بررسی اهداف گزارش جدید آمانو علیه فعالیت هسته‌ای ایران
جمهوری اسلامی:با توجه به حجم وسیع همکاری‌های جمهوری اسلامی با این نهاد بین‌المللی و بازرسی‌های گسترده آژانس از مراکز و تاسیسات هسته‌ای ایران، تهیه و تدوین گزارشی اینچنینی از سوی مدیرکل جای تامل فراوان دارد.
مطالعات ادعایی؛ زمینه ساز فشارها علیه ایران
آنچه آمانو، در گزارش‌های خود به عنوان جنبه‌های “نگران کننده” برنامه‌های هسته‌ای ایران مورد تاکید قرار می‌دهد و آن را با “شواهد و قرائن ارائه شده از برخی کشورها” و اطلاعات برآمده از “منابع معتبر، مفصل و جامع” مستند کرده است، تماما برخاسته از اطلاعات و مدارک بی‌اساس منابع جاسوسی آمریکایی، اسرائیلی و غربی است.در گزارش‌های آخر البرادعی درباره فعالیتهای هسته‌ای ایران، این بخش با احتیاط در ذیل “مطالعات ادعایی” قرار می‌گرفت اما در سبک و سیاق آمانو، این ادعاها از حاشیه به متن گزارش رانده شده و برجسته سازی شده است.موضوع حاشیه‌ای مطالعات ادعایی اندکی بعد از پاسخ‌های شفاف و جامع ایران به مسائل باقیمانده مورد اختلاف میان ایران و آژانس در سال ۲۰۰۷ میلادی (۱۳۸۶ ش) موسوم به طرح مدالیته آژانس در گزارش‌های البرادعی درباره فعالیتهای هسته‌ای ایران جا خوش کرد
در سال ۸۶، ایران در چارچوب مدالیته (طرح اقدام) مورد توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به آخرین پرسش‌ها و ابهام‌های آژانس پاسخ داد و این نهاد بین‌المللی نیز در نامه‌ای رسمی، حل و فصل شدن آن موارد را تایید کرد. در آن هنگام، آمریکا و متحدانش در آستانه برداشته شدن این گام نهایی، موضوعی جدید را زیر عنوان “مطالعات ادعایی” به صورت وسیع مورد تاکید قرار دادند که البرادعی به ناچار در واپسین گزارش‌های خود درباره برنامه هسته‌ای ایران به آن اشاره کرد.
البرادعی، البته آن قدر منصف بود که مطالعات ادعایی را ادعای برخی کشورها (برخی اعضای آژانس) عنوان و بر ارائه نشدن اسناد مطالعات ادعایی به ایران تاکید کند، اما پس از وی، یوکیا آمانو مطالعات ادعایی را به گرانیگاه گزارش‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران بدل کرد؛ بدون آنکه هیچ اشاره‌ای به مدالیته مورد توافق ایران و آژانس کرده باشد.
در گزارش جدید آقای مدیرکل نیز بازهم تاکید آمانو و سندیت دادن او به این موضوع بی‌اساس به محلی برای بهانه جویی‌ها و اتهام زنی‌های آمریکا و متحدانش تبدیل شده است.
آنچه مسلم است اینکه، طبق روال اداری آژانس، همواره پیش از نشست‌های فصلی و بر اساس گزارش دبیرخانه، مدیر کل گزارش‌هایی را آماده و به اعضا ارائه می‌کند. از سال ۸۲ تاکنون، به صورت تقریبا دائمی، گزارش فعالیتهای هسته‌ای ایران و از دو سال گذشته، گزارشی از فعالیتهای اتمی سوریه در دستور کار اصلی نشست‌های فصلی قرار گرفته است. به باور تحلیل گران مسائل هسته ای، تا زمانی که روند عادی سازی پرونده هسته‌ای ایران صورت نگیرد، رویه کنونی آژانس و فضاسازی علیه ایران ادامه خواهد یافت. با این وجود، در مقطع کنونی، گزارش جدید آمانو دست کم از دو جنبه حائز آثار و پیامدهای ویژه‌ای بر چشم انداز مساله هسته‌ای ایران است:
الف) تشدید فضای بین‌المللی علیه ایران
ب) به محاق سپرده شدن طرح روسیه در از سرگیری مذاکرات هسته ای
نخستین پیامد گزارش آمانو با نوع ورود آمریکا به این موضوع قابل سنجش و ارزیابی است. درتازه‌ترین واکنش‌ها به گزارش آژانس، مقام‌های آمریکایی درادامه سیاست خصمانه خود علیه جمهوری اسلامی ایران ادعا کردند که این گزارش ‘بازتاب نگرانی جامعه بین الملل درباره افزایش توان ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای است’، این درحالیست که تهران بارها این موضوع را رد کرده است.
