدان پروژه در دست دارند از اجرای پروژه‌ها سر باز می‌زنند یا پروژه‌ها را با تاخیر مواجه ساخته‌اند.
در سال‌های اخیر شرکت‌های مختلف چینی همچون ساینوپک، سینوپک و سیانپیسیآی قراردادهایی را به ارزش حدود 50 میلیارد دلار برای توسعه میادین مشترک نفت و گاز با عراق و قطر همچون آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یادآوران، فاز 11 پارس جنوبی، فاز دوم توسعه کارخانه ایران ال‌ان‌جی، طرح توسعه پارس شمالی، توسعه میدان نفتی رسالت، سرمایه‌گذاری و مشارکت در ساخت پالایشگاه آناهیتای کرمانشاه، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، طرح توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه اصفهان، طرح توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه آبادان، بلوک اکتشاف و توسعه گرمسار و بلوک اکتشاف و توسعه ساوه را امضا کرده‌اند، اما با بررسی هر یک از این پروژه‌ها درمی‌یابیم که موفقیتی حاصل نشده و حتی باعث فرار فرصت‌ها و سرمایه‌ها نیز شده است.
در هر یک از این میادین، شرکت‌های چینی طرف قرارداد یا عملیات اجرایی را آغاز نکرده‌اند یا طرح‌ها با تاخیر زیاد در حال اجراست که مهم‌ترین این پروژه‌ها عقب‌ماندگی در میادین مشترک نفت و گاز با قطر و عراق است که با سیاست‌های دولت مبنی بر شتاب در طرح‌های توسعه‌ای حوزه مشترک هیدروکربوری یکسان نیست.
در حال حاضر بیشترین تاخیر شرکت‌های چینی در صنعت نفت ایران مربوط به فاز 11 پارس جنوبی است که با گذشت 27 ماه از امضای قرارداد هنوز عملیات اجرایی پروژه آغاز نشده است.
احمد قلعه‌بانی ، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی نفت درباره این تاخیر گفته است که این شرکت چینی مراحل تدوین طرح جامع توسعه و مطالعات مهندسی فاز 11 را در دستور کار دارد.
وی همچنین از تذکرهای پی‌درپی به چین برای شتاب بخشیدن در توسعه فاز 11 خبر داده و تاکید کرده است که مطابق برنامه توسعه این میدان باید با 20 درصد پیشرفت فیزیکی همراه می‌بود، اما در شرایط فعلی نیز کمتر از 15 درصد است.
سرنوشت توسعه فاز 11 پارس جنوبی با امضای قرارداد با چندین شرکت آسیایی و اروپایی طی سال‌های اخیر گره خورده، اما هیچ‌یک از آنها به موفقیت نائل نشده به طوری که طی 2 سال گذشته با کنارگذاشتن شرکت‌های غربی همچون توتال فرانسه قراردادی به ارزش 5 میلیارد‌دلار امضا شده بود، اما به دلیل تحریم‌ها و فشار کشورهای غربی برای خروج این شرکت‌ها از پارس جنوبی، شرکت‌های مزبور حاضر به اجرای قرارداد نشدند و عملا کنار رفتند.
توسعه فاز 11 پارس جنوبی که از اهمیت استراتژیک برخوردار است همچنان در بلاتکلیفی است. هدف از توسعه این فاز تامین گاز ترش مورد نیاز واحد پارس ال‌ان‌جی و استحصال میعانات گازی همراه گاز تعریف شده است. قرار است در این فاز روزانه 2 میلیارد مترمکعب گاز و 70 هزار بشکه میعانات گازی سنگین از میدان پارس جنوبی تولید شود.
قرارداد توسعه این فاز در خرداد 88 بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت سیانپیسیآی چین به امضا رسیده که هم‌اکنون با تاخیری 2 ساله در اجرا مواجه شده است.
یکی دیگر از قراردادهای مهم ایران با چین در صنعت نفت، طرح توسعه میدان یادآوران است که 4 سال از امضای قرارداد آن می‌گذرد. این میدان یکی از میادین بزرگ مشترک با عراق است و طبق وعده‌ها و برنامه‌ریزی‌های قبلی قرار بود تولید زودهنگام از این میدان تا پاییز امسال به میزان روزانه 20 هزار بشکه نفت خام اجرایی شود که عملا چنین اتفاقی تاکنون رخ نداده است و طرح توسعه از عقب‌ماندگی 11درصدی برخوردار است.
قرارداد توسعه این میدان در آذر 86 به میزان 3 میلیارد و 630 میلیون دلار بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ساینوپک چین به امضا رسید.
براساس این قرارداد، توسعه فاز اول این میدان برای تولید 85 هزار بشکه و فاز دوم برای تولید 100 هزار بشکه نفت خام در حوزه مشترک با عراق طراحی شده است.
میدان یادآوران دارای نفت خام در جای 17.3 میلیارد بشکه در استان خوزستان واقع شده که حدود 3.2 میلیارد بشکه نفت این میدان قابل استحصال است و افق تولید آن روزانه بین 300 تا 400 هزار بشکه پیش‌بینی شده است.
