اظهارات ربانی؛ فصل جدیدی در نفی افراط گرایی

دیپلماسی ایرانی: سخنان اخیر برهان الدین ربانی، رییس شورای عالی صلح افغانستان در انتقاد از عملکرد طالبان و فاجعه آفرین خواندن این جریان، در مجموعه تحولات افغانستان از اهمیت خاصی برخوردار است. ربانی در گردهم آیی جوانان در کابل با انتقاد از طالبان گفت: «طالبان که به نام اهل مدرسه آدم می کشند و کودکان را استخدام می کنند، اهل مدرسه نیستند بلکه برای یک توطئه و برای بدنام کردن اهل مدرسه و علمای دینی هستند.» این انتقاد ربانی به استفاده طالبان از کودکان در حملات انتخاری مربوط می شود.

در وهله اول بیان این سخنان به لحاظ معنوی و ایدئولوژیک اتفاق مهمی در فضای افغانستان است. به دلیل این که رئیس بزرگترین و قدیمی ترین حزب افغانستان، یکی از معتبرترین رهبران جهادی افغانستان، رئیس جمهور سابق، از چهره های شناخته شده جهاد در دوران مباررزه با ارتش سرخ، رئیس شورای عالی صلح افغانستان و از چهره های شناخته شده جهان اسلام اظهار نظری در مورد جریان و قرائتی که طالبان از اسلام ارائه می کنند کرده است که از اهمیت خاصی برخوردار است. شاید بتوان گفت این اظهارات از معدود مواردی است که یک رهبر جهادی در جهان اهل تسنن به چنین صراحتی راجع به قرائت افراطی و غلط طالبان از دین سخن گفته است. به نظر می رسد این اظهار نظر فصل جدیدی در تنویر افکار عمومی خصوصا در جهان اهل تسنن، در منطقه غرب آسیا و در افغناستان آغاز کرده است. چرا که در حقیقت این اظهارات دریچه ای را بازکرد که به افکار عمومی نشان داد که این تفکر چه صدماتی به اسلام وارد کرده است و چه لطماتی به مسلمانان زده است.

از سوی دیگر این اظهارات به لحاظ سیاسی اهمیت دارد. اصولا تشکیل شورای صلح سازوکاری دارد که این سازوکار به عنوان دور زدن قانون اساسی است. از ابتدای تشکیل این شورای نیز بسیاری معتقد بودند که وظایفی که برای این سازوکار تعیین شده ممکن است ساز و کار موفقی نباشد. از آنجا که برهان الدین ربانی رئیس دولتی بود که به دست این جریان، از بخشی از افغانستان عقب رانده شد، از ابتدا امیدواری چندانی برای رسیدن به نتیجه ای مشخص وجود نداشت. در حقیقت این اظهارات تایید ارزیابی هایی است که از ابتدا نسبت به تشکیل شورای عالی صلح و وظایف آن و انتخاب برهان الدین ربانی به ریاست این شورا مطرح می شد. به نظر می رسد اصولا انتخاب هایی که از طرف رئیس دولت برای یافتن راهکار برای مشکلات افغانستان صورت می گیرد، اقداماتی اصیل و مبتنی بر قانون اساسی نیست. در واقع این گونه اقدامات به منزله ایجاد پل هایی است که پایه های آن بر زمین سفتی مستحکم نشده است. لذا چنین راهکارهایی راه به جایی نمی برد. علاوه بر این اما و اگرهای فراوانی در مورد کارکرد شورای صلح و مذاکره با جریان افراط و طالبان وجود دارد و بعید است این مذاکرات با جریانی که هنوز دکترین خود را عوض کند و قرائت افراطی از اسلام دارد و هیچ نشانه ای از تغییر این تفکرات نشان نداده است، به جایی برسد.

بنابراین از این دو جهت اظهارات برهان الدین ربانی، رئیس شورای عالی صلح، رهبر حزب جمعیت اسلامی افغانستان، و در حقیقت رهبر معنوی جبهه متحد و رئیس جمهور سابق افغانستان اهمیت دارد. هرچند پیام سیاسی این اظهارات نیز مهم است اما به لحاظ معنوی اهمیت بیشتر و خاصی دارد؛ چرا که بیانگر این است که عموم مسلمین با قرائت افراطی از اسلامی مخالفند و بابی برای بحث های بیشتر در این حوزه باز شد. در واقع اظهارات ربانی به لحاظ ایدئولوژیک پرده را انداخت و اساس غلط جریان افراط را آشکار کرد و نشان داد که وقتی که دو جریان به لحاظ ایدئولوژیکی همخوانی نداشته باشد و در مورد مسائل کلان قرائت مشترکی نداشته باشند به لحاظ سیاسی هم به جایی نخواهند رسید.