به گزارش ایرنا، “تامی ویتور” سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در چهارچوب فرافکنی‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران ادعا کرد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جامعه بین الملل نگران ماهیت و نیت برنامه هسته‌ای ایران به خصوص تاسیسات فوردو هستند و این کشور آزمایش‌های مخفیانه‌ای را برای گسترش سلاح‌های هسته‌ای انجام داده است.
“اندی هالوس” سخنگوی بخش خاور نزدیک وزارت امور خارجه آمریکا نیز به “بی بی‌سی” گفت که گزارش تازه آژانس نشان می‌دهد که ایران به تعهدات بین‌المللی‌اش عمل نکرده است. این مقام آمریکایی مدعی شد: “ما مدت هاست بر این باور بوده‌ایم که ایران به طور جدی خارج از دایره تعهداتی که در چارچوب پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای دارد، عمل می‌کند. ما به طور مداوم گفته‌ایم که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نهادی است که ضوابط را در این زمینه تعیین می‌کند و ایران به طور مستمر این ضوابط را زیر پا گذاشته است. ”
وی افزود: “به نظر من شما شاهد آن هستید که جامعه بین‌المللی متمرکزتر و لحن آن درباره برنامه اتمی ایران تندتر شده، زیرا ایران نگرانی ما را درباره فعالیتهای واقعی‌اش بیشتر کرده است.”
مقامات آمریکایی همچنین ادعا کردند در صورتی که ایران تصمیمی راهبردی را برای تبدیل اروانیوم با درصد غنای پایین به سطحی پیشرفته‌تر بگیرد، این کشور در دو سال آتی می‌تواند به سلاح هسته‌ای دست یابد.
اظهارات چندی پیش نیکلا سارکوزی، رئیس جمهوری فرانسه درباره برنامه هسته‌ای ایران نیز در مسیری کاملا همسو با سیاست‌های آمریکا در قبال ایران قابل ارزیابی است. وی در اظهاراتی مناقشه برانگیز گفت: بلندپروازی‌های اتمی و موشکی ایران می‌تواند به حمله پیشگیرانه علیه این کشور منجر شود.
بیان “حمله پیشگیرانه” از سوی سارکوزی را می‌توان یکی از تندترین واکنش‌های چند سال اخیر علیه برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی به حساب آورد.
تاکنون تنها رژیم صهیونیستی از این‌گونه واکنش‌ها نسبت به برنامه هسته‌ای ایران نشان می‌داد که چندان هم با همراهی بین‌المللی مواجه نمی‌شد؛ تهدید‌هایی که همواره با واکنش تند ایران مواجه شده است.
در این میان، رئیس جمهوری فرانسه با طرح ادعایی مبنی بر اینکه “بلندپروازی‌های نظامی، اتمی و موشک‌های بالستیک ایران خطری فزاینده است که می‌تواند حمله پیشگیرانه به تاسیسات ایران و بروز بحران بزرگی را در پی داشته باشد’، افزود: ‘فرانسه می‌خواهد به هر قیمتی که شده از این امر جلوگیری کند.”
به باور ناظران آگاه، به نظر می‌رسد، گزارش اخیر آمانو، فضای علیه فعالیتهای هسته‌ای ایران در محیط آشفته کنونی نظام بین الملل – که همچنان زیر سایه انقلاب‌های مردمی جهان عرب قرار دارد – را یکبار دیگر شکل بندی خواهد کرد.
از این منظر، احتمالا بار دیگر با میدان‌داری ویژه آمریکا و نقش آفرینی متحدان نزدیک آن از جمله فرانسه و انگلیس، رویکردهای رادیکال و افراطی بیش از گذشته به صفحه شطرنج دیپلماسی هسته‌ای غرب در مقابل ایران باز خواهد گشت. در این صورت، گزارش جدید آمانو، بهانه‌ای است برای ترتیب دادن نشست‌های گروه موسوم به “۱+۵″ (شامل آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و انگلیس به همراه آلمان) و ارایه نمایشی از پیامی واحد مبنی بر “یکپارچگی جامعه جهانی” در قبال جمهوری اسلامی ایران.
در همین حال، یکی دیگر از پیامدهای گزارش جدید آمانو، آثار ویژه آن بر طرح جدید روسیه درباره فعالیتهای هسته‌ای ایران است.
براساس طرح ابتکاری مسکو موسوم به “گام به گام”، قرار است جمهوری اسلامی در چهارچوب یک جدول زمانی مشخص، به پرسش‌ها و ابهام‌هایی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره جوانب مختلف برنامه هسته‌ای تهران دارد، پاسخ دهد و در هر مرحله اگر پاسخ ایران قانع کننده تشخیص داده شد، تدابیر تشویقی و لغو گام به گام تحریم‌ها در نظر گرفته شود.
طرح روسیه که به گفته مقام‌های این کشور، “حل اختلاف غرب با ایران” و “بازگرداندن جمهوری اسلامی به میز مذاکرات هسته ای” را دنبال می‌کند، به صورت مرحله‌ای و براساس اقدام‌های “گام به گام” به اجرا گذاشته می‌شود.
این طرح در مذاکرات اواخر مردادماه علی اکبر صالحی وزیر خارجه ایران و سرگئی لاوروف همتای روسی وی در مسکو مورد بررسی قرار گرفت. صالحی پس از مذاکره با مقام‌های ارشد روسیه در این باره گفت: ایران به طور کلی از طرح گام به گام پیشنهادی روسیه برای مذاکرات هسته‌ای ایران و جامعه جهانی استقبال می‌کند اما ‘تعهدات ناشی از مذاکرات هسته‌ای باید دارای ویژگی “همزمانی” باشد.
در چنین شرایطی که روسیه با ارائه طرح گام به گام خود به دنبال ترغیب جمهوری اسلامی به بازگشت به میز مذاکرات هسته‌ای با گروه ۱+۵ است و سعی دارد از سویی در موضوع هسته‌ای ایران در قامت یک میانجی وارد عمل شود و از سویی دیگر نقش آسیب دیده خود را در تحولات اخیر خاورمیانه ترمیم کند، گزارش منفی آمانو می‌تواند بر آن تاثیرگذار باشد.
از این منظر، لحن و محتوای تند گزارش اخیر آقای مدیرکل به معنای به شکست کشاندن طرح روس‌ها از یکسو و قرار دادن جمهوری اسلامی در وضعیت فشارهای فزاینده و در نتیجه کاهش قدرت چانه زنی تهران در مذاکرات احتمالی آتی خواهد بود؛ چرا که یکی از مهمترین محورهای طرح روسیه، همکاری بیشتر ایران در پاسخ به پرسش‌های آژانس و کاهش تدریجی تحریم‌های بین‌المللی است.
همچنین به نظر می‌رسد که این گزارش چالشی درونی را برای طرح گام به گام روسیه ایجاد کرده باشد چرا که اگر منظور روس‌ها از پاسخ ایران به ابهامات و پرسش‌های آژانس در ازای کاهش تدریجی فشارها و تحریم‌های غرب، همان چیزی باشد که در کانون گزارش اخیر آژانس جا خوش کرده، در آن صورت از نگاه ایران، همراهی با این طرح به مفهوم اعتبار بخشیدن به این پرسش‌ها و اتهام‌های بی‌اساسی است که تاکنون هیچ سند و مدرکی برای آن ارائه نشده است.
با این وصف به نظر می‌رسد انتشار این گزارش بیش از آنکه فضا را برای جمهوری اسلامی تنگ‌تر کند، بر روسیه و کارآمد بودن طرح گام به گام مسکو تاثیر می‌گذارد.
* در مقطع کنونی گزارش جدید آمانو از دو جنبه قابل بررسی است، نخست تشدید فضای بین‌المللی علیه ایران و دیگر به محاق سپردن طرح روسیه در ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای
* اظهارات اخیر سارکوزی درباره احتمال حمله پیشگیرانه غرب علیه ایران، تندترین واکنش‌های چند سال اخیر علیه برنامه هسته‌ای ایران به حساب می‌آید
* گزارش جدید آمانو تشدید فضای بین‌المللی علیه ایران با میدان‌داری
نظر شما :