همچنین یکی دیگر از قراردادهای بزرگ با شرکت‌های چینی که مشمول تاخیر شده است توسعه میدان مستقل پارس شمالی است که ارزش آن 16 میلیارد دلار است و تقریبا می‌توان آن را یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای ایران و چین از مجموع حدود 50 میلیارد دلار قرارداد عنوان کرد.
بر اساس این قرارداد شرکت سینوک چین باید توسعه این میدان دریایی را در 2 بخش بالادستی و پایین‌دستی به منظور ساخت یک کارخانه ال‌ان‌جی انجام دهد که عملیات آن هنوز اجرایی نشده است. این قرارداد در بهمن 87 به امضا رسیده ولی تاکنون اقدامی برای آن صورت نگرفته است.بهانه چینی‌ها در اجرای این قرارداد نامشخص بودن نرخ خوراک گاز طبیعی است.
حجم گاز در جای این میدان 60 تریلیون فوت مکعب (معادل 5 فاز پارس جنوبی) برآورد شده و حجم گاز قابل برداشت آن 2/47 تریلیون فوت مکعب پیش‌بینی شده است.
ناکامی در توسعه بزرگ‌ترین میدان نفتی مشترک
طرح توسعه بزرگ‌ترین میدان نفتی مشترک بین ایران و عراق یعنی میدان آزادگان جنوبی نیز در شرایط چندان مطلوبی نیست. سرنوشت توسعه این میدان به سال‌های قبل از دولت نهم بازمی‌گردد که شرکت ژاپنی اینپکس قرارداد 12 میلیارد دلاری توسعه آن را امضا کرد، اما به دلیل فشارهای آمریکا و تحریم ایران از حضور در این میدان خودداری کرد و به کاهش سهم خود در آن قناعت ورزید.
پس از دولت نهم، شرکت سیانپیسیآی چین طی قراردادی توسعه این میدان را به عهده گرفت و تاکنون 200 میلیون دلار برای انجام مطالعات مهندسی و تدوین طرح جامع توسعه آن سرمایه‌گذاری کرده است.
پس از آن که شرکت‌های چینی در طرح توسعه میدان آزادگان حضور پیدا کردند شرکت‌های داخلی نیز در طرح تولید زودهنگام آن به میزان 50 هزار بشکه در روز مشارکت کردند، اما پس از گذشت 2 سال هنوز عملیات اجرایی این قرارداد توسط چینی‌ها آغاز نشده است.
توسعه این میدان بزرگ مشترک نفتی با عراق در حالی با تاخیر مواجه است که شرکت‌های پتروناس مالزی، شرکت انگلیسی ـ هلندی شل و هالیبرتون آمریکا در آن برای تولید 1.6 تا 1.7 میلیون بشکه در روز با عراق همکاری دارند.
براساس قرارداد منعقده، بین ایران و چین قرار است تا پایان برنامه پنجم تولید از این میدان روزانه به 75 هزار بشکه نفت خام برسد. این میدان دارای 5.5 میلیارد بشکه نفت‌خام است که طی 25 سال حدود 330 میلیون بشکه نفت آن قابل برداشت خواهد بود.
ایران LNG هم در برزخ چینی‌ها
چینی‌ها همچنین با وجود گذشت 30 ماه از امضای قرارداد 2 میلیارد و 620 میلیون یورویی برای فاز دوم طرح ایران ال‌ان‌جی هم پروژه را با بدقولی روبه‌رو ساخته‌اند و عملیات اجرایی آن هنوز آغاز نشده است. عدم توانایی در تامین فاینانس از مهم‌ترین دلایل تاخیر در اجرای این پروژه است.
پالایشگاه آناهیتای کرمانشاه
احداث پالایشگاه آناهیتای کرمانشاه در غرب کشور نیز یکی از پروژه‌هایی است که طی سال‌های اخیر طراحی و تعریف شد و در طراحی اولیه آن بهره‌برداری در سال 1391 تنظیم شده است. در این پروژه نیز چینی‌ها حضور دارند، اما تاکنون به نتیجه مطلوب دست نیافته‌اند.
این پالایشگاه با ظرفیت پالایشی 150 هزار بشکه نفت خام در روز طراحی شده و سرمایه اولیه آن 3.5 میلیارد دلار پیش‌بینی شده بود.
چندی پیش علیرضا ضیغمی، معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش از مذاکره با یک شرکت چینی برای تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز پالایشگاه‌های آناهیتا، آبادان، اصفهان و پارس شیراز خبر داده بود.
طرح توسعه پالایشگاه اصفهان
طرح توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه اصفهان نیز در سال 85 بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و شرکت ساینوپک چین به امضا رسید، اما این شرکت پس از تاخیری بیش از یک سال از ادامه اجرای قرارداد سرباز زد و اجرای طرح متوقف شد، اما در حال حاضر به گفته مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش مذاکره برای جذب منابع خارجی برای اجرای این طرح ادامه دارد.
