ترکیه و ایران؛ شرکای اقتصادی که اختلافاتی هم دارند

ترکیه و ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی، تاریخی، ژئوپلتیکی، جمعیتی و فرهنگی، دو کشور بسیار مهم منطقه می باشند. هر دو کشوردر چارچوب حسن همجواری به روابط حسنه اهمیت می دهند و با توجه به اینکه دریک منطقه جغرافیایی قرار دارند، امکان همکاری متعدد را در اختیار یکدیگر قرار می دهند.

ایران از سویی امکان دسترسی ترکیه به کشورهای آسیای میانه را فراهم می کند، از سوی دیگر ترکیه هم برای ایران به منزله دروازه اروپا می باشد. موقعیت ژئوپلتیکی هر دو دوطرف امکانات با ارزشی را دراختیار این دو کشور قرار می دهد. ضمنا جمعیت هر کدام از دو کشور بیش از70 میلیون نفر است و بدین لحاظ صاحب یک اقتصاد فعال می باشند.

 خصوصیات یاد شده بالا موجب شده که روابط اقتصادی دو کشور از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار شود و می توان گفت که این روابط از رشد اقتصادی هر دو کشور متاثر می باشد. افزایش حجم تجاری فیمابین باعث ایجاد زمینه های سرمایه گذاری در زمینه های مختلف شده است. یعنی هر دو کشور از لحاظ اقتصادی به یگدیگر محتاج می باشند. از یک سو ترکیه محتاج گاز ایران است و می خواهد در این بازار اقتصادی بشکلی فعال نقش آفرینی کند و از سوی دیگر ایران مایل است از ترکیه بعنوان دروازه اروپا و صادرات گاز به کشورهای اروپایی بهره مند گردد.

 با توجه به فشارهای خصمانه و یکجانبه آمریکا و کشورهای همسوی او، ایران با جمعیتی بیش از 70 میلیون نفر برای ترکیه یک بازار بسیار مطلوب به حساب می آید. حجم تجاری دو کشور از 10 میلیارد دلار تجاوز کرده و با توجه به چشم اندازی که به تصویب رهبران دو کشور رسیده است، این حجم تجاری تا سال 2015 قرار است به 30 میلیاد دلار افزایش یابد.

 در روابط اقتصادی بین دو کشور ترکیه توانسته سهم قابل توجهی از بازارهای نفت و گاز و منابع هیدروکربنی ایران را کسب نماید. ایران هم از ترکیه آهن، فولاد و مواد پلاستیکی وارد می نماید. ضمنا یادآوری می شود انجام مبادلات تجاری با پول های رایج دو کشور، بر اهمیت روابط اقتصادی ایران و ترکیه صحه می گذارد.

 با توسعه روابط اقتصادی، روابط سیاسی هم بطور چشمگیر توسعه پیدا کرده است. محتاج بودن ترکیه به گاز طبیعی ایران، باعث شده که این کشور در مراوادت سیاسی با ایران محتاطانه رفتار کند. در مقابل، ایران هم در روابط اقتصادی با این کشور به مانورهای استرتژیکی دست می زند.

 برای اجرای روند توسعه فعالیتهای اقتصادی، کمیته و شوراهای مختلفی را مانند کمیته مشترک بازرگانی و شورای کار سازمانهای ذیربطی را به کار گمارده اند. بطوری که همگی آنها بشکلی گسترده در توسعه روابط بازرگانی اقتصادی و تجاری نقش فعال و تاثیر گذار دارند.

 حجم مبادلات تجاری میان ایران و ترکیه در سال گذشته 7/10 میلیارد دلار اعلام شده و این میزان مبادلات در حالی است که مبادلات دو کشور در سال 2000 حدود یک میلیارد دلار تحقق یافته است. رشد صادرات ایران به ترکیه تا ماه جولای 6/4 میلیارد دلار بوده که نسبت به سال قبل 95 درصد افزایش نشان می دهد.

 افزایش 95 درصدی صادرات ایران به ترکیه در حالی است صادرات ترکیه به ایران در این مدت تنها 4/1 میلیارد دلار بوده است. پس برای رسیدن به اهداف تعیین شده در سال 2015 ایجاد زیر ساخت های لازم در مبادی مرزی و گمرکات دو کشور لازم می باشد.

 توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با ترکیه باعث شده تا هر سال بیش از یک میلیون و 800 هزار گردشگر ایران از ترکیه دیدار نمایند. فرهنگ و زبان مشترک باعث شده تا این کشور برای مردم ایران به مکانی جذاب برای گردشگری و سفر تبدیل گردد.

 ایران به لحاظ ارتباطات زمینی برای ترکیه کشوری بسیار مهم به حساب می آید. ترکیه برای رسیدن به کشور افغانستان و کشورهای آسیای میانه از راه های زمینی ایران استفاده می کند. بطور متوسط سالانه 90 هزار وسیله نقلیه از مرز ایران به سمت کشورهای آسیای میانه در حرکت می باشند. با همه این اوصاف بین ایران و ترکیه مشکلاتی مانند تعرفه های گمرکی و قیمت سوخت وجود دارد.

 روند حجم تجاری فی مابین بسیار پائین تر از ظرفیتهای موجود در دو کشور است. روند توسعه روابط اقتصادی با مشکلات و موانع بسیار رو به جلو در حرکت می باشد. به دلیل فروش گاز و نفت، خط سیر توازن مبادلات اقتصادی به ضرر ترکیه در حال طی شدن است. هرچند این کشور مایل است بین مبادلات دو کشور توازن برقرار گردد ولی با تلاشهای موجود رسیدن به این امر بسیار سخت و حتی غیر ممکن به نظر می رسد.

 روند توسعه روابط سیاسی بین ایران و ترکیه در سایه توسعه روابط اقتصادی شکل گرفته است. هر قدر روابط سیاسی عمیق شود به همان نسبت روابط اقتصادی سرعت می گیرد. پس می توان گفت دو عنصر اقتصاد و سیاست فراتر از آنچه که گمان می شد توانسته پیوندهای دو کشور را مستحکم تر سازد.

 طی سالهای اخیردولتمردان جمهوری اسلامی ایران با تصویب قوانین حمایت از سرمایه گذاری های خارجی باعث شده اند تا تجار و صاحبان صنایع و کارفرمایان ترکیه که تا سالهای اخیر و نه چندان دور نیم نگاهی به کشور همسایه مرزهای شرقی خود نمی انداختند، امروز برای ربودن گوی ورود به بازار اقتصادی ایران با یکدیگر در حال مسابقه اند.ترکیه مبادلات اقتصادی، تجاری و صنایع قابل قبولی با کشورهای غربی دارد و طی سالهای نه چندان طولانی توانسته ارتباطات خوب و گسترده ای با بازارهای کشورهای غرب برقرار کند. این کشور سعی دارد از این این موقعیت اقتصادی خود استفاده کرده و از آن درتوسعه روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای عرب و مسلمان منطقه بهره مند گردد و ایران هم از این نگاه ترک ها بی بهره نیست.گرچه تحرکات سیاسی ترکیه علیه سوریه و استقرار سپر دفاع موشکی در این کشور ناخشنودی بعضی کشورهای منطقه و علی الخصوص ایران را در پی دارد ولی بعید به نظر می رسد این تحرکات سیاسی در آینده نزدیک بر روابط رو به گسترش دو کشور تاثیر گذار باشد.