توسعه میدان نفتی رسالت
چین در توسعه میدان نفتی رسالت نیز حضور دارد، اما در اجرای این پروژه نیز با تاخیر روبه‌رو است. 3 سال از اجرای این قرارداد می‌گذرد، اما این میدان نیز در بلاتکلیفی است.بر این اساس چند روز پیش رستم قاسمی وزیر نفت شرکت ملی فلات قاره را موظف کرد تا 2 ماه آینده وضعیت توسعه این میدان را مشخص کند و به شرکت چینی نیز اولتیماتوم داد.
اولتیماتوم وزیر نفت شامل تاخیر در توسعه پارس جنوبی نیز می‌شود. قاسمی در اولتیماتوم خود به چینی‌ها یادآور شده است که چنانچه برای جبران عقب‌ماندگی تلاش نکنند ایران تصمیم دیگری خواهد گرفت. هدف از توسعه میدان نفتی رسالت افزایش تولید نفت خام از بیش از 10 هزار بشکه فعلی به حدود 47 هزار بشکه است که نفت این میدان با درجه EPI حدود 33 جزو نفت خام‌های سبک ایران است. میدان رسالت در فاصله حدود 90 کیلومتری جزیره لاوان در آب‌های خلیج فارس واقع شده است.
بلوک اکتشاف و توسعه گرمسار
یکی دیگر از فرآورده‌هایی که چینی‌ها از اجرای آن سر باز زده‌اند و شرکت چینی ساینوپک در سال 87 موظف به اجرای آن شده بود، بلوک اکتشاف و توسعه نفت و گاز گرمسار است. مطالعات زمین‌شناسی، انجام 700 کیلومتر عملیات لرزه‌نگاری دوبعدی و حفر 2 حلقه چاه اکتشافی از تعهدات شرکت ساینوپک در این بلوک است که به ارزش 20 میلیون دلار به مدت 4 سال به امضا رسیده ولی تاکنون اقدام خاصی در این پروژه صورت نگرفته است.
این بلوک در محدوده مرکزی ایران در استان‌های قم، سمنان و تهران واقع شده است.
ستاره خلیج فارس نمی‌درخشد
پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال 85 در حالی طراحی و اجرا شد که مصرف بنزین در کشور از 73 میلیون لیتر در روز پیشی گرفته بود. قرار بود این پالایشگاه در سال 90 به بهره‌برداری برسد تا تولید بنزین را به خودکفایی برساند. طبق طراحی‌های اولیه، پالایشگاه ستاره خلیج فارس در بندرعباس 80 درصد بنزین کشور را تولید خواهد کرد، اما این پروژه نیز معطل منابع مالی است و با وجود قول مساعد چینی‌ها برای تامین منابع آن تاکنون اقدام خاصی صورت نگرفته و با گذشت 4 سال پروژه فقط 42 درصد پیشرفت داشته است.
با وجود تاخیر، چینی‌ها همچنان پیشتاز
با وجود آن که شرکت‌های چینی با تاخیر در اجرای پروژه‌ها و انجام تعهدات مربوط به خود در قراردادها پروژه‌های نفت و گاز ایران را در برزخ نگه داشته‌اند، ولی مذاکرات و امضای قراردادها با شرکت‌های این کشور همچنان در صدر است.
به طوری که طبق وعده یک ماه قبل معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش از خط اعتباری 11 میلیارد دلاری چین برای اجرای پروژه‌های پالایشگاهی استفاده خواهد شد و این در حالی است که چین به تعهدات 5 سال قبل خود هنوز عمل نکرده است و معلوم نیست این منابع مالی را چگونه در اختیار پروژه‌های نفت و گاز ایران قرار خواهد داد.
جدیدترین قرارداد نفتی ایران و چین در نیمه شهریور سال جاری اتفاق افتاد برای خرید کشتی اف.پی.اس.او (شناور فرآوری، تولید، ذخیره و تخلیه نفت) به ارزش 260 میلیون دلار که پس از کنارگذاشتن یک شرکت نروژی به امضا رسیده است.خرید این کشتی به منظور تسریع در طرح توسعه میدان مشترک لایه نفتی پارس جنوبی صورت می‌گیرد. با وجود تاخیرهای مکرر و پی‌درپی چین در پروژه‌ها معلوم نیست سرنوشت قرارداد شهریور 90 چه خواهد شد و کی به اجرا درخواهد آمد.
به نظر می‌رسد در چنین شرایطی اعتماد و اتکا به شرکت‌های ایرانی که به لحاظ فناوری قطعا از شرکت‌های چینی ضعیف‌تر نیستند بهتر و ثمربخش‌تر خواهد بود؛ چنانچه این روند نیز هم‌اکنون آغاز شده و شرکت‌های ایرانی بویژه در 2 سال اخیر حضور پررنگ‌تری در بخش‌های بالادستی صنعت نفت کشورمان پیدا کرده‌اند.
نظر